༉ ཨེ་ཤི་ཡ་-པེ་སི་ཕིག་ལུང་ཕྱོགས་ནང་ སྨྱོ་རྫས་ལག་ལེན་འཐབ་མིའི་ ཚ་གྱང་ཡར་འཕར་སོང་མི་གི་ གནད་དོན་སེལ་ཐབས་ལུ་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀོ་ལོམ་བོ་འཆར་གཞི་དྲུང་ཆེན་ཡིག་ཚང་གིས་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྦེ་ ཉིན་གྲངས་༣ གྱི་རིང་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་མི་ ཞལ་འཛོམས་དེ་ འཚོགས་པའི་བསྒང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁ་ཙ་ལས་ འགོ་བཙུགས་མི་ཞལ་འཛོམས་དེ་ སྨྱོ་རྫས་དང་མཁོ་འདོད་བཀོད་མི་དང་འབྲེལ་བའི་ གནད་དོན་མར་ཕབ་དང་ གཅིག་མཐུན་ཐོག་ལས་ སེལ་ཐབས་ཀྱི་ ཐབས་བྱུས་བཏོན་ནི་ དེ་ལས་ མདུན་སྐྱེད་མཉམ་འབྲེལ་ཐབས་བྱུས་ཚུ་ ངོས་འཛིན་འབད་ནི་ལུ་དམིགས་ཏེ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཨིན་པས།
ཀོ་ལོམ་བོ་སྨྱོ་རྫས་གྲོས་སྟོན་ལས་རིམ་འཆར་གཞི་དེ་ སྤྱིལོ་༡༩༨༣ ལུ་ ནིའུ་ཟ་ལེན་ ཝི་ལིང་ཊཱོན་ལུ་སྦེ་ འགོ་འབྱེད་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དེ་ཡང་ འཛམ་གླིང་ནང་ སྨྱོ་རྫས་མཁོ་འདོད་དང་ བཀྲམ་སྤེལ་མར་ཕབ་ལུ་ གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ ལས་རིམ་ཅིག་སྦེ་ ལག་ལེན་འཐབ་ཨིན་པས།
ད་རེས་ ཡུན་རིང་གི་ ལས་རིམ་ཅིག་སྦེ་ ལག་ལེན་འཐབ་བཞིན་ཡོདཔ་ལས་ འཐུས་མི་རྒྱལ་ཁབ་༢༨ ཀྱི་དོན་ལུ་ ལོ་བསྟར་ཞལ་འཛོམས་འཚོག་ནི་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་དོ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དུས་ཅི་ པདྨ་དྲུང་ཆེན་ཡིག་ཚང་དང་ བློན་ཆེན་ཡིག་ཚང་གིས་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་མི་ ཞལ་འཛོམས་ཀྱིས་ འཐུས་མི་རྒྱལ་ཁབ་༡༧ གཅིག་ཁར་ བཅའ་མར་གཏོགས་ཚུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་གིས་ རང་སོའི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ ལུང་ཕྱོགས་ནང་ སྨྱོ་རྫས་དང་འབྲེལ་བའི་ གདོང་ལེན་གྱི་ གནད་དོན་གུ་ གྲོས་བསྟུན་འབད་ནི་ཨིན་པའི་ཁར་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ནི་གི་ འོས་འབབ་ཚུ་བལྟ་ནི་ དེ་ལས་ གནད་དོན་སེལ་ཐབས་ལུ་ ཐབས་ལམ་ཚུ་ཡང་ བལྟ་ནི་ཨིན་པས།
ཀོ་བོམ་བོ་འཆར་གཞི་གི་ ཡོངས་ཁྱབ་དྲུང་ཆེན་ བེན་ཇ་མིན་ པི་ རའསི་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཞལ་འཛོམས་ནང་ སྤྱིར་བཏང་ དགོས་མཁོ་དང་ སྨྱོ་རྫས་དང་འབྲེལ་བའི་ དཀའ་ངལ་བསལ་ནི་ལུ་ གཅིག་སྒྲིལ་འབད་ནི་ཚུ་ དྲན་ཞིབ་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ང་བཅས་རའི་དམིགས་གཡུལ་དེ་ གསལ་ཏོག་ཏོ་ཡོད་རུང་ འགྲུལ་སྐྱོད་རྒྱ་ཆེཝ་སྦེ་ཡོདཔ་ད་ སྨྱོ་རྫས་མཁོ་འདོད་བཀོད་མི་དང་ བཀྲམ་སྤེལ་མར་ཕབ་འབད་ནི་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་གི་བར་ན་ བརྩོན་ཤུགས་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ལེགས་ཤོམ་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཡོངས་ཁྱབ་དྲུང་ཆེན་གྱིས་ འདས་པའི་ལོ་༥༠ གི་ གྲུབ་འབྲས་ཚུ་གི་སྐོར་ལས་ཡང་ བཤད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ལས་འགུལ་ཁག་ལེ་ཤ་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཡར་དྲག་གཏང་མི་གིས་ མི་སྡེ་ནང་ ལྷན་ཐབས་སྦོམ་སྦེ་ར་ བྱུང་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
སྨྱོ་རྫས་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ དཀའ་ངལ་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་ག་རའི་ནང་ ཐོན་ཏེ་ཡོད་ཟེར་ ཡོངས་ཁྱབ་དྲུང་ཆེན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཁྲིམས་སྲུང་འགག་སྡེའི་གཙོ་འཛིན་ གུང་བློན་འོགམ་ འཆི་མེད་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ སྨྱོ་རྫས་ཀྱི་མཁོ་འདོད་བཀོད་མི་དང་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་མིའི་བར་ན་ ཁྱད་པར་ངོས་འཛིན་དེ་ མར་ཕབ་ཀྱི་ ཐབས་བྱུས་བཏོན་ནི་ལུ་ ཞལ་འཛོམས་དེ་ གལ་ཅན་ཅིག་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ སྨྱོ་རྫས་ཀྱི་གདོང་ལེན་ལུ་ མཉམ་འབྲེལ་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དེ་ ཁག་ཆེ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ འབྲུག་ལུ་ སྨྱོ་རྫས་དང་འབྲེལ་བའི་ དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་ལུ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ཟླ་༡༢ པའི་ནང་ མི་དབང་མཆོག་གི་ བཀའ་རྒྱ་དང་འཁྲིལ་ རྒྱལ་ཡོངས་སྨྱོ་རྫས་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་ཅིག་ གཞི་བཙུགས་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཡོངས་དགའ་སྐྱིད་དཔལ་འཛོམས་ཀྱི་ གཞི་རྩ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་གིས་ བཀག་ཐབས་དང་ སྨྱོ་རྫས་དང་འབྲེལ་བའི་ གནད་དོན་མར་ཕབ་འབད་དེ་ གནས་སྟངས་ཉེན་སྲུང་དང་ལྡནམ་བཟོ་ནི་དང་ དངོས་ཁམས་དང་སེམས་ཁམས་རིག་པའི་འཕྲོད་བསྟེན་ཡར་དྲག་དང་ དེ་ལས་ དོན་སྨིན་ཅན་གྱི་ མི་སྡེ་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ལུ་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་དེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཆི་མེད་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་གི་ ཐབས་བྱུས་ནང་ ཧ་ལས་བར་འཛུལ་དང་ མ་འོངས་ཀྱི་ ཐབས་ལམ་ཐོག་ལས་ སྨྱོ་རྫས་ལག་ལེན་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་ལུ་ སྒྲུབ་བྱེད་གཞི་བཞག་གི་ ཐབས་ལམ་ཚུ་ ཚུད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ང་བཅས་རའི་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ མི་རློབས་ཆུང་ཀུ་ཅིག་ལས་བརྒལ་མེདཔ་ལས་ ཨ་ལོ་ག་ར་ གལ་ཅན་ཅིག་ཨིནམ་ལས་ ཨ་ལོ་ཕུག་རྡོག་གཅིག་ར་ སྨྱོ་རྫས་ལུ་ གྲལ་གཏོགས་འབད་ནི་ མི་འོང་ནི་ཨིན་པའི་ཁར་ གཞུང་གིས་འབད་རུང་ མ་འོངས་མེདཔ་གཏང་ནི་ལུ་ སྨྱོ་རྫས་ལག་ལེན་འཐབ་བཅུག་ནི་ མི་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
འཛམ་གླིང་སྨྱོ་རྫས་སྙན་ཞུ་༢༠༢༢ ཅན་མ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ འཛམ་གླིང་ནང་ སྨྱོ་རྫས་ལག་ལེན་འཐབ་མི་དེ་ མི་རློབས་ས་ཡ་༢༩༢ ལུ་ ཡར་སེང་སོང་སྟེ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ མང་ཤོས་ཅིག་གིས་ སྨྱོ་རྫས་ཀེ་ན་བིས་ ལག་ལེན་འཐབ་དོ་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ བ་ཀུ་ཨ་ཛར་བཱའེ་ཇཱན་ལུ་ སྡེ་ཚན་གྱི་ཞལ་འཛོམས་ཐེངས་༢༩ པ་འཚོགས་པའི་སྐབས་ལུ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ལུང་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་༧ གྱིས་ འཐུས་མི་སྦེ་བཅའ་མར་གཏོགས་ཡོདཔ་ད་ གྲོས་འཛོམས་དེ་ཡང་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྦེ་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༥ ལུ་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ འཐུས་མི་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་གིས་ གནད་དོན་གྱི་དོན་ཚན་༦ པ་དང་ བཙོག་རླུང་གནས་གོང་ཐོག་ལུ་ འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ཀྱི་ གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གྲོས་འཛོམས་དང་ ནུས་ཤུགས་ལྷན་ཁག་ དེ་ལས་ རང་བཞིན་སླར་འབྱུང་ཚུ་གིས་སྦེ་ པེ་རིས་གན་ཡིག་བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་༦ པའི་ཆ་ཤས་ལས་རིམ་ཚུ་ ལྕོགས་གྲུབ་གོང་འཕེལ་གྱི་དོན་ལུ་ གྲོས་འཛོམས་འཚོགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ཀྱི་ གནད་དོན་ཐོག་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གྲོས་འཛོམས་འཛིན་སྐྱོང་པ་ པི་རུ་མིལ་ཨ་རུ་མུ་གཱམ་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ དོན་ཚན་༦ པའི་གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ ཕན་ཚུན་གྲོས་བསྡུར་འབདཝ་ད་ འཛམ་གླིང་གཅིག་འགྱུར་གྱིས་ དེ་ཁར་ལྷབ་སྦྱང་ཚུད་དེ་ཡོད་པའི་ གནད་དོན་ཚུ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ཚོང་འབྲེལ་གྱི་བཅུད་དོན་དང་བསྟུན་ འབད་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་མང་ཤོས་ཅིག་ནང་ ཧ་གོ་ནི་ལུ་ ལཱ་ཁག་བཏང་དོ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་༦ པའི་གནད་དོན་ཚུ་ ཡོངས་སུ་རྫོགསཔ་སྦེ་ ཤེས་མ་ཚུགས་པའི་ཁར་ མགོ་རྙོག་ཅན་གྱི་སྒྲིག་གཞི་དང་ བྱ་རིམ་ འཕྲུལ་རིག་གི་མཁོ་གལ་ ཕན་ཚུན་སྣ་མང་མཐུན་གྲོས་ཚུ་ འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་ནི་དེ་གིས་ དུས་ཚོད་དང་བསྟུན་ འདི་བཟུམ་གྱི་གྲོས་འཛོམས་ཚུ་ འཛམ་གླིང་ནང་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
པེ་རིས་གན་ཡིག་གི་ དོན་ཚན་༦ པ་དེ་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐབས་བྱུས་ནང་ ཁག་ཆེ་ཤོས་ཅིག་སྦེ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ཚོང་འབྲེལ་དང་ ཚོང་འབྲེལ་མིན་པའི་ བྱ་སྒོའི་ཐོག་ལས་ བཙོག་རླུང་མར་ཕབ་འབད་ནི་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བར་ན་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ཀྱི་ གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གྲོས་འཛོམས་དྲུང་ཆེན་གྱིས་ ལུང་ཕྱོགས་མཉམ་འབྲེལ་ལྟེ་བའི་སྒོ་ལས་ བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་༦ པ་དེ་ ཕན་ནུས་ཅན་སྦེ་ ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་ ལྕོགས་གྲུབ་གོང་འཕེལ་ལས་དོན་ཚུ་ འགོ་བཙུགས་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
གྲོས་བསྡུར་ཞལ་འཛོམས་ཀྱི་ དམིགས་དོན་དེ་ཡང་ དོན་ཚན་༦.༢ པ་དང་༦.༤ པ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ ལྕོགས་གྲུལ་གོང་འཕེལ་བཏང་ནིའི་ དམིགས་ཡུལ་བསྐྱེད་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་དང་ བར་འབྲེལ་བ་གཞན་ཚུ་ ལུང་ཕྱོགས་ནང་ འབྲེལ་གཏོགས་འབད་བཅུག་ནི་དང་ དེ་གིས་བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་ལུ་ དགོས་མཁོ་ལྡན་པའི་ ཤེས་ཡོན་ཚུ་ འཐོབ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
བརྗོད་དོན་གྱི་ གཙོ་རིམ་ཅན་ཚུ་ཡང་ སྣ་མང་མཉམ་འབྲེལ་ལག་ཆ་དང་ གཙུག་སྡེའི་བདེ་སྒྲིག་ བྱ་རིམ་ དོན་ཚན་༦ པའི་དོན་ལུ་ ཐབས་བྱུས་ཚུ་ཡོད་པའི་ཁར་ འཕྲུལ་ལས་ཀྱི་ གྲོས་བསྟུན་འབད་མི་གིས་ བཙོང་རླུང་དང་འབྲེལ་བའི་ཚོང་ལམ་དང་ རྒྱལ་ཡོངས་གྲོགས་རམ་སེམས་ཤུགས་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་གྱི་ འཆར་གཞི་ལག་ལེན་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གྲོས་འཛོམས་དེ་གིས་ ཐབས་བྱུས་དང་ རྩ་ཚན་གྱི་གཞི་བཀོད་ དེ་ཡང་ དོན་ཚན་༦.༢ པ་དང་༦.༤ པའི་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་སྤྱིའི་བཙོག་རླུང་ཚོང་འབྲེལ་དང་ ཚོང་སྒྱུར་ཚུ་ གསལ་སྟོན་འབད་ཐབས་ལུ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁབ་༧ ནང་ལས་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་༦༠ ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་ རྒྱ་གར་ བང་ལ་དེཤ་ ནེ་པཱལ་ ཤྲི་ལངྐ་ མཱལ་དེབསི་ པ་ཀིས་ཏཱན་ དེ་ལས་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ནང་ལས་ གཞུང་དང་སྒེར་གྱི་ འཐུས་མི་ཚུ་གིས་ གྲོས་བསྡུར་ཚུ་ འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ བ་ཀུ་ཨ་ཛར་བཱའེ་ཇཱན་ལུ་ སྡེ་ཚན་གྱི་ཞལ་འཛོམས་ཐེངས་༢༩ པ་ འཚོགས་པའི་སྐབས་ལུ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ལུང་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་༧ གྱིས་ འཐུས་མི་སྦེ་བཅའ་མར་གཏོགས་ཡོདཔ་ད་ གྲོས་འཛོམས་དེ་ཡང་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྦེ་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༥ ལུ་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ འཐུས་མི་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་གིས་ གནད་དོན་གྱི་དོན་ཚན་༦ པ་དང་ བཙོག་རླུང་གནས་གོང་ཐོག་ལུ་ འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ཀྱི་ གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གྲོས་འཛོམས་དང་ ནུས་ཤུགས་ལྷན་ཁག་ དེ་ལས་ རང་བཞིན་སླར་འབྱུང་ཚུ་གིས་སྦེ་ པེ་རིས་གན་ཡིག་བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་༦ པའི་ཆ་ཤས་ལས་རིམ་ཚུ་ ལྕོགས་གྲུབ་གོང་འཕེལ་གྱི་དོན་ལུ་ གྲོས་འཛོམས་འཚོགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ཀྱི་ གནད་དོན་ཐོག་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གྲོས་འཛོམས་འཛིན་སྐྱོང་པ་ པི་རུ་མིལ་ཨ་རུ་མུ་གཱམ་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ དོན་ཚན་༦ པའི་གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ ཕན་ཚུན་གྲོས་བསྡུར་འབདཝ་ད་ འཛམ་གླིང་གཅིག་འགྱུར་གྱིས་ དེ་ཁར་ལྷབ་སྦྱང་ཚུད་དེ་ཡོད་པའི་ གནད་དོན་ཚུ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ཚོང་འབྲེལ་གྱི་ བཅུད་དོན་དང་བསྟུན་འབད་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་མང་ཤོས་ཅིག་ནང་ ཧ་གོ་ནི་ལུ་ ལཱ་ཁག་བཏང་དོ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་༦ པའི་གནད་དོན་ཚུ་ ཡོངས་སུ་རྫོགསཔ་སྦེ་ ཤེས་མ་ཚུགས་པའི་ཁར་ མགོ་རྙོག་ཅན་གྱི་སྒྲིག་གཞི་དང་ བྱ་རིམ་ འཕྲུལ་རིག་གི་མཁོ་གལ་ ཕན་ཚུན་སྣ་མང་མཐུན་གྲོས་ཚུ་ འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་ནི་དེ་གིས་ དུས་ཚོད་དང་བསྟུན་ འདི་བཟུམ་གྱི་གྲོས་འཛོམས་ཚུ་ འཛམ་གླིང་ནང་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
པེ་རིས་གན་ཡིག་གི་ དོན་ཚན་༦ པ་དེ་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐབས་བྱུས་ནང་ ཁག་ཆེ་ཤོས་ཅིག་སྦེ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ཚོང་འབྲེལ་དང་ ཚོང་འབྲེལ་མིན་པའི་ བྱ་སྒོའི་ཐོག་ལས་ བཙོག་རླུང་མར་ཕབ་འབད་ནི་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བར་ན་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ཀྱི་ གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གྲོས་འཛོམས་དྲུང་ཆེན་གྱིས་ ལུང་ཕྱོགས་མཉམ་འབྲེལ་ལྟེ་བའི་སྒོ་ལས་ བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་༦ པ་དེ་ ཕན་ནུས་ཅན་སྦེ་ ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་ ལྕོགས་གྲུབ་གོང་འཕེལ་ལས་དོན་ཚུ་ འགོ་བཙུགས་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
གྲོས་བསྡུར་ཞལ་འཛོམས་ཀྱི་ དམིགས་དོན་དེ་ཡང་ དོན་ཚན་༦.༢ པ་དང་༦.༤ པ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པའི་ ལྕོགས་གྲུལ་གོང་འཕེལ་བཏང་ནིའི་ དམིགས་ཡུལ་བསྐྱེད་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་དང་ བར་འབྲེལ་བ་གཞན་ཚུ་ ལུང་ཕྱོགས་ནང་ འབྲེལ་གཏོགས་འབད་བཅུག་ནི་དང་ དེ་གིས་བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་ལུ་ དགོས་མཁོ་ལྡན་པའི་ ཤེས་ཡོན་ཚུ་ འཐོབ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
བརྗོད་དོན་གྱི་ གཙོ་རིམ་ཅན་ཚུ་ཡང་ སྣ་མང་མཉམ་འབྲེལ་ལག་ཆ་དང་ གཙུག་སྡེའི་བདེ་སྒྲིག་ བྱ་རིམ་ དོན་ཚན་༦ པའི་དོན་ལུ་ ཐབས་བྱུས་ཚུ་ཡོད་པའི་ཁར་ འཕྲུལ་ལས་ཀྱི་ གྲོས་བསྟུན་འབད་མི་གིས་ བཙོང་རླུང་དང་འབྲེལ་བའི་ཚོང་ལམ་དང་ རྒྱལ་ཡོངས་གྲོགས་རམ་སེམས་ཤུགས་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ བརྗོད་གཞིའི་དོན་ཚན་གྱི་ འཆར་གཞི་ལག་ལེན་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གྲོས་འཛོམས་དེ་གིས་ ཐབས་བྱུས་དང་ རྩ་ཚན་གྱི་གཞི་བཀོད་ དེ་ཡང་ དོན་ཚན་༦.༢ པ་དང་༦.༤ པའི་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་སྤྱིའི་བཙོག་རླུང་ཚོང་འབྲེལ་དང་ ཚོང་སྒྱུར་ཚུ་ གསལ་སྟོན་འབད་ཐབས་ལུ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁབ་༧ ལས་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་༦༠ ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་ རྒྱ་གར་དང་ བང་ལ་དེཤ་ ནེ་པཱལ་ ཤྲི་ལངྐ་ མཱལ་དིབསི་ པ་ཀིས་ཏཱན་ དེ་ལས་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལས་ གཞུང་དང་སྒེར་གྱི་ འཐུས་མི་ཚུ་གིས་ གྲོས་བསྡུར་ཚུ་ འབད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ ད་རིས་ གཞུང་གྲྭ་ཚང་གི་ རྡོ་རྗེ་སློབ་དཔོན་མཆོག་གིས་ ཐིམ་ཕུག་བཀྲིས་ཆོས་རྫོང་ནང་སྦེ་ སྒྲུབ་དཔོན་དང་ དབུ་འཛིན་ དེ་ལས་ བླམ་གསརཔ་ཚུ་ བསྐོ་བཞག་ཐོག་ བཀྲིས་ལེགས་དར་གནང་ཡི།
དེ་ཡང་ (གཡས་ཁ་ཐུག་ལས་) ཐིམ་ཕུག་ ལྷ་རྫོང་བཀྲིས་སྒང་སློབ་གྲྭའི་ དབུ་འཛིན་ཚེ་རིང་དང་ ཐིམ་ཕུག་ མཐའ་བྲག་དགོན་པའི་ སྒྲུབ་དཔོན་བསྟན་འཛིན་ལྷུན་གྲུབ་ དེ་ལས་ སྤུ་ན་ཁ་ ཉི་ཟེར་སྒང་གི་ བླམ་དོན་གྲུབ།

༉ བཀྲིས་གཡང་རྩེ་ལུ་ཡོད་པའི་ ཀི་ལོ་ཝཱཊ་༦༠༠ འབད་མི་ འཁོར་ལོ་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་ (ཧེ་མ་འབད་བ་ཅིན་ མཁོ་ལོང་ཆུ་གློག་མེ་ལས་དབང་འཛིན་)དེ་ འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་དང་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེ་༢ ཀྱིས་ ཐབས་བྱུས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་ནི་ཨིན་པས།
འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་གྱིས་ བགོ་བཤའི་མ་རྩ་བརྒྱ་ཆ་༦༠ དང་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་གིས་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་བརྒྱ་ཆ་༤༠ འབད་ནི་ཨིན་པས།
དངུལ་འབྲེལ་རིན་འཐུས་བརྩིས་ཏེ་ ལས་འགུལ་གྱི་ཟད་འགྲོ་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༠ དེ་ཅིག་ གནས་ནིའི་ཚོད་རྩིས་བཏོན་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ལོ་༥ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ མཇུག་བསྡུ་དགོཔ་ཨིན་པས།
ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེ་དེ་ རྒྱ་གར་གྱི་ གཅིག་སྒྲིལ་གློག་མེ་ལས་སྡེ་ སྦོམ་ཤོས་ཅིག་ཨིན་པས།
འབྲུག་དང་ རྒྱ་གར་གཞུང་གི་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོག་ལས་ བཟོ་སྐྲུན་ལཱ་ཚུ་ དེ་འཕྲོ་ལས་ འགོ་བཙུགས་ནིའི་དོན་ལུ་ ཁྲིམས་དང་འབྲེལ་བའི་ལཱ་ཚུ་ག་ར་ ཆ་འཇོག་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་མའི་ མཉམ་འབྲེལ་དེ་ཡང་ ཀི་ལོ་ཝཱཊ་༡༢༦ འབད་མི་ དར་དཀར་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་ནང་ འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་དང་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེ་༢ ཀྱི་བར་ན་ འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༩ ལུ་ རྒྱ་གར་ནིའུ་ལྡི་ལི་ལུ་སྦེ་ འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་གྱི་ འཛིན་སྐྱོང་མདོ་ཆེན་ དྲགོས་ཚེ་དབང་རིག་འཛིན་དང་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེའི་ བཀོད་ཁྱབ་གཙོ་འཛིན་ ཌོག་ཊར་ པ་ར་བར་ སི་ཧ་ ༢ ཀྱིས་ ལས་འགུལ་གྱི་ གན་ཡིག་མཐའ་དཔྱད་བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཌོག་ཊར་ པ་ར་བར་ སི་ཧ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཌོག་ཊར་ འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་དང་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེ་༢ ཀྱི་བར་ན་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ཚུགས་མི་དེ་ དྲན་རྟགས་ཅན་གྱི་ མཐུན་སྒྲིག་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
འཁོར་ལོ་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་གྱིས་ ལུང་ཕྱོགས་ནང་ ནུས་ཤུགས་ཀྱི་ ཉེན་སྲུང་བྱིན་ཚུགས་ནི་ཨིན་པའི་ཁར་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་གིས་ མ་འོངས་སྔོ་ལྗང་བཟོ་ནི་ལུ་ ཁས་ལེན་འབད་དེ་ཡོདཔ་ལས་ ལས་འགུལ་གྱི་ ཡུན་བརྟན་ནུས་ཤུགས་ཡར་དྲག་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ གལ་ཅན་གྱི་ མདུན་སྐྱོད་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་གྱི་ འཛིན་སྐྱོང་མདོ་ཆེན་ དྲགོས་ཚེ་དབང་རིག་འཛིན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ འཁོར་ལོ་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་རྐྱབ་ནི་ལུ་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་དང་གཅིག་ཁར་ ཐབས་བྱུས་མཉམ་འབྲེལ་འབད་ཚུགས་མི་དེ་ འབྲུག་པའི་ནུས་ཤུགས་ཉེན་སྲུང་དང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༣༤ ནང་འཁོད་ལུ་ འོང་འབབ་ཆེ་བའི་ རྒྱལ་ཡོངས་དགའ་སྐྱིད་དཔལ་འཛོམས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ཅན་གྱི་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་སྦེ་ བཟོ་ནིའི་མདུན་སྐྱོད་ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ འབྲུག་པའི་ནུས་ཤུགས་སྦོམ་རྐྱབ་ནི་དང་ ཉི་དྲོད་འོས་འབབ་ཀྱི་དོན་ལུ་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་གི་ གོ་སྐབས་སྒོ་ཕྱེས་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
དྲགོས་ཚེ་དབང་རིག་འཛིན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཊ་ཊ་ལས་སྡེ་དང་གཅིག་ཁར་ ད་རེས་ཀྱི་ ལས་འགུལ་རྐྱངམ་གཅིག་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ནི་མེན་པར་ དང་འདོད་ཅན་གྱི་ མཉམ་འབྲེལ་བར་གཞན་ཚུ་དང་ཡང་ འབད་ནིའི་ འཆར་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
འཁོར་ལོ་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་གྱིས་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་ཚོང་འབྲེལ་ཚད་འཛིན་དང་གཅིག་ཁར་ ཡུན་རིང་གི་གློག་མེ་མཁོ་སྒྲུབ་གན་ཡིག་ནང་ འཛུལ་ཞུགས་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དེ་ཡང་ ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེའི་ ཡན་ལག་ཅིག་ཨིནམ་ལས་ གནམ་བྱཱར་གྱི་སྐབས་ གློག་ཤུགས་ལྷག་ལུས་ཚུ་ རྒྱ་གར་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ནི་དང་ འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་གྱིས་ གནམ་དགུན་ ནང་འདྲེན་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཊ་ཊ་གློག་མེ་ལས་སྡེ་དེ་ འབྲུག་ལས་ རྒྱ་གར་ལུ་ གློག་ཤུགས་ནང་འདྲེན་དོན་ལས་ གློག་ཐག་ཀི་ལོ་མི་ཊར་༡༢༠༠ སྤྲིང་ནི་གི་ གློག་ཤུགས་གི་རིཊ་ལས་འཛིན་གྱི་ མཐར་འཁྱོལ་ཅན་གྱི་ མཉམ་འབྲེལ་ལས་སྡེ་ཅིག་ཡང་ཨིན་པས།
འཁོར་ལོ་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་ མཇུག་བསྡུ་བའི་ཤུལ་ལས་ གནམ་དགུན་ལུ་ གློག་ཤུགས་མཁོ་འདོད་བཀོད་མི་ འགྲུབ་ཚུགས་ནི་དང་ རྒྱ་གར་གྱིས་ གནམ་དགུན་ལུ་ གློག་མེའི་མཁོ་འདོད་བཀོད་མི་ ཡར་འཕར་གཏང་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ཐབས་བྱུས་ཅན་གྱི་ མཉམ་འབྲེལ་དེ་ རྒྱ་གར་དང་ འབྲུག་གི་བར་ན་ གཙང་སྦྲ་དང་ལྡན་པའི་ ནུས་ཤུགས་མཉམ་འབྲེལ་ སྒྲིང་སྒྲི་བཟོ་ནི་ལུ་ཡང་ ལྷན་ཐབས་བྱུང་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་དེ་ འབྲུག་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༤༠ ནང་འཁོད་ལུ་ གློག་མེའི་ནུས་ཤུགས་ གི་ག་ཝཱཊ་༢༠ བཟོ་ནི་གི་ དམིགས་ཡུལ་དང་ རིམ་བསྒྲིགས་འབད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

KP Sharma

In an effort to address the growing concern of drug use in the Asia-Pacific region, a three-day meeting organised by the Colombo Plan National Secretariat is currently underway in Thimphu.

The meeting, which began yesterday, aims to identify key issues related to drug demand and supply reduction, explore collective solutions, and advance collaborative strategies.

The Colombo Plan Drug Advisory Programme (CPDAP), launched in 1973 in Wellington, New Zealand, is a flagship initiative in the global landscape of drug demand and supply reduction.

As one of the longest running programmes of its kind, it has facilitated annual meetings among focal points from the 28 member countries. Hosted by the Prime Minister’s Office and the PEMA Secretariat, this year’s meeting brings together participants from 17 member countries.

Participants will discuss drug-related challenges their respective countries and regions face, explore potential areas for collaboration, and seek comprehensive solutions to this escalating issue.

The Secretary General of the Colombo Plan, Benjamin P. Ryes, said that the meeting reflects the common purpose and unity in combating drug-related issues. “Our mission is clear but our journey is complex,” he said.    

He added that addressing drug demand and supply reduction requires unwavering dedication and collaboration among countries for a unified battle.He also highlighted the group’s achievements over the past 50 years, including numerous projects and strengthened partnerships that have led to tangible improvements in communities. “The problem of substance abuse and use remains a threat and reality in every country,” he added.

The Chief of Police, Major General Chimi Dorji, underscored the importance of the meeting in identifying gaps in drug demand and supply reduction strategies and developing a coordinated response to substance use disorders.

He said that the National Drug Task Force was established under the command of His Majesty the King in December 2022 to address rising drug-related issues in Bhutan.

Rooted in the principles of Gross National Happiness, the task force aims to create a safe environment by preventing and minimising substance-related issues, improving physical and psychosocial health, and promoting productive socio-economic development.

Major General Chimi Dorji said that the task force’s strategies include evidence-based prevention measures to curb the progression of substance use disorders through early intervention and mitigate future consequences.

“We are a small population, and every child is precious. We cannot afford to lose anyone to substance abuse,” he said, cautioning that governments must not allow substance abuse to jeopardize the future.

According to the World Drug Report 2022, global drug use has increased to 292 million people, with cannabis being the most commonly used drug.

KP Sharma

As part of the educational transformation in the country, the Ministry of Education and Skills Development has revised the Dzongkha curriculum for Classes IX to XII.

However, only Classes IX and XI are studying the revised curriculum currently. Classes X and XII will adopt the change next year.

To keep Dzongkha aligned with contemporary needs and enhance its quality, the ministry conducted a curriculum standard review in 2021.

A review report recommended standardising and enhancing the Dzongkha curriculum by including value-based stories and poetry to help students acquire various skills.

In addition, the curriculum will incorporate choekye (classical Bhutanese writing), review content, and adapt it to technology-based learning. Unlike the English curriculum, the Dzongkha curriculum is also designed to include cultural elements.

Further, the curriculum review revealed that Dzongkha should not only focus on content but also equip students with skills and include value education for a broader learning experience.

The revised curriculum aims to make Dzongkha interesting and appealing while promoting value-based education and preserving culture and tradition.

The curriculum, so, includes ancient literature, biographies of popular figures, words and spellings, choekay, grammar, and literature.

Most of the literature and poetry components now included in the revised curriculum existed in the past but were removed for various reasons.

As per the new curriculum, Class IX students now study writing, spellings, essays, poetry, biographies, letter writing, and Gyelsa Laglen in both chokye and language.

Among the biographies, Classes IX and X students will be taught the popular biography “Khandu Drowa Zangmo.

The Class XI and XII students will study essay writing, poetry, Sheytring and the biography of Ashi Nangsa.

Some teachers reported difficulties among students due to a lack of foundational knowledge, especially in choekye and other linguistic structures.

“Although it is beneficial to include ancient literature, the lack of basic knowledge sometimes demotivates students,” a teacher said.

Some teachers are of the view that the review committee should have conducted more consultations to gather sufficient feedback for meaningful changes.

Yangyel Lhaden

“Sharing your entrepreneurial story is crucial. The more you tell your story and value of your products, more people will understand and connect with your products. Even if your products don’t reach the mass market, you will attract a following that values your story and the authenticity of your products,” said Stacey Edgar, the Executive Director of the International Folk Art Market (IFAM) in Santa Fe, New Mexico.

Stacey Edgar is an award-winning social entrepreneur, educator, and researcher, who helps market artisanal crafts from around the world.

She shared her business insights, provided training, mentorship opportunities, and market avenues at an event hosted by the Bhutan Association of Women Entrepreneurs (BAOWE) yesterday.

Stacey Edgar was also a speaker at Bhutan Echoes on women leadership, sharing lessons from social enterprise. She is the first individual sponsored by the U.S. Embassy to visit Bhutan to engage with local entrepreneurs in the country.

During the event, entrepreneurs discussed various challenges they face, from scaling up and marketing products internationally to finding appropriate training and support.

The Proprietor of Tara Noodles, Yangchen Dema, expressed her desire to produce instant noodles but lacked the knowledge to do so. Similarly, the founder of Yang’s Candle learned everything from YouTube and is seeking training while the Founder of FINN Food, Sonam Zangmo, wants to market her products internationally but does not know how to proceed.

She provided valuable information on available avenues for applications and mentorship, emphasising Bhutan’s potential to share its stories with the world. “There are key terms helpful in marketing, such as ‘organic,’ ‘crafted by local artisans,’ and ‘authenticity of your products,’” she said.

She added that there are always niche people who value the authenticity of crafts, whether they are dying or being revived by young people. “Finding customers who value your products starts with valuing yourself first. By sharing your story, you will attract a loyal following.”

Stacey Edgar also mentioned that when she was planning her visit to Bhutan, she struggled to find information and had a difficult time connecting with Bhutanese on LinkedIn. “Get your stories out, or how will anyone hear about you?”

She shared that her recent IFAM event attracted over 20,000 attendees and generated USD 3.64 million in two weeks. “The products were not cheap and are not aimed at the mass market,” Stacey Edgar said. “The reason for the good sales is the authenticity, uniqueness, and the beautiful stories behind the products and their entrepreneurs.”

At the festival, a hand-stitched dress from Thailand sold for USD 2,000, and a basket from Rwanda sold for USD 600.

She said that only one Bhutanese entrepreneur participated in her festival and expressed hope that many more Bhutanese with authentic and compelling stories about their products would join her festival in the future.

YK Poudel

Ahead of the 29th Conference of Parties (COP29) in Baku, Azerbaijan, Party members from seven regional countries in South Asia are participating in a four-day regional workshop on Article 6 and carbon pricing, which began in Thimphu on August 5.

Organised by the United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) and the Ministry of Energy and Natural Resources, the workshop is a part of the Paris Agreement’s Article 6 (carbon markets) Capacity-Building Work Programme.

During the opening session, UNFCCC Manager, Perumel Arumugam, described the discussion on Article 6 as a learning process that the world has been engaging in for some time now.

Despite the market potential, he noted that many countries struggle to understand and leverage the full potential of Article 6 due to the complex rules, processes, technical requirements, and ongoing multilateral negotiations. “Similar meetings will be held worldwide over time.”

Article 6 of the Paris Agreement is a crucial international mechanism that enables countries to collaborate in mitigating greenhouse gas (GHG) emissions through market and non-market approaches.

Following COP27, the UNFCCC Secretariat launched the Article 6 Capacity-Building Work Programme to assist countries in effectively implementing Article 6 through its Regional Collaboration Centers.

The workshop aims to address the capacity-building needs related to Articles 6.2 and 6.4, engaging countries and other stakeholders in the region. It will equip participants with the necessary knowledge to implement Article 6 and foster regional engagement.

Key topics include various collaboration instruments, institutional arrangements, procedures, and strategies for approaching Article 6. Technical discussions will cover understanding carbon markets and their interlinkages with Nationally Determined Contributions, planning actions for Article 6 in South Asian countries.

The workshop will explore the mechanisms and frameworks of Article 6, such as 6.2, 6.4, and 6.8, to facilitate international carbon credit markets and trading.

Over 60 participants from seven countries—India, Bangladesh, Nepal, Sri Lanka, Maldives, Pakistan, and Bhutan—representing both government and private sectors, are involved in the discussions.

The Punakha-Wangdue valley is vast, fertile and full of potential to grow all-round-the-year crops. Cash crops in winter and food crops in summer provided more than enough for farmers, often to the envy of those on study tours from other dzongkhags.

Recognising the potential, including the closeness to capital city (market), a lot of intervention, initiatives and ideas were explored to encourage farmers to cultivate their land and make a decent living. Punakha and Wangdue farmers would win prices for their innovation and hard work in leading in agriculture.

Blessed with the right conditions to grow rice ike Ngabja, Tan Tshering, Bondey and  Khamtey, growing paddy  alone is a golden opportunity for farmers to live a decent life. Farm drudgery is reduced with a member of the family in Australia helping parents to invest in power tillers, threshers, rice mills and even boleros (vehicles) to market the produce.

However, basic but crucial needs for farming is leading to a decline in agriculture yield. Rice production in Punakha declined by 299 metric tonnes in just one year, according to available data. That is roughly about 30 truckloads of rice, assuming a truckload carry 10 metric tonnes. For tiny Bhutan dependent on import, it is a huge decline.

What is more concerning is that the decline in paddy yield is attributed to the impact of climate change. Paddy needs water from the time is transplanted until harvest. Farmers are feeling the heat. Climate change is attributed to drying of  water sources, reduction in irrigation water, irregular  rainfall patterns, windstorms, droughts, and the emergence of new pests and diseases.

While our development priorities are changing in tandem with global trends, what is happening in our own backyard is concerning. If our agricultural is the backbone of the country’s rural economy, it is facing significant challenges.  Itdemands urgent attention.

Agriculture is not as complex as the problems. There are ways to adapt to the changes, including what we recognised as Climate Smart Agriculture. There are researches done, solutions identified and budget earmarked. We have heard of the agriculture ministry  placing great emphasis on utilising available real-time climate data to evaluate and assess technologies such as weather and climate services to leverage the information to enhance crop production.

However, if the reports on the grounds are to be believed, there is a gap between the idea and implementation. More and more farmers are leaving their fields because of uncertainties. We talk of efficient water resource management in offices even as farmers abandon their fields to look for odd jobs in towns and thromdes. Only about 26,000 acres of wetlands are currently under cultivation out of the registered 70,000 acres because of water shortage.

Places like Punakha and Wangdue are urbanising at a great pace. Given a choice, farmers would want to divide their paddy fields into plots and sell them. If we want agriculture to be the backbone of our rural economy, reduce dependency on import and discourage rural-urban migration or fallowing of scarce agriculture land, we need to act now and act smart.

Neten Dorji

Samdrupjongkhar—Despite the completion of formation cutting for the Samrang-Jomotshangkha Highway, residents report significant delays on a specific stretch from the Jomotshangkha side.

Locals attribute the slow progress to the poor performance of contractors, hampering the overall advancement of the project.

The construction of the 58km highway, which began in 2016, runs from Rongchuthang in Jomotshangkha to Samrang in Samdrupcholing Drungkhag. The Department of Roads completed the first 47km stretch, after which the Project Dantak took over the remaining work.

Residents of Langchenphu Gewog have expressed frustration over the prolonged wait for the road’s completion. They recalled their initial happiness when construction started in 2016, but due to the slow progress, they continue to face the same challenges.

“Without an internal road, we cannot access all facilities in the dzongkhag, and we were cut off whenever there was a strike in Assam,” said resident Tandin Dorji. “Moreover, traveling along the Assam highway in India to reach Samdrupjongkhar was time-consuming and risky in the past.”

Tashi, 40, shared his initial hopefulness when Project Dantak began constructing bridges. “But the contractor’s performance is poor and not up to what we expected,” he said. “It would help if the concerned authorities could work harder to complete the highway.”

Meanwhile, some residents remain optimistic about the completion of the highway, which will provide them with alternative routes within the dzongkhag.

Phuntsho, a resident of Lauri, highlighted the current challenges: “We have to travel through Assam to reach Samdrupjongkhar, as there has been no alternative route in the past. It takes about four hours along the Indian highway, and it is risky because Bhutanese travellers often get robbed.”

Phuntsho emphasised the importance of completing the internal highway soon to ensure safer and more efficient travel.

Locals have reported frequent robberies and vehicle damage along the Assam highway, and poor road conditions. “We hope the highway is completed soon,” he added, noting that frequent strikes in Assam hamper travel during emergencies.

Residents believe that the Jomotshangkha-Samrang highway will not only resolve issues along the Indian highways but also aid Bhutan Power Corporation (BPC) officials in improving the electricity supply in Jomotshangkha Drungkhag.

Currently, power outages are common, and residents sometimes go without electricity for over a week because BPC officials cannot fix faults promptly due to access issues.

“Now that the formation cutting is complete, we are happy that the electricity supply will also become reliable for the residents of Jomotshangkha Drungkhag,” said a shopkeeper.

Officials from the Department of Surface Transport said that Project Dantak was aware of the delays and was working to motivate and assist contractors to accelerate progress.

“Project Dantak has promised to carry out due diligence and impose necessary administrative actions,” said an official. “The project has completed the remaining formation cutting works from Samrang to Jomotshangkha. Currently, surfacing works, permanent works, and the construction of abutments for Bailey bridges are underway.”

The construction of the Samrang-Jomotshangkha road is expected to be completed by the end of March 2025.

According to the Detailed Project Report (DPR) by Project Dantak, 19 Bailey bridges are planned along the 58km stretch.

The Department of Surface Transport has constructed two bridges, while Project Dantak is constructing the remaining 17 bridges.

The project is estimated to cost Nu 596.9 million, funded by the Government of India through Project-Tied Assistance (PTA).

The two companies will invest a combined Nu 70 billion through equity share

Dechen Dolkar

Druk Green Power Corporation (DGPC) and Tata Power have entered into a strategic partnership to construct the 600 MW Khorlochhu (earlier known as Kholongchhu) Hydropower Project.

The DGPC will hold a 60 percent equity stake while Tata Power will invest 40 percent. The estimated project cost, including financing charges, is approximately Nu 70 billion, with a construction timeline of five years.

Tata Power is one of India’s largest integrated power companies.

With support from the governments of Bhutan and India, all statutory approvals are in place for construction works to commence immediately.  This collaboration builds on the existing partnership between the DGPC and Tata Power in the 126 MW Dagachhu Hydropower Plant in Bhutan.

The Chief Executive Officer (CEO) and Managing Director of Tata Power, Dr Praveer Sinha, and Managing Director of DGPC, Dasho Chhewang Rinzin, finalised the Definitive Agreement for the project in Mumbai, India on 29 July 2024.

The CEO of Tata Power, Dr Praveer Sinha, said that this is a landmark alliance for Tata Power and DGPC and the development of the Khorlochhu Hydropower Project in Bhutan will provide energy security to the region. “This project marks a significant step towards building a sustainable energy landscape underscoring Tata Power’s commitment to a greener future,” he said.

The Managing Director of DGPC, Dasho Chhewang Rinzin, said that this strategic partnership with Tata Power to develop the Khorlochhu Hydropower Project is a significant step towards Bhutan’s energy security and economic development as the country seeks to become a high-income GNH economy by 2034.

He said that it opens new avenues for sourcing investments to harness Bhutan’s huge hydropower and solar potential.

“It further ensures access to and complements the evolving Indian energy market for surplus generation in the summer months with opportunities to expand in future to the regional market,” he said.

Dasho Chhewang Rinzin said that DGPC hopes to not only build on this partnership with Tata Power but also emulate similar partnerships with other interested partners.

The Khorlochhu Hydropower Limited will enter into long-term Power Purchase Agreements with Tata Power Trading Corporation Limited, a wholly owned subsidiary of Tata Power, for export of summer surplus power to the Indian market and with Bhutan Power Corporation Limited for domestic power sales during the winter.

Tata Power also has a successful Joint Venture with Power Grid Corporation of India Limited for a 1,200 km long transmission line to bring electricity from Bhutan to Delhi.

Once operational, the Khorlochhu Hydropower Project will meet Bhutan’s growing winter electricity needs and support India’s increasing power demands during the summer..

This strategic partnership is a step towards strengthening the clean energy collaboration between India and Bhutan.

This marquee investment underscores Tata Power’s commitment to its sustainable is attainable initiative, striving towards carbon neutrality and providing alternative clean energy to India.

The project aligns with Bhutan’s ambitious goal of achieving 20 GW of hydropower generation capacity by 2040.

༉ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༤ ལུ་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྦེ་ འབྲུག་ཡུལ་རྩོམ་རིག་དང་རིག་རྩལ་དུས་སྟོན་སྐབས་ རྒྱ་གར་ལུ་ ཕེ་རེནཆི་གི་གཞུང་ཚབ་ ཌོག་ཊར་ཐེ་རི་མོ་ཐའུ་གིས་ འབྲུག་རྒྱལ་༤ པ་མཆོག་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་རྣམ་སྤྲུལ་ཨིན་པའི་སྐོར་ལས་ ཁོ་གིས་ ཀི་དེབ་ཀྱི་བརྗོད་དོན་ནང་ འབྲུག་གི་རྒྱལ་པོ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ མི་དབང་འཇིགས་མེད་སེངྒེ་དབང་ཕྱུག་ཟེར་ འབྲུག་པའི་རྩོམ་བྲིསཔ་ ཚེ་རིང་བཀྲིས་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ བྲིས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཀི་དེབ་དེ་ནང་ འབྲུག་རྒྱལ་༤ པ་མཆོག་གི་ མཛད་ཤུལ་བཟང་པོ་མང་རབས་ཅིག་ བསྡུ་སྒྲིག་འབད་དེ་འབདཝ་ད་ ཌོག་ཊར་མ་ཐའུ་གིས་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཨིན་པའི་ གསལ་སྟོན་འབདཝ་ཨིན་པས།
ཌོག་ཊར་ཐེ་རི་མ་ཐའུ་དེ་ ཨེ་ཤི་ཡེན་ཞིབ་འཇུག་ཚུ་ནང་ ཁྱད་རིག་ཅན་གྱི་ སྐྱོང་བཞག་ལེགས་ལྡན་ཅན་དང་ མཁས་དབང་ཅན་ཅིག་ཡང་ ཨིན་པས།
རྒྱ་འབྲུག་མཐུན་འབྲེལ་ལས་ཚོགས་ཀྱི་ ཡོངས་ཁྱབ་དྲུང་ཆེན་ ཟླ་བ་དཔལ་འབྱོར་དང་གཅིག་ཁར་ གྲོས་བསྡུར་འབདཝ་ད་ ཌོག་ཊར་མ་ཐའུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ མི་དབང་འབྲུག་རྒྱལ་༤ པ་མཆོག་གི་ ཁྱད་ཆོས་བཟང་པོའི་མཛད་རྣམ་དེ་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཚུལ་ལས་མི་གཡོ་བ་དང་ ཐུགས་བརྒྱུད་བཟང་བ་ བྱམས་བརྩེ་ཆེ་བའི་གུ་ ཐུགས་བརྒྱུད་དྲི་མས་མ་གོས་པ་ སྤུས་གཙང་རྣམ་དག་ག་ར་ ཚང་སྟེ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
བྱང་ཆུབ་སེམས་ཟེར་བའི་ མིང་དོན་དེ་ཡང་ ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ནང་ སྒྲིབ་གཉིས་བག་ཆགས་དང་བཅས་པ་ བྱང་ཚར་ཏེ་ ཤེས་བྱའི་ཆོས་ག་ར་ ཁོང་དུ་ཆུབ་སྟེ་ རྟོགས་ཚར་བ་ལུ་བརྟེན་ བྱང་ཆུབ་ཟེར་ གཞན་དོན་ཕན་ལྷུར་ལེན་པ་ཅིག་ལུ་ སླབ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དེ་ སྤྱིར་བཏང་ཧ་གོ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན་ སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང་དེ་ ཧེ་མ་ར་ འགྲོ་བ་རིགས་དྲུག་གི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ མཐར་པ་ལུ་ འདྲེན་ཚར་བའི་ཤུལ་ལུ་ ཁོ་ར་སངས་རྒྱས་ནི་ཨིན་ཟེར་ དམ་བཅའ་བཞེས་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ཐེ་རི་མ་ཐའུ་གིས་ འབྲུག་རྩོམ་རིག་དང་རིག་རྩལ་དུས་སྟོན་གྱི་མཐོང་སྣང་ འགོ་དང་པ་ར་ མི་དབང་འབྲུག་རྒྱལ་༤ པ་མཆོག་གི་ ཆབ་འོག་ལུ་ གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ ལྷུར་བརྩོན་གཡོ་བ་མེད་པར་ཡོདཔ་སྦེ་ ཧ་གོ་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ གནད་དོན་མ་འདྲཝ་ཚུ་ཡང་ ལྷོ་མཚམས་པ་ཚུ་ མི་སྡེའི་ནང་ མི་རློབས་སྦོམ་ཤོས་ཅིག་དང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༠༣ ལུ་ གཡིབ་དམག་གི་གདོང་ལེན་ རྒྱ་ནག་དང་གཅིག་ཁར་ ས་མཚམས་ཀྱི་བདེ་སྒྲིག་གནང་ནི་ རྫོང་ཁག་ཡར་རྒྱས་ཚོགས་འདུ་དང་ རྒེད་འོག་ཡར་རྒྱས་ཚོགས་ཆུང་ དབང་ཚད་ཕྱིར་སྤེལ་གཞི་བཙུགས་གནང་ནི་ འཆར་གཞི་ལྷན་ཚོགས་ གཞི་འགྱམ་བཙུགས་གནང་ནི་དང་འབྲེལ་ རྩ་ཁྲིམས་ཆེན་མོ་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ གསལ་སྟོན་འབདཝ་ཨིན་པས།
ཐེ་རི་མ་ཐའུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ མི་དབང་མཆོག་ བྱམས་པ་དང་ སྙིང་རྗེ་གི་སྒོ་ལས་ བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ གོང་དུ་འཕེལ་ཏེ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རུང་གཞན་ཡང་ འབྲུག་རྒྱལ་༤ པ་མཆོག་གིས་ གསེར་ཁྲི་བློས་བཏང་མི་ལུ་ འཛམ་གླིང་ནང་ མི་ག་ར་ ཧ་ལས་པའི་གཞི་གནད་ལུ་གྱུརཝ་མ་ཚད་ འབྲུག་གི་དོན་ལུ་ རང་དོན་ཟེརཝ་རྩ་ལས་མེད་པའི་ ཐུགས་བརྒྱུད་བཟང་བའི་ ཁྱད་ཆོས་སྟོནམ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱལ་བརྒྱུད་ཀྱི་རིང་ལུགས་ནང་ རྒྱལཔོ་རེ་རེ་བཞིན་དུ་གིས་ རང་སོའི་ ཁྱད་ཆོས་གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ ཕྱག་ལཱ་ཚུ་གནང་ཡོདཔ་ལས་ རྒྱལཔོ་རིམ་བྱོན་ཚུ་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་དབང་དུ་འདུ་སྟེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཡུག་ཅིག་ལུ་ གོང་ལས་གོང་དུ་འཕེལ་ཏེ་འདུག་ཟེར་ ཁོ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༤ ལུ་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྦེ་ འབྲུག་ཡུལ་རྩོམ་རིག་དང་ རིག་རྩལ་དུས་སྟོན་སྐབས་ལུ་ རྒྱ་གར་ལུ་ ཕེ་རེནཆ་གི་གཞུང་ཚབ་ ཌོག་ཊར་ཐེ་རི་མོ་ཐའུ་གིས་ འབྲུག་རྒྱལ་བཞི་པ་མཆོག་ བྱང་ཆུབ་སེམས་པའི་སྤྲུལ་པ་ཨིན་པའི་སྐོར་ ཀི་དེབ་ཀྱི་བརྗོད་དོན་ནང་ འབྲུག་གི་རྒྱལ་པོ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ མི་དབང་འཇིགས་མེད་སེང་གེ་དབང་ཕྱུག་ཟེར་ ཁོ་གིས་ འབྲུག་པའི་རྩོམ་བྲིས་པ་ཚེ་རིང་བཀྲིས་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ བྲིས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཀི་དེབ་དེ་ནང་ འབྲུག་རྒྱལ་བཞི་པ་མཆོག་གི་ མཛད་ཤུལ་བཟང་པོ་མང་རབས་ཅིག་ བསྡུ་སྒྲིག་འབད་དེ་འབདཝ་ད་ ཌོག་ཊར་མ་ཐའུ་གིས་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཨིན་པའི་ གསལ་སྟོན་འབདཝ་ཨིན་པས།
ཌོག་ཊར་ཐེ་རི་མ་ཐའུ་དེ་ ཨེ་ཤི་ཡེན་ཞིབ་འཇུག་ཚུ་ནང་ ཁྱད་རིག་ཅན་གྱི་ སྐྱོང་བཞག་ལེག་ལྡན་ཅན་དང་ མཁས་དབང་ཅན་ཅིག་ཡང་ཨིན་པས།
རྒྱ་འབྲུག་མཐུན་འབྲེལ་ལས་ཚོགས་ཀྱི་ ཡོངས་ཁྱབ་དྲུང་ཆེན་ ཟླ་བ་དཔལ་འབྱོར་དང་གཅིག་ཁར་ གྲོས་བསྡུར་འབདཝ་ད་ ཌོག་ཊར་མ་ཐའུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ མི་དབང་འབྲུག་རྒྱལ་བཞི་པ་མཆོག་གི་ ཁྱད་ཆོས་བཟང་པོའི་མཛད་རྣམ་དེ་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཚུལ་ལས་མི་གཡོ་བ་དང་ ཐུགས་བརྒྱུད་བཟང་བ་ བྱམས་བརྩེ་ཆེ་བའི་གུ་ ཐུགས་བརྒྱུད་དྲི་མས་མ་གོས་པ་ སྤུས་གཙང་རྣམ་དག་ག་ར་ ཚང་སྟེ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
བྱང་ཆུབ་སེམས་ཟེར་བའི་ མིང་དོན་དེ་ཡང་ ལེགས་སྦྱར་གྱི་སྐད་ནང་ སྒྲིབ་གཉིས་བག་ཆགས་དང་བཅས་བྱང་ཚར་ཏེ་ ཤེས་བྱའི་ཆོས་ག་ར་ ཁོང་དུ་ཆུབ་སྟེ་ རྟོགས་ཚར་བ་ལུ་བརྟེན་ བྱང་ཆུབ་ཟེར་ དོན་གཞན་ཕན་ལྷུར་ལེན་པ་ཅིག་ལུ་ སླབ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དེ་ སྤྱིར་བཏང་ཧ་གོ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན་ སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང་དེ་ ཧེ་མ་ར་ འགྲོ་བ་རིགས་དྲུག་གི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ མཐར་པ་ལུ་ འདྲེན་ཚར་བའི་ཤུལ་ལུ་ ཁོ་ར་སངས་རྒྱས་ནི་ཨིན་ཟེར་ དམ་བཅའ་བཞེས་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ཐེ་རི་མ་ཐའུ་གིས་ འབྲུག་རྩོམ་རིག་དང་ རིག་རྩལ་དུས་སྟོན་གྱི་མཐོང་སྣང་ འགོ་དང་པ་ར་ མི་དབང་འབྲུག་རྒྱལ་བཞི་པ་མཆོག་གི་ ཆབ་འོག་ལུ་ གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ ལྷུར་བརྩོན་གཡོ་བ་མེད་པར་ཡོདཔ་སྦེ་ ཧ་གོ་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ གནད་དོན་མ་འདྲཝ་ཚུ་ཡང་ ལྷོ་མཚམས་པ་ཚུ་ མི་སྡེའི་ནང་མི་ རློབས་སྦོམ་ཤོས་ཅིག་དང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༠༣ ལུ་ གཡིབ་དམག་གི་གདོང་ལེན་ རྒྱ་ནག་དང་གཅིག་ཁར་ ས་མཚམས་ཀྱི་བདེ་སྒྲིག་གནང་ནི་ རྫོང་ཁག་ཡར་རྒྱས་ཚོགས་འདུ་དང་ རྒེད་འོག་ཡར་རྒྱས་ཚོགས་ཆུང་ དབང་ཚད་ཕྱིར་སྤེལ་གཞི་བཙུགས་གནང་ནི་ འཆར་གཞི་ལྷན་ཚོགས་ གཞི་འགྱམ་བཙུགས་གནང་ནི་དང་འབྲེལ་ རྩ་ཁྲིམས་ཆེན་མོ་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ གསལ་སྟོན་འབདཝ་ཨིན་པས།
ཐེ་རི་མ་ཐའུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ མི་དབང་མཆོག་ བྱམས་པ་དང་ སྙིང་རྗེ་གི་སྒོ་ལས་ བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ གོང་དུ་འཕེལ་ཏེ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རུང་གཞན་ཡང་ འབྲུག་རྒྱལ་བཞི་པ་མཆོག་གིས་ གསེར་ཁྲི་བློས་བཏང་མི་ལུ་ འཛམ་གླིང་ནང་ མི་ག་ར་ ཧ་ལས་པའི་གཞི་གནད་ལུ་གྱུརཝ་མ་ཚད་ འབྲུག་གི་དོན་ལུ་ རང་དོན་ཟེརཝ་རྩ་ལས་མེད་པའི་ ཐུགས་བརྒྱུད་བཟང་བའི་ ཁྱད་ཆོས་སྟོནམ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱལ་བརྒྱུད་ཀྱི་རིང་ལུགས་ནང་ རྒྱལཔོ་རེ་རེ་བཞིན་གྱིས་ རང་སོའི་ཁྱད་ཆོས་གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ ཁྱད་དུ་འཕགས་པའི་ ཕྱག་ལཱ་ཚུ་གནང་ཡོདཔ་ལས་ རྒྱལཔོ་རིམ་བྱོན་ཚུ་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་དབང་དུ་འདུ་སྟེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཡུག་ཅིག་ལུ་ གོང་ལས་གོང་དུ་འཕེལ་ཏེ་འདུག་ཟེར་ ཁོ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

ཉིནམ་གསུམ་འབད་མི་ འབྲུག་རྩོམ་རིག་དང་ རིག་རྩལ་དུས་སྟོན་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༥ ལུ་ མཇུག་བསྡུ་ཡོདཔ་ད་ དུས་སྟོན་དེ་ མི་དབང་རྒྱལ་ཡུམ་རྡོ་རྗེ་དབང་མོ་དབང་ཕྱུག་མཆོག་གིས་ གཞི་བཙུགས་གནང་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དུས་སྟོན་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༠ ལས་ ལམ་སྲོལ་དང་ རིག་རྩལ་ཚུ་ བརྗེ་སོར་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས། དུས་ཅི་གི་ དུས་སྟོན་སྐབས་ འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ སྲུང་རིགས་ཚུ་འབག་འོང་བའི་ཁར་ རྒྱལ་ཁབ་༡༤ ནང་ལས་ གསལ་བཤལ་པ་དང་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་༧༠ ཡོདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

༉ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༣ པ་དང་ཕྱདཔ་ད་ སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ ནང་ མི་མང་བུ་ལོན་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༧.༩ ལུ་ལྷོད་མི་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༢.༧ དེ་ཅིག་ མར་བབས་སོང་ནུག།
དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་དང་ འཁྲིལ་བ་ཅིན་ མི་མང་བུ་ལོན་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢༨༥ ལུ་ ལྷོད་མི་དེ་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༣-༢༤ ལུ་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ བརྒྱ་ཆ་༡༠༦.༩ ཚོད་རྩིས་བཏོན་མི་དང་ འདྲན་འདྲ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ གཙོ་བོ་ར་ ནང་འཁོད་བུ་ལོན་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༠.༤༩ འབདཝ་ད་ བརྒྱ་ཆ་༣༢.༨ དེ་ཅིག་ མར་བབས་སོང་མི་ལུ་བརྟེན་ ཨིནམ་བཞིན་དུ་ སྤྱི་ཟླ་༦ པ་ཚུན་ལུ་ ནང་འཁོད་བུ་ལོན་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢༡.༤༨ ལུ་ ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ལུ་ ནང་འཁོད་མི་མང་བུ་ལོན་ བརྒྱ་ཆ་༡༢ ལས་༨ ལུ་ མར་བབས་སོང་ཡོདཔ་ལས་ མི་མང་བུ་ལོན་ཡོངས་བསྡོམས་ བརྒྱ་ཆ་༡༠.༩ ལས་ བརྒྱ་ཆ་༧.༥ ལུ་ མར་བབས་སོང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ནང་འཁོད་བུ་ལོན་ནང་ འཐེབ་བཏོན་དངུལ་གྱི་རྩིས་ཆད་ དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༣༧༩.༣༡ དང་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢༡.༡ དེ་ གཞུང་གི་གན་ལེན་དངུལ་འཛིན་ཨིན་པས།
དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་གིས་ བཀོད་མིའི་ནང་ རྒྱལ་ཡོངས་སི་ཨེས་ཨའི་དངུལ་ཁང་དེ་ འབྲུག་གོང་འཕེལ་དངུལ་ཁང་དང་ མཉམ་སྡེབ་འབད་བའི་སྐབས་ བརྗེ་སོར་ལེན་མི་དངུལ་ཁང་གི་ རྒྱུ་དངོས་ཕོག་ལམ་རྩིས་ཁྲ་ བདེ་སྒྲིག་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ལྷན་ཁག་གིས་ སྐྱིན་འགྲུལ་གྱི་ གཞི་བཀོད་བསྐྱར་ཞིབ་ འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལྷན་ཁག་གིས་ བཀོད་མིའི་ནང་ རྒྱལ་ཡོངས་སི་ཨེསི་ཨའི་དངུལ་གྱི་དོན་ལུ་ སྐྱིན་འགྲུལ་དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༧༠༠ ལེན་མི་དེ་ ལོ་༡༠ གྱི་ གཞུང་གི་གན་ལེན་དངུལ་འཛིན་སྦེ་ བདེ་སྒྲིག་འབད་ཡོདཔ་ད་ གན་ལེན་ཡོངས་བསྡོམས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢.༣ ལས་ དངུལ་ཁང་དང་ དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༨༠༠ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༡༡ ལུ་ གཞུང་གི་ལོ་༥ འི་གན་ལེན་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡ དེ་ རྩིས་གྲུབ་ཅི་ཟེར་ དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་གིས་ བཀོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ གཞུང་གི་བུ་ལོན་གྱི་ ཐབས་བྱུས་ཡར་དྲག་དང་ མ་འོངས་སྐྱེད་ཀྱི་འགན་འཁྲི་མར་ཕབ་ དེ་ལས་ རྩིས་ཆད་རྒྱུན་སྐྱོང་འབད་ནི་གི་ བརྡ་མཚོན་སྟོནམ་ཨིན་པས།
མ་དངུལ་ཚུ་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ རྒྱུན་སྐྱོང་འཐབ་ནི་དང་ དགོས་མཁོ་མེད་པའི ཟད་འགྲོ་གཏང་ནི་ལས་འཛེམ་སྟེ་ དངུལ་ཁུངས་སྒྲིང་སྒྲི་བཟོ་ཐབས་ལུ་ དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་གིས་ མཛོད་དངུལ་འཛིན་ཤོག་ནང་ཡོད་པའི་ ཏི་རུ་ཚུ་ ཕུད་རྡོག་ཅིག་ར་མེདཔ་སྦེ་ མཉམ་སྡེབ་རྩིས་ཁྲ་ སྒོ་བསྡམས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༣ པའི་ནང་ མཛོད་དངུལ་འཛིན་ཤོག་ནང་ ནང་འཁོན་བུ་ལོན་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༨.༧ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ ཕྱིའི་བུ་ལོན་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢.༥༨ འབདཝ་ད་ བརྒྱ་ཆ་༡ དེ་ཅིག་ ཡར་འཕར་སོང་སྟེ་ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༦ པ་ཚུན་ལུ་ བུ་ལོན་ཡོངས་བསྡོམས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢༦༣.༧ ལུ་ལྷོད་མི་དེ་ མི་མང་བུ་ལོན་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༩༢.༥ གི་རྩིས་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ གཞུག་གི་བུ་ལོན་ ཡར་སེང་སོང་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་པས།
ཕྱིའི་བུ་ལོན་ཚུ་ཡང་ གཞུང་(གློག་མེ་བརྩིས་ཏེ་ ལས་འཛིན་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ སྐྱིན་འགྲུལ་ལེན་ལེནམ) དང་ ལས་འཛིན་ དེ་ལས་ དངུལ་ཁང་ལྟེ་བ་ཚུ་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢༤༠.༨༧ དང་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༢.༨༣ དེ་ལས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༠ རེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གློག་མེ་ལས་འགུལ་ མང་སྡེ་ཆུ་དང་ སྤུ་ན་གཙང་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་དང་པ་༢ པ་ ནི་ཀ་ཆུ་ དར་དཀར་ཆུ་ དེ་ལས་ བ་སོ་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་ཚུ་གི་ བུ་ལོན་དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༦༧.༡༩ ཡོད་མི་དེ་ མི་མང་བུ་ལོན་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༦༣.༤ གི་རྩིས་ཨིན་པས།
གློག་མེ་མིན་པའི་བུ་ལོན་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༦.༥༡ ཡོད་མི་ནང་ ཕྱིའི་བུ་ལོན་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༣༦.༦ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱ་གར་གྱི་ རུ་པི་དང་འབྲེལ་བའི་ བུ་ལོན་དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༧༢.༥༧ ཡོད་མི་དེ་ཡང་ ཕྱིའི་བུ་ལོན་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༦༥.༤ གི་རྩིས་ཨིན་པས།
ད་རེས་ བརྗེ་སོར་འབད་བཏུབ་པའི་ཏི་རུ་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ཐེར་འབུམ་༡.༠༩ (དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༡.༡༤) ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་དང་ འཁྲིལ་བ་ཅིན་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༣-༢༤ ལུ་ གཞུང་གི་འོང་འབབ་ལས་ བུ་ལོན་བཏབ་དགོཔ་ བརྒྱ་ཆ་༢༦.༨ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྐྱིན་ཚབ་བཏབ་དགོཔ་དེ་ཡང་ མི་མང་བུ་ལོན་འཛིན་སྐྱོང་སྲིད་བྱུས་༢༠༢༣ ཅན་མའི་ ཚད་གཞི་ནང་འཁོད་ཚུད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྐྱིན་འགྲུལ་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ སྐྱིན་ཚབ་བཏབ་དགོཔ་དེ་ ནང་འཁོད་འོང་འབབ་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༣༥ འོག་རྒྱུ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ དངུལ་ཁང་ལྟེ་བའི་ སྐྱིན་འགྲུལ་(འཆར་དངུལ་མིན་པའི་བུ་ལོན) དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༩.༦༦ ཡོད་མི་ནང་ བརྒྱ་ཆ་༣༤.༩ དེ་ མི་མང་བུ་ལོན་དང་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༣༧.༣ གྱི་ཚོད་རྩིས་བཏོན་ཏེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལྷན་ཁག་གིས་ བཀོད་མིའི་ནང་ མི་མང་བུ་ལོན་འཛིན་སྐྱོང་སྲིད་བྱུས་༢༠༢༣ ཅན་མའི་ ཚད་གཞི་ནང་འཁོད་ལུ་ཡོདཔ་ད་ སྲིད་བྱུས་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ དངུལ་ཁང་ལྟེ་བའི་བུ་ལོན་དེ་ ལོ་བསྟར་ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༥༥ ནང་འཁོད་ལུ་ བཞག་དགོཔ་སྦེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གཞུང་གི་གན་ལེན་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༤.༤༤ ཡོད་མི་ཚུ་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༣-༢༤ ལུ་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ཚོད་རྩིས་བཏོན་མི་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༡.༧ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

Sherab Lhamo

On August 5, Bhutan NDI successfully migrated its users to the Polygon Blockchain. A total of 101,068 registered users were transitioned in this update.

With the new migration, users no longer need to undergo complex procedures like multi-directional face recognition. Now, simply looking into the camera in good lighting and with proper face placement will allow the system to quickly recognise and process the user’s face.

The Polygon Blockchain supports zero-knowledge proof protocols, which allow the Bhutan NDI platform to enable users to share only the essential information needed for authentication and verification, as required by law, for online interactions, according to a Bhutan NDI official.

The migration aimed to leverage the robust, scalable, and interoperable infrastructure of Polygon and CREDEBL to improve the security, performance, and user experience of digital identity-based services in the country.

CREDEBL is an open-source, decentralised identity and verifiable information management platform that is scalable and capable of handling extensive information related to the issuance and authentication of verifiable credentials.

CREDEBL is a platform registered with the Digital Public Good Alliance (DPGA), United Nation(UN) endorsed entity that evaluates and maintains a registry of Digital Public Goods globally. By adopting CREDEBL, Bhutan NDI aligns with the UN Sustainable Development Goals.

CEO of Druk Holding and Investments, Ujjwal Deep Dahal, said the migration to the Polygon Blockchain was a major step forward in empowering individuals with secure national digital identities.

“By harnessing the advanced capabilities of Polygon, we are not only enhancing the security and scalability of our platform but also opening new doors for innovation and interoperability within the decentralised identity space,” said the CEO.

Before migrating to the Polygon blockchain, Bhutan NDI was built on Hyperledger Indy, a decentralised identity management platform that offers tools, libraries, and reusable components for creating digital identities based on blockchains, according to their website.

Other new features include a verifier app for organisations needing to verify users on the go, such as traffic police checking a driver’s license or vehicle registration. The app will be rolled out after a few days, as the final round of quality tests is being completed.

Additional use cases will include the issuance of driver’s licenses and vehicle registrations by the Bhutan Construction and Transport Authority through the Bhutan NDI wallet, as well as integration with Thimphu TechPark for passwordless login.

There will be a wallet backup feature, which will automatically back up users’ wallets to prevent loss of verifiable credentials in cases of lost, damaged, or changed smartphones.

Jacques Von Benecke, chief technology officer at Druk Holding and Investments, said, “Inclusion and sustainability are essential, along with privacy and security, making it crucial to align our efforts with the UN Sustainable Development Goals (UNSDGs).”