YK Poudel

Major agencies in Bhutan have pledged their support for youth entrepreneurs in the agrifood sector to drive economic growth. This commitment was made during the National Youth Symposium which ended on August 13.

Over 200 youth from across the country, both in-person and online, and representatives from MoAL, FAO, UNICEF Bhutan, and UN Conventions on the Rights of the Child participated in the event. 

MoAL Secretary Thinley Namgyel pointed out several challenges confronting the agriculture sector, including small population, market issues, and environmental factors such as unpredictable weather, and human-wildlife conflicts, which cause annual losses of 30 to 40 percent.

“The easy access to relatively cheaper goods and cost of production in Bhutan further exacerbates the challenges,” he said.

To enhance the agriculture sector’s contribution to the GDP, the ministry plans to prioritise high-tech farming in the 13th Plan. This includes the introduction of advanced chirub farms aimed at enhancing production and efficiency. “Engaging youth from an early stage ensures capacity building across the value chain, fostering ownership and commitment,” the secretary said.

The government is exploring new export markets in various countries for agriculture products.

The government has allocated Nu 10 million annually to support new startups on a cost-sharing basis and has earmarked Nu two billion from the economic stimulus plan and local government grants for youth initiatives in gewogs.

The 13th Plan prioritises commercial production of high-value organic commodities, such as asparagus, broccoli, and strawberries, as well as new livestock products. In addition, there are also plans to produce new high-value livestock commodities, including rainbow trout, sturgeon caviar, yak cheese and fiber, putka and comba honey, yagyu cheese, and royal jelly.

The government has allocated Nu 10.23 billion for the renewable natural resources sector for the financial year 2024-25. This constitutes 10 percent of the ministry’s overall budget outlay.

Over the next five years, the government aims to boost the agriculture sector’s contribution to GDP by Nu 50 billion and achieve exports valued at Nu six billion.

Around eight percent or 277,000 acres of land are arable in Bhutan. Only a fraction of this, roughly 23 percent, is currently under cultivation.

FAO Representative Ken Shimizu said the launch of the local chapter of the World Food Forum in Bhutan marked the beginning of several new initiatives. “In Bhutan, several initiatives such as the Hand-In-Hand initiative, digital village, and One Country one Product initiatives are being carried out,” he said. “Furthermore, various Trust Fund supported projects are untapped, these areas can be looked into.”

The vice chair of UN CRC and the director general of SAIEVAC, Rinchen Chophel (PhD), emphasised the importance of integrating youth perspectives in agrifood initiatives. “It’s crucial to listen to what the youth need and ensure that initiatives are designed with their interests in mind.”

The government also aims to increase the agrifood sector’s growth by 8.3 percent in the 13th Plan, focusing on high-tech farming and expanding large-scale commercial farming.

Agrifood growth activities will be carried out through a partnership model with Bhutan Livestock Development Corporation, Farm Machinery Corporation Limited, Food Corporation of Bhutan Limited, youth groups and the private sector.

The Ministry of Agriculture and Livestock (MoAL) organised the Symposium in collaboration with the UN Food and Agriculture Organization (FAO) Bhutan.

As the world grows ever more interconnected, we find ourselves at a crossroads. At a time where influence is often equated with military might or economic clout, few seem to realise that, as a small nation, our true power is rooted in something far more enduring—soft power.

From the international acclaim of filmmaker Pawo Choyning Dorji to the inspiring journey of runner Kinzang Lhamo, and the rise of Paro FC in regional football, Bhutan is beginning to harness its potential to leave a lasting mark on the world. These achievements highlight a critical truth—Bhutan’s future leadership on the global stage will come not from force, but from the power of influence, culture, and values.

Soft power, the ability to shape global perceptions through appeal and attraction, is Bhutan’s most valuable asset. With a population of just over 700,000, our nation cannot aim for military or economic dominance. But we have a wealth of cultural heritage, environmental stewardship, and emerging talents that can project our influence far beyond our borders.

Consider the global impact of Bhutan’s burgeoning film industry, led by Pawo Choyning Dorji. His film Lunana: A Yak in the Classroom did more than win international awards—it opened a window for the world to see Bhutan’s unique culture, values, and breathtaking landscapes. This film is more than entertainment; it is a cultural envoy that invites global audiences to appreciate the depth and simplicity of Bhutanese life. Through such cultural exports, we can build a positive image on the world stage, foster goodwill, and amplify our voice in global conversations.

Similarly, Kinzang Lhamo’s rise in the world of international athletics has put Bhutan on the map in a domain usually dominated by larger nations. Her achievements in long-distance running, even as she was the last runner to complete the race, do more than inspire Bhutanese youth—they capture the attention and admiration of the global community. Sports transcend borders, and through Kinzang Lhamo’s success, Bhutan has sent a powerful message: even the smallest nation can produce world-class talent. This is soft power in action, enhancing our country’s reputation and influence through the universal language of sports.

The success of Paro FC in regional football competitions is another example of Bhutan’s growing soft power. Football, with its global reach and appeal, offers Bhutan a platform to engage with the world, build international friendships, and promote our values of teamwork, perseverance, and fair play. As Paro FC continues to rise, it carries Bhutan’s flag high, earning respect and visibility that could translate into greater influence on the global stage.

However, to fully realise the potential of soft power, Bhutan must consciously adopt this strategy at every level. This involves investing in our cultural industries, nurturing talent in sports, arts, and academia, besides sharing Bhutan’s unique development philosophy with the world. By positioning ourselves as leaders in environmental sustainability, cultural preservation, and happiness-based development, we can inspire other nations and lead by example.

In this quiet revolution, our path to global influence is clear. Our strength lies not in conventional power, but in the richness of our culture, the integrity of our values, and the potential of our people.

Neten Dorji

Trashiyangtse—Spread across one and a half acres in Bayling, Trashiyangtse, Karma Zangmo’s hazelnut orchard refused to bear fruits for more than six years. The initial hope soon turned into disappointment, and then despair.

But a transformative grafting programme has breathed new life into her farm. After polliniser trees were grafted, her hazelnut trees started flowering and bearing fruits. 

“Before last year, I managed to harvest around 20 kilogrammes of hazelnuts,” Karma Zangmo said. “This year, the trees are flourishing even more. With the grafting of polliniser trees, my orchard is finally starting to yield a decent harvest.”

She said that the yield is increasing every year as the hazelnut trees mature.

Karma’s story is not unique. Across Bhutan, farmers like her are witnessing a hazelnut renaissance of some sort – thanks to a large-scale grafting initiative that began in February 2019.

Another hazelnut grower, Dechen Zangmo, planted more than 600 hazelnut trees in one acre of land. She was frustrated when initially many trees failed to bear fruit, and those that did had sparse yields. “But after the grafting, the previously barren trees are now producing nuts, and the quality has greatly improved,” she said.

The grafting programme introduced a variety of polliniser trees—Halli’s Giant, Theta, Jefferson, and Butler—specially selected to address pollination challenges.

More than 2,362 orchards were grafted across 18 dzongkhags with the aim to increase nut production by providing orchards with suitable polliniser varieties.

Of these, 2,025 orchards were converted to existing production with new varieties requiring low chill hours below an altitude of 2,400 metres above sea level. About 318 orchards were added to an existing production variety above 2,400 metres sea level, and 19 orchards were grafted with scion wood.

Over the past five years, Mountain Hazelnuts has harvested 21.15 metric tonnes of hazelnuts.

Today, there are 8,298 growers, including two community hazelnut growers—one in Trashigang and another in Mongar. Trashigang Dzongkhag has the highest number of growers with 1,445, followed by 1,031 growers in Mongar and 642 in Samdrupjongkhar.

The chief executive officer of Mountain Hazelnuts, Dr Sean Watson, said that nut production has been confirmed through more than a decade of the company’s work in Bhutan and multiple independent expert assessments.

“The evidence can now be seen on the ground, with the variety mix fruiting well in well-managed orchards,” he said. “This success needs to be built upon, but we believe it is just a matter of time and some additional work by growers and the company.”

He added that another strength of the project is that while production issues are being resolved, international markets for hazelnuts are large and stable.  “Hazelnut is a crop that suits remote communities, being low volume, high value, and non-perishable. With appropriate certification and branding, we will be able to secure a price premium that will encourage and support a thriving, sustainable value chain.”

The company has also introduced a profit-sharing system, distributing 10 percent of profits to growers who have participated in the grafting programmes. This mechanism ensures growers receive a share of the company’s profits, in addition to the company’s commitment to increase hazelnut purchase prices over the next few years.

The company is also working on obtaining Rainforest Alliance Certification to support higher nut prices and explore carbon markets to provide additional revenue streams for growers from the sale of carbon credits.

Mountain Hazelnuts has invested over USD 30 million in developing the hazelnut value chain in the country. The company has also secured an additional USD 7 million to invest in the value chain to support growers and the factory in becoming cash flow positive by 2029.

Thukten Zangpo

The Association of Bhutanese Industries (ABI) has appealed to the Ministry of Energy and Natural Resources (MoENR) to exempt the import and export fees and service charges for charcoal and non-wood forest produce (bamboo chips).

The ABI appealed to the MoENR on April 24 after the Department of Forests and Park Services under the MoENR imposed these fees and service charges on import of charcoal and bamboo chips.

These fees are stipulated in the Forest and Nature Conservation Rules and Regulations (FNCRR) 2023.

The FNCRR 2023 allows the ministry to impose fees for public services and other administrative tasks, with periodic revisions. The new fees are set at Nu 20 per metric tonne (MT) for charcoal and Nu 5 per kilogramme for non-wood forest produce (bamboo chips).

ABI’s General Secretary Pema Namgyel Ghaley said that the charcoal and bamboo chips are essential raw materials for the manufacturing industries, especially the production of ferroalloys. These materials are essential for reducing oxide and enhancing porosity in production processes.

“The imposition of import fees would have huge implications on the industries, significantly hindering their ability to operate efficiently and impacting their competitiveness in the market,” he said.

The General Secretary also pointed out that the new fees contradict the Fiscal Incentives Act 2021, which provides exemptions from sales tax and customs duties for raw materials used in manufacturing. “Clause 51 of the Fiscal Incentives Act 2021 clearly provides exemptions on sales tax and customs duties for importation of raw materials.”

According to clause 51 of the Fiscal Incentives Act 2021, the manufacturing sector is exempt from the sales tax and customs duties on plant and machinery, raw material, packaging material, and proprietary raw material (concentrate or formula).

The ABI also approached the Ministry of Industry, Commerce, and Employment (MoICE), stating that additional fees burden industries and could hinder their market competitiveness. This could also impact  industrialisation goals to revive the economy and meet the manufacturing sector’s contribution to GDP outlined in the 13th Plan.

The MoICE Secretary has written to the MoENR, seeking a review of the import fees and a temporary exemption for manufacturers until they achieve sustainability in their production.

MoENR Secretary Karma Tshering said that the ministry is reviewing the exemptions of the import fees.

However, he said that the ministry revised interim rates for import fee for bamboo chips, from Nu 5 per kilogramme to Nu 20 per MT, which is highly favorable to industries. Additionally, the export fee for briquettes was  revised to Nu 40 per MT at the end of July and will apply until the rules are amended.

“All chief forestry officers were informed to take actions as per the new instructions,” Karma Tshering said. 

Bhutan imported 19,998MT of bamboo chips and 107, 247.54MT of charcoal in 2023.

༉ ཀྲོང་གསར་ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་གིས་ བུམོ་ཅུང་ལུ་དཀྲོགས་མིའི་གནད་དོན་ནང་ འཐུས་མི་ཅིག་ལུ་ རྩོད་གཞི་བཙུགས་མི་དེ་ ཞིབ་དཔྱད་མཐིལ་ཕྱིན་འབད་བའི་ཤུལ་ལུ་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༩ ལུ་ ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱིས་ རྩོད་དཔོན་ཡོངས་ཁྱབ་ཡིག་ཚང་ནང་ བཏང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པའི་འགོ་དཔོན་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འཐུས་མི་དེ་གིས་ ཨ་ལུ་གི་གཟུགས་ཁར་ དཀྲོགས་ཡོད་པའི་སྐོར་ལས་ ཉེས་འཛུགས་བཀོད་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
འབྲུག་གི་ཉེས་འགེལ་ཁྲིམས་དེབ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ ལོ་གཉིས་ཀྱི་ཤུལ་ལས་ ཉམས་རྒུད་པའི་ཨའི་གིས་ མོ་རའི་བུམོ་དེ་ལུ་ སྨན་བཅོས་གྱི་དོན་ལུ་ པདྨ་ཡིག་ཚང་ནང་ ཁྱིད་འགྱོ་བའི་སྐབས་སུ་ གནད་དོན་དེ་ ཐོན་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
པདྨ་ཡིག་ཚང་གིས་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༩ ལུ་ ཀྲོང་གསར་ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་ལུ་ རྩོད་རྙོག་བཙུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བུམོ་གི་ཨའི་གིས་ འཐུས་མི་དེ་ ལོ་གཉིས་ཀྱི་ཧེ་མར་ ཀྲོང་གསར་ནུབ་སྦི་རྒེད་འོག་གི་ རྒེད་འོག་བདག་སྐྱོང་སྦེ་ སྡོད་པའི་སྐབས་ལུ་ མོ་གི་བུམོ་སྐྱེས་ལོ་༡༤ ལང་མི་དེ་ དཀྲོགས་ཡོད་པའི་སྐོར་ལས་ སླབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཀུན་གསལ་གྱིས་ ཧེ་མ་དྲིས་བཀོད་འབད་བའི་སྐབས་ལུ་ བུམོ་གི་ཨའི་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཐུས་མི་དེ་གིས་ མོ་གི་ཁྱིམ་ནང་འཛུལ་ཞིནམ་ལས་ མོ་གི་བུམོ་གི་ ཨོམ་གཡོནམ་གུ་ལུ་ བཟུང་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ དེ་བསྒང་ ཨའི་མོ་ར་ ཆ་རོགས་དང་གཅིག་ཁར་ ནགས་ཚལ་ནང་ ཤ་མུ་འཐུ་བར་སོང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
བུམོ་གི་བཟའ་ཚང་ཚུ་ འཐུས་མི་གི་ཁྱིམ་གྱི་ཉེ་འདབས་ལུ་ འཐུས་མི་གི་ ཕོ་རྒནམ་སྦོམ་ཤོས་ཀྱི་ ཁྱིམ་ཆུང་ཀུ་ཅིག་ཡོད་མིའི་ནང་ སྡོད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཉེས་འཛུགས་ཅན་འཐུས་མི་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༤ ལུ་ འཛིན་བཟུང་འབད་ཡོད་རུང་ ཉིནམ་དེ་ཁ་ར་ ལོག་བར་འཛུལ་ཐོག་ བཏོན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འཛིན་བཟུང་འབད་ནི་ ཕྱིས་ཏེ་ལུས་མི་དེ་ གཙོ་བོ་ར་ སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བཅའ་ཡིག་དང་འཁྲིལ་ ཨིན་མི་དེ་ཡང་ འཐུས་མི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ བཅའ་ཡིག་ནང་ ཚོགས་འཛོམས་ཀྱི་ཧེ་མར་ཉིནམ་༡༥ དང་ གྲོལ་ཞིནམ་ལས་ཉིནམ་༡༥ གི་ནང་འཁོད་ལུ་ འབོད་བཀུག་ལ་སོགས་པ་ འབད་མ་ཆོགཔ་སྦེ་ ཡོད་ནི་དེ་གིས་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འཐུས་མི་གི་བར་མཚམས་དུས་ཡུན་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༣ ལུ་ ཚངམ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཀུན་གསལ་གྱིས་ འགོ་ཐོག་འཐུས་མི་ལུ་ དྲི་བཀོད་འབད་བའི་སྐབས་ ཉེས་འཛུགས་ཡོད་པའི་སྐོར་ ཁ་བཟེད་མ་བཏུབ་ད་ ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ཁོང་གིས་ ཉེས་འཛུགས་བཀོད་པའི་དུས་ཚོད་ཁར་ ཁོ་ར་ཁྱིམ་གྱི་ཕྱི་ཁར་ ཕྱགསམ་འཕྱགས་སྡོད་ཡོདཔ་ད་ བུམོ་གི་ཁྱིམ་ནང་འགྱོ་མི་དེ་ཡང་ ཕྱགསམ་ཅིག་དགོ་ནི་སྦེ་ སོང་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཁོ་ཁྱིམ་ནང་ སོང་བའི་སྐབས་ བུམོ་དེ་མལ་ཆ་ནང་འཛུལ་ ཉལ་སྡོད་མི་ལུ་བརྟེན་ ཁོ་གིས་ བུམོ་དེ་གི་ མལ་ཆ་བཤུབས་ད་ བུམོ་གི་གཟུགས་ཁར་ ལགཔ་རེག་ཡོདཔ་སྦེ་ སླབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཀུན་གསལ་གྱིས་ ལོ་རྒྱུས་གོ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན གནད་དོན་དེ་ ཁོང་ར་ནང་འཁོད་ལུ་ བདེ་སྒྲིག་དང་ འདུམ་འགྲིགས་འབད་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ཨའི་གིས་སླབ་མིའི་ནང་ འཐུས་མི་དེ་གིས་ མོ་གི་བུམོ་ལུ་ གློག་རིག་ལེབ་ཊོབ་ཅིག་བྱིན་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འཐུས་མི་གིས་ ཀུན་གསལ་ལུ་ སླབ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན་ བུམོ་གི་བཟའ་ཚང་ལུ་ བྱིན་མི་གློག་རིག་ལེབ་ཊོབ་དེ་ རྙིངམ་ཐལ་མི་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འདི་བཟུམ་བྱིན་མི་གིས་ རྩོད་དོན་དང་ འབྲེལ་བ་ག་ནི་ཡང་ མེད་ཟེར་ཨིན་པའི་ཁར་ ཁོ་གིས་ ད་རུང་ གོ་ལ་དང་ ཅ་ཆས་གཞན་གྱི་རིགས་ཚུ་ཡང་ ཁོང་བཟའ་ཚང་ཚུ་ལུ་ བྱིན་ནི་སྦེ་ སྡོད་ཅི་ཟེར་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༡༢ ལུ་ གློག་མེ་རྒྱུན་བཀོད་ན་དབང་འཛིན་གྱིས་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༤ ལས་༢༠༢༩ གི་ ཐབས་བྱུས་འཆར་གཞི་ འགོ་འབྱེད་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ འཛམ་གླིང་ནང་ གློག་མེ་རྒྱུན་བཀོད་དང་ ཕན་ཐབས་འབད་མི་ དྲག་ཤོས་ཅིག་སྦེ་ བཟོ་ནི་ལུ་དམིགས་ཏེ་ཨིན་པས།
ལས་སྡེའི་མཁས་རིག་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དང་ གཞུང་གོང་འཕེལ་དམིགས་ཡུལ་ དེ་ལས་ རིམ་སྒྲིག་འབད་ནིའི་དོན་ལས་ དབང་འཛིན་གྱིས་ ཐབས་བྱུས་འཆར་གཞི་ཆ་ཚང་ཅིག་ བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཛམ་གླིང་ནང་ གློག་མེ་རྒྱུན་བཀོད་དང་ ཕན་ཐབས་འབད་མི་ དྲག་ཤོས་ཅིག་ བཟོ་ནི་ལུ་དམིགས་ཡུལ་ཡོད་མི་ནང་ མཆོག་འགྱུར་ཁས་ལེན་འབད་དེ་ཡོདཔ་ད་ འཆར་སྣང་ཡང་ གློག་མེ་དང་འབྲེལ་བའི་ ལས་སྡེ་ཚུ་ལུ་ འདྲ་མཉམ་དང་ ཕྱོགས་རིས་མ་ཕྱེ་བར་ དོན་སྨིན་ཅན་གྱི་ཞབས་ཏོག་ ཉེན་སྲུང་ངེས་བརྟན་ རྒྱུན་བརྟན་ དེ་ལས་ འབྲུག་ལུ་ གློག་མེ་མཐུན་རྐྱེན་ རྒྱུན་བརྟན་བཀྲམ༌སྤེལ་འབད་ནི་དེ་ཨིན་པས།
འགོ་འབྱེད་སྐབས་ དབང་འཛིན་གྱི་ཁྲི་འཛིན་ ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཐབས་བྱུས་འཆར་གཞི་གིས་ འཆར་སྣང་ཡོངས་རྫོགས་ཀྱི་ ལཱ་བཟང་པོ་དང་ དོན་སྨིན་ལེ་ཤ་ དེ་ལས་ ནུས་ཤུགས་ཆགས་ཚུལ་གསར་གཏོད་ཚུ་གི་ བརྡ་མཚོན་སྟོནམ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ འཆར་གཞི་ནང་ རྒྱུན་བཀོད་མཆོག་འགྱུར་དང་ ཞབས་ཏོག་སྐྱེལ་སྤྲོད་ལྷན་ཐབས་ དེ་ལས་ གསར་བཏོན་གོང་འཕེལ་བརྩིས་ཏེ་ ཡན་ལག་གཙོ་ཅན་༣ ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱུན་བཀོད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་དེ་ དྭངས་སེལ་དང་ ལེགས་འགྱུར་བྱ་རིམ་ དེ་ལས་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་དང་ གསར་བཏོན་ལུ་ སེམས་ཤུགས་བྱིན་ནི་གི་ ས་གོ་བཟོ་སྟེ་ རྒྱུན་བཀོད་གཞི་འཛིན་དེ་ གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཕུན་ཚོགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ དབང་འཛིན་དེ་ གཞི་རྟེན་ལྷན་ཐབས་ལུ་ བརྩོན་ཤུགས་བསྐྱེད་དེ་ཡོད་པའི་ཁར་ འབྲུག་མི་ག་ར་ལུ་ གློག་མེ་གི་ ཞབས་ཏོག་རྒྱུན་བརྟན་དང་ སྤུས་ཚད་ལྡནམ་སྦེ་བྱིན་ནི་གི་ འཕྲུལ་རིག་ལག་ལེན་འཐབ་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
དབང་འཛིན་གྱིས་ ནུས་ཤུགས་དང་ སྤོ་བཤུད་ བགོ་བཀྲམ་ དེ་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ གློག་མེ་བཀྲམ་སྤེལ་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཐབས་བྱུས་འཆར་གཞི་འོག་ལུ་ ལས་སྣ་ཚུ་ཡང་ སྤྱོད་ཁྲལ་ངེས་གཏན་མཚམས་འཛིན་༢༠༢༢ དང་ མཚམས་འཛིན་འཐུས་༢༠༠༦ རྒྱུན་བཀོད་ཀྱི་ཐོབ་དབང་བཟོ་ནི་ དེ་ལས་ ཌི་ཇི་ཊཱལ་ཨང་ཅན་ཞབས་ཏོག་བྱིན་ནི་གི་ འོས་འབབ་བརྟག་ཞིབ་ཚུ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དབང་འཛིན་གྱིས་ གློག་ཤུགས་སྣུམ་འཁོར་གྱི་ རྒྱུན་བཀོད་གཞི་འཛིན་དང་ ནང་འཁོད་གློག་མེ་ཚོང་ལམ་བརྟག་ཞིབ་འབད་ནི་ གདམ་ཁ་ཅན་གྱི་ ནུས་ཤུགས་གོང་ཚད་གཞི་བཀོད་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ བཟོ་ནི་གི་ འཆར་གཞི་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་རིམ་སྐབས་ ཉི་དྲོད་ནུས་ཤུགས་འཕྲུལ་ཁང་གི་དོན་ལུ་ ཆོག་ཐམ་རྒྱུན་བཀོད་དང་ གློག་མེ་རྒྱུན་བརྟན་ སྤོ་བཤུད་ལམ་ལུགས་ལས་དོན་སྙན་ཞུ་༢༠༢༤ ཅན་མ་ཡང་ འགོ་འབྱེད་འབད་ནུག།
ནུས་ཤུགས་ཉེན་སྲུང་གི་དོན་ལུ་ དབང་འཛིན་གྱིས་ ཉི་དྲོད་ནུས་ཤུགས་གཞི་བཙུགས་འབད་ནིའི་ ཆོག་ཐམ་བྱིན་ནི་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ ད་རེས་ གདམ་ཁ་ཅན་གྱི་ རང་བཞིན་ནུས་ཤུགས་ གོང་འཕེལ་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ ཐབས་རིག་དང་ དཔལ་འབྱོར་རྒྱུན་བཀོད་གཞི་འཛིན་ཚུ་ བཟོ་བའི་བསྒང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ ཟླཝ་དག་པ་ཅིག་གི་ཧེ་མར་ འབྲུག་ལྟ་བཤལ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ ཨ་མུ་ལེཊ་ལཱག་ཞུ་རི་ བཀྲིས་ཚེ་རིང་གིས་ དངུལ་སྤྲོད་ཐོག་ལས་ ཤིང་འཛུགས་སྐྱོང་ཟེར་བའི་ཀི་དེབ་ལྷག་མི་དེ་ འབྲུག་སྔོ་ལྗང་ལས་འཛིན་གྱིས་ བསྡུ་སྒྲིག་འབད་འབདཝ་ཨིནམ་ལས་ དེ་ལུ་སེམས་ཤུགས་སྦོམ་ར་ཐོབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་སྡོད་རིང་ ལྟ་བཤལཔ་ཚུ་ལུ་ དངུལ་སྤྲོད་དེ་ ཤིང་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ཆོགཔ་སྦེ་ཡོད་མི་ལུ་ སྤྲོ་བ་དང་ དང་འདོད་བསྐྱེད་པའི་ཁར་ སྲུང་དེ་གིས་ སླབ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན་ ཤིང་དེ་སྦོམ་འགྱོ་བའི་བསྒང་ལས་ མི་བཞི་ལུ་ སྲོག་རླུང་ཚུ་བྱིནམ་ཨིན་ཟེར་ འཁོད་དེ་འདུག་ཟེར་ བཀྲིས་ཚེ་རིང་གིས་ བཤད་པའི་ཁར་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལས་དོན་དེ་ གལ་སྲིད་ མི་ཅིག་གིས་ ཤིང་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་བ་ཅིན་ དེ་གིས་ མི་གསུམ་དང་བཞི་ལུ་ སྲོག་རླུང་ཚུ་བྱིན་ཚུགས་པའི་ འོས་འབབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་རིམ་དེ་ འབྲུག་སྔོ་ལྗང་ལས་འཛིན་གྱིས་ སྐྱེ་ལྡན་ལྟ་བཤལ་ལས་རིམ་དང་འབྲེལ་ ན་ཧིང་གི་ལོ་ནང་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ ཤིང་འཛུགས་སྐྱོང་ལས་རིམ་དེ་གིས་ གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་མར་ཕབ་འབད་ཚུགས་པའི་ཁར་ མཐའ་འཁོར་ཉམས་སྲུང་ཡང་ འབད་ཚུགསཔ་ཨིན་པས།
ལྟ་བཤལཔ་ཚུ་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་རིམ་ནང་ འགན་ཁུར་འབག་མི་གིས་ འབྲུག་གི་མིང་གཏམ་ཚུ་ དར་ཁྱབ་འགྱོ་ཚུགས་པའི་ འོས་འབབ་ལུ་ དམིགས་ཡུལ་བསྐྱེད་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཡུན་བརྟན་ཅན་གྱི་ འགོ་ཁྲིདཔ་དང་ སྒེར་སྡེའི་དངུལ་འབྲེལ་ཚུ་ ལེགས་འཆར་བྱུང་ཚུགས་ཐབས་ལུ་ཨིན་པས།
ལས་རིམ་དེ་གི་ཐོག་ལུ་ ལྟ་བཤལཔ་༡༠༠ ལྷགཔ་ཅིག་གིས་ དངུལ་སྤྲོད་ཐོག་ལས་ ཤིང་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

Thukten Zangpo

The Electricity Regulatory Authority (ERA) launched its strategic plan for 2024-2029 on August 12, aiming to become a ‘world-class electricity regulator and facilitator’.

ERA has developed a comprehensive strategic plan to navigate the evolving dynamics of the sector and align with the government’s development goals.

ERA’s vision of becoming a world-class electricity regulator and facilitator highlights its commitment to excellence. Its mission is to provide electricity stakeholders with fair, non-discriminatory, and efficient services, ensuring a safe, reliable, and efficient supply of electricity in Bhutan.

During the launch, the chairperson of the ERA, Phuntsho Namgyal, said that the strategic plan represented the collective vision for a brighter, more efficient, and innovative energy landscape.

The plan, he added, has three core elements—regulatory excellence, enhanced service delivery, and fostering innovation.

Phuntsho Namgyal said that the ERA’s goal was to improve the regulatory framework by ensuring transparency, streamlining processes, and creating an environment that encourages investment and innovation. “We aim to develop a sector that is not only well-regulated but also dynamic and forward-thinking.”

He also noted that the ERA is dedicated to enhancing infrastructure and adopting cutting-edge technologies to deliver reliable and high-quality electricity services, ensuring uninterrupted power for every Bhutanese. “The energy transition is upon us, and our ability to embrace and drive innovation will be key,” Phuntsho Namgyal said.

ERA regulates the generation, transmission, distribution, and supply of electricity throughout the country.

Some of the activities under the strategic plan include revision of the tariff determination regulation 2022, regulatory fees regulation 2006, develop right of way regulation, and conduct feasibility study on the digitalisation of services.

Additionally, the ERA plans to develop a regulatory framework for electric vehicles, conduct a study on the domestic power market, and create an alternative renewable energy-pricing framework, among other initiatives.

The event also saw the launch of licensing regulation for solar power plant and distribution power reliability and transmission system performance report 2024.

For energy security, ERA has begun issuing licences for solar power projects and is currently developing technical and economic regulatory frameworks for promotion of alternative renewable energy.

National Health Survey reveals troubling acceptance of domestic violence among women

Yangyel Lhaden

Around 25 percent of Bhutanese women and girls believe it is justifiable for a man to beat his wife if she is unfaithful or neglects their children while around 10 percent of respondents agreed with other conditions outlined in the survey that could justify such violence.

This is according to the National Health Survey conducted in 2023. The survey interviewed 11,686 women aged 15 to 64 to gauge their perceptions of gender-based violence, including its justification under various circumstances.

The survey included seven questions designed to explore justifications for domestic violence. These questions addressed scenarios such as dissatisfaction with household chores, disobedience, refusal of sex, and suspicions of infidelity. Shockingly, no single question received unanimous condemnation of violence, with nearly 50% of women endorsing more than one justification.

Acceptance of violence varied significantly based on education, wealth, age, and location. Among older women, acceptance was notably higher with 47.5 percent of women aged 55-59 and 46.8 percent of those aged 60-64 believed violence could be justified.

In contrast, acceptance was lower among younger women and those with higher educational qualifications. For instance, 47.7 percent of women with no formal education accepted some forms of violence, compared to 32.8 percent of women with a Bachelor’s degree or higher. The lowest acceptance rate was observed among women with certificates or diplomas, at 21.4 percent.

Geographically, women in rural areas showed higher acceptance of violence (45.9 percent) compared to their urban counterparts (40.5 percent). By wealth quartile, women and girls from the lowest income group (46.6 percent) were more likely to accept such violence compared to those in the highest income group (39.3 percent).

The survey also probed attitudes towards physical partner violence with statements such as “A good wife obeys her husband even if she disagrees.” The respondents could agree or not. About 30 percent of women agreed with this, with acceptance increasing with age. For instance, 22.1 percent of women aged 15-19 agreed while over 35 percent of women aged 40 and above agreed.

A female corporate employee said that questions like whether a partner is unfaithful were misleading for understanding perceptions of violence against women because it is not a gender-sensitive question. “When the question of being unfaithful is subjective, it can lead to situations where even women might justify violence against men. This may explain why many women accepted it as a reason for justifying violence which is wrong.”

A de-suup, Tashi, expressed concerns about violence in the country: “It is not justifiable for even parents to beat their children, let alone for a male partner to beat a woman, with women accepting such violence for various reasons,” she said. “There are many other solutions and ways to address problems rather than accepting violence,” she added.

A communications researcher said that the finding is likely flawed because of the innate flaw in the way the question was designed. “There was no option in the questionnaire to reject any form of violence under any circumstances. So apparently, respondents had to choose from the list of options provided.”

Chencho Dema

Punakha—After completing the investigation, the Trongsa Police handed over the alleged child molestation case against Member of Parliament (MP) from the opposition party to the Office of the Attorney General (OAG) on August 9.

A police official said that the MP has been charged with the offense of child molestation.

As per the Penal Code of Bhutan, the offense of child molestation is a fourth degree felony, which has sentencing of three to five years.

The alleged incident, which occurred two years ago, came to light when the victim’s mother sought treatment for her daughter at The PEMA Secretariat, where the incident was disclosed.

The PEMA Secretariat then lodged a complaint with the Trongsa police on July 9.

The mother claimed that the MP molested her 14-year-old daughter two years back when he worked as gewog administration officer of Nubi gewog in Trongsa.

In an earlier interview with Kuensel, the girl’s mother said that the MP had gone inside her house and grabbed her daughter’s left breast. At the time of the incident, the mother was away collecting mushrooms with her friends.

The girl’s family was living in a small house owned by the MP’s elder brother, next to the MP’s house.

The accused MP was arrested on July 24 but was granted bail the same day.

Police said the delay in the arrest was due to the MP’s parliamentary immunity. According to the Parliament Act, MPs cannot be summoned 15 days prior to and 15 days after a parliamentary session. The MP’s parliamentary immunity expired on July 23.

In an earlier interview with Kuensel, the MP denied the allegations. He said that during the time of the incident, he was cleaning the drain outside the house and had gone inside the girl’s house to ask for a hard broom. When he found the girl sleeping with the blanket covered, he pulled the blanket and that’s when he accidentally touched the girl.

Sources told Kuensel that the issue was resolved internally then.

The mother said that the MP gave her daughter a laptop. The MP however told Kuensel that he had given an old laptop to the girl’s family but it had nothing to do with the incident. He said that he also used to give clothes and other items to the family.

More than 300 Bhutanese studying, living and working abroad have registered for the National Reintegration Programme (NRP) under the REVIVE initiative, as of last week. With many yearning to return home,  the programme provides an opportunity for Bhutanese returning home to get integrated  into the local workforce.

Since the exodus of Bhutanese that started a few years ago, especially after the Covid-19 pandemic,  educated and trained free of cost, thousands of Bhutanese left the country looking for better opportunities. Many  found the new place lucrative even if parents were sponsoring with borrowed money and time.

Bhutan couldn’t live up to the expectations of the  people. Jobs were rare or not paying enough to eke out a decent living. The stories of a cleaner in Australia earning more than the Prime Minister of Bhutan, for instance, encouraged, if not misled the educated to leave in droves. The ticket to travel, live, work in developed countries was only education. On the pretext of studying, many found living abroad lucrative.

With changes in policies in the host country, like the age limit in Australia, and many finding it difficult to adjust to living and working abroad, many want to return home. The dilemma was the uncertainty of coming home, especially those who left secure and lucrative government jobs. A good number of those who want to return home are needed badly in the country. We have shortages of teachers, doctors, nurses, technicians and many more. The NRP provides a solution. 

There are critics questioning the government’s move to welcome Bhutanese who resigned and left looking for greener pastures. Some say it is encouraging more to leave. We cannot stop people from leaving or seeking better opportunities. But given the shortage of human resources, created by the mass exodus, it is only right to welcome our people back. The exposure and experience they gained while living or working abroad could be used to improve our system.

Considering the trend of Bhutanese wanting to return home for whatever reasons, our so-called education placement firms should relook at their strategies. Perhaps it is time to look beyond making profits at the cost of Bhutanese. One way could be to explore programmes that could help Bhutanese get skilled in areas that are relevant, respectable, and lucrative. A locksmith in Australia many Bhutanese know, for instance, earns well because it is recognised as a skill and not as a blue collar job.

The rush to Australia started a decade ago. There are not many who made the most of the experience or the exposure. The government has been generous in welcoming our people who want to return and continue working. We cannot stop Bhutanese from exploring opportunities abroad. What we could do is encourage, through policy intervention, programmes, and courses that could arm our people with skills to improve the quality of services they provide and earn a decent living by working in Bhutan.

YK Poudel

Phurpa Dorji, a 21-year-old third-year student at Gyalpoizhing College of Information Technology, is specialising in AI and Data Science. His team, consisting of nine members, pitched a project on ‘AI-powered crop monitoring’, which won the National Youth-Led Agrifood Innovation Challenge 2024 yesterday.

The challenge was a part of the National Youth Symposium, a two-day event co-ordinated by the Ministry of Agriculture and Livestock in collaboration with the UN Food and Agriculture Organisation Bhutan.

Ten diverse and innovative business ideas related to agriculture were presented, including fruit processing, mushroom cultivation and processing, agri-tech solutions, and vegetable supply. Among them, Phurpa Dorji’s crop monitoring idea stood out.

As a second-year project last year, Phurpa Dorji and his friends formed a group called ‘TechWiz’ and began studying social issues. They discovered that Bhutanese farmers were facing a significant challenge—crop loss due to delayed detection of pests and diseases. The absence of real-time monitoring during the early stages led to severe crop damage and losses.

“A mobile phone app showing crop analysis was our solution,” Phurpa Dorji explained. “Our AI-powered application allows farmers to monitor their crops in real-time using images taken directly from their mobile devices.”

For the convenience of farmers, the application will feature two navigation buttons. After capturing an image of the crop, the app will detect the disease or pest and automatically provide a solution. This system can also be adopted by gewog RNR centers to offer timely support to farmers.

The team plans to use the award received yesterday as seed money to further develop their project. In the first phase, they have chosen Trashigang to test the application in the fields.

The application offers features such as image-based crop analysis, real-time monitoring, automatic issue detection, data-driven insights, and localised recommendations.

As the government prepares to implement crop insurance policy, the application can assist farmers and officials in making timely interventions and improving the monitoring process.

The team has partnered with NoMind Bhutan for further development and related initiatives.

Two other business ideas, Bhutan Astro Food and Pure Bhutan, won cash prizes of USD 2,000 each.

Sangay Choezom, a freelancer, pitched the idea of Bhutan Astro Food, an agrifood business focused on offering freeze-dried fruits and vegetables. “Freeze drying is an effective method of preserving fruits and vegetables, extending their shelf life to between 15 and 25 years,” she said.

“The freeze-dried products can retain 97 percent of its nutrients,” she added. “This process can be adopted by local farmers, helping to reduce food waste and generate rural employment.”

Thinley Namgay

In a remarkable display of grit, resilience, and skill, Paro FC achieved a historic 2-1 victory over Nepal’s Church Boys United in the AFC Challenge League Preliminary Stage yesterday in Kathmandu, Nepal. 

Despite facing a fervent crowd of 11,500, with Bhutanese supporters in the stadium outnumbered, Paro FC showcased a commendable performance under pressure. The team, led by Japanese football icon Keisuke Honda, demonstrated exceptional cohesion and tactical acumen throughout the match.

The game started with Church Boys United breaking the deadlock in the 38th minute. However, Paro FC quickly responded. In a pivotal moment, winger Kinga Wangchuk equalised just two minutes later. A precise long-range cross from Marco deflected off the opposing goalkeeper, presenting Kinga Wangchuk with a golden opportunity, and the winger capitalised on the chance, finding the back of the net with a deft left-footed finish.

Winger Kinga Wangchuk scores an equaliser (1-1) in the 40th minute

The first half ended with the score tied at 1-1, setting the stage for a gripping second half. In the second half, the intensity heightened as both teams battled for dominance.

Paro FC’s decisive moment came in the 67th minute when forward Opoku delivered the winning goal. After skillfully dribbling near the penalty area, Opoku unleashed a powerful strike that proved too formidable for the Church Boys United goalkeeper to handle.

Paro FC’s head coach, Puspalal Sharma, presented a completely new team yesterday, with nine out of the starting 11  being international players. The Bhutanese contingent included Kinga Wangchuk and Chetrim. This new tactical approach, combined with a fortified defense and a series of crucial saves by the goalkeeper, was instrumental in securing the win.

The match was further complicated by adverse weather conditions, with rain turning the pitch into a muddy battleground. Despite these challenges, Paro FC’s professionalism shone through, committing only three fouls compared to Church Boys United’s 14 with two yellow cards. 

Many believe that Paro FC could have easily won against Church Boys United if the game had been held at Changlimithang Stadium  or the Woochu Sports Arena in Paro. 

Speaking to the Nepali media post-match, Honda said that the game was challenging for Paro FC because the opponent played aggressively. However, he expressed happiness that the club’s aspirations were fulfilled. 

Paro FC President Karma Jigme, present in Nepal for the match, celebrated the historic victory with pride. “We’ve finally done it. After years of hard work and determination, Paro FC has achieved huge success, and it’s a monumental moment for Bhutanese football,” he said. “A heartfelt thanks to all Bhutanese and players for giving 100 percent on and off the field. Your dedication, passion, and effort have brought us to this incredible achievement.”

Karma Jigme also expressed gratitude to everyone who traveled to Nepal to cheer for the team. “We are also deeply grateful to the people of Nepal and supporters from around the world who stood by us. Your encouragement means the world to us.”

Lhakpa Quendren

Phuentsholing—Timber exports from Bhutan are on the rise, thanks to an increased demand from Indian markets.

Over the past four and a half months, more than 146,953 cubic feet (cft) of timber have been transshipped from the Natural Resources Development Corporation Limited (NRDCL) Toorsa Depot in Phuentsholing, with additional prepaid stocks currently being delivered.

Records from NRDCL’s regional office in Phuentsholing indicate a significant uptick in export volumes. Timber exports shot up from 50,606.26 cft over the previous three months to 71,825.74 cft in July alone. The export growth trajectory continued into August, with 24,521.68 cft of timber already transshipped.

NRDCL’s Regional Manager Nawang Denden said that the depot is currently being restocked following the clearance of initial stocks. “Advance payments have been received for the remaining logs, which are now being transported in five to six truckloads of 18 and 22-wheeler trucks daily,” he said.

The initial phase of the timber exports, which began in October 2023, encountered a host of challenges, mainly related to system and procedural adjustments. “Our focus was also more on timber extraction during that time, and we were only able to export a few truckloads as part of a trial run,” Nawang Denden said. “However, we are now seeing a significant upward trend in export volumes.”

In fact, the monthly demand from Indian markets is equivalent to NRDCL’s annual production. “There are no marketing challenges for timber,” the regional manager said.

Timbers are exported to various markets in India, including Gandhidham in Gujarat, Srinagar in Jammu and Kashmir, and Delhi.The NRDCL has established connections with eight consignees, four of whom are bound by a three-year Memoranda of Understanding (MoUs).

“We are focusing on larger industries, as the MoU agreements require consignees to make advance payments, including a security deposit of about Nu 1 million,” Nawang Denden said.

In February, the NRDCL also piloted conifer timber export auctions in Phuentsholing and Gelephu, with the highest bid reaching Nu 360 per cft. Blue pine and mixed conifers, which consist of about five different species, are being exported at prices ranging from Nu 270 to Nu 500 per cft, depending on type and quality.

The government has requested the Indian government to include 20 additional timber species for export, including hardwoods like Augur and softwoods such as Alder (Gama shing).

Despite improvements in the process, exporters still face challenges such as documentation mismatch and delays at check posts due to extensive paperwork.

Exporters are optimistic about a surge in business due to the high demand and a shortage of suppliers in India, where forests are reserved and tree stocks are depleting.

Varun Poudel is preparing to export his first 2,000 cft of timber this week, after exploring markets in Delhi, Bangalore, and Kolkata. “Some proprietors manage multiple factories with a demand for over 100 truckloads. If we can meet that demand, it will be a significant boost,” he said.

He pointed out that documentation and lengthy approval process caused unnecessary delays. “I need to apply for approval at the regional office even after it has been approved by the head office in Thimphu,” he said.

Timber is harvested from Hongtsho and Ramtoto in Thimphu, as well as Chumey in Bumthang, and transported to Phuentsholing for its logistical advantages.

Except for lower Wangdue and Tsirang, the government has initiated scientific thinning nationwide, aiming for annual exports of 10.7 million cft from 2024 to 2026 to improve the trade balance and generate foreign exchange.

The government aims to generate Nu 10 billion in revenue from wood and wood product exports over the next five years. This initiative, started towards the end of 2023, aims to reduce imports and enhance revenue generation.

According to Bhutan Trade Statistics, imports of wood and wood-based products fell to Nu 3.56 billion in 2023 from Nu 4.28 billion in 2022, while exports increased to Nu 263.29 million, up from Nu 217.87 million the previous year.

Logging operations in the country were nationalised in 1979. Two decades later, in 1999, the government banned the export of timber to bolster forest conservation and ensure affordable timber for rural development.

༉ ནང་སྲིད་ལྷན་ཁག་དང་ འཁྲིལ་བ་ཅིན་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༡༠ ལུ་ ཐིམ་ཕུག་ བདེ་ཆེན་ཆོས་གླིང་ལུ་ ས་རུད་དང་ ཆུ་རུད་ཐོན་མི་གིས་ རྒྱུ་དངོས་ཚུ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་སྦོམ་སྦེ་ར་རྐྱབ་ཡོད་པའི་ སྙན་ཞུ་འབད་དེ་འདུག།
ཆུ་རུད་ཀྱིས་ བདེ་ཆེན་ཆོས་གླིང་ ཡན་ལན་ཁྲོམ་གྱི་ གུང་པ་༤༩ ལུ་ གནོད་སྐྱོན་སྦོམ་སྦེ་ར་རྐྱབ་སྟེ་ ས་གནས་ནང་སྡོད་མི་༡༥༨ དེ་ཅིག་ རྒྱལ་པོའི་སྐུ་སྲུང་བཟའ་ཁང་ནང་ གནས་སྐབས་ཀྱི་ ཁྱིམ་བཟོ་སྟེ་ སྡོད་དགོཔ་བྱུང་ནུག།
འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ད་ལྟོ་ ཉམས་རྒུདཔ་ཚུ་ ཁོང་རའི་སྤུན་ཆ་ཚུ་དང་ ག་དེམ་ཅིག་ སྡོད་དེ་ཡོད་ག་ ཤེས་རྟོགས་མེདཔ་ཨིན་པས།
ཆུ་རུད་ཀྱིས་ ས་ཁོངས་ནང་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་མི་བརྩིས་ཏེ་ སྒྲིང་ཁྱིམ་༡༠ མེདཔ་བཏང་སྟེ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཆུ་རུད་ཀྱིས་ ཁྱིམ་གྱི་སྒོ་དང་ སྒོ་སྒྲིག་ རྩིགཔ་ དེ་ལས་ གཞན་ཚུ་ལུ་ཡང་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་སྟེ་ འོག་ཐོག་ལུ་ འདམ་གྱིས་སྤུབ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཡན་ལག་ཁྲོམ་ནང་ སྦ་སྒོར་༢༢ ཡོད་མི་ལས་༡༤ ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་ད་ ཆུ་རུད་ཀྱིས་ སྣུམ་འཁོར་ཅིག་འཕྱགས་བདའ་བའི་ཁར་ སྣུམ་འཁོར་༨ གནས་སྟངས་ལེགས་ཤོམ་ཡོད་རུང་ གཞན་ཚུ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་པོའི་སྐུ་སྲུང་གཞིས་ཁོངས་ཚུ་ལུ་ཡང་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་ད་ གུང་པ་༨༤ དང་ སྣུམ་འཁོར་༥ ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་སྟེ་ ས་རུད་དང་ཆུ་རུད་ཀྱིས་ མེདཔ་བཏང་མི་ཚུ་ ད་ལྟོ་ཞིབ་དཔྱད་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཆུ་རུད་ཀྱིས་ རྒྱལ་པོའི་སྐུ་སྲུང་གི་བཟའ་ཁང་ནང་སྡོད་མི་ སློབ་ཕྲུག་༣༩ བརྩིས་ཏེ་ སློབ་ཕྲུག་༦༤ ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་ལས་ ཤེས་རིག་དང་རིག་རྩལ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཁག་གིས་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ལུ་ སྒྲིག་གོ་དང་ ཡིག་འབྲི་མཁོ་ཆས་ དེ་ལས་ སློབ་གྲྭའི་བེག་ཚུ་ བྱིན་ནིའི་ཁས་ལེན་འབད་དེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་མ་ཚད་ ཆུ་རུད་ཀྱིས་ བདེ་ཆེན་ཆོས་གླིང་ཁྲོམ་གསརཔ་ནང་ བཟོ་སྐྲུན་གྱི་ས་ཁོངས་༦ གི་ ཕྱི་ལས་མི་༦༢ ལུ་ཡང་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་ད་ རྒྱལ་པོའི་གཟིམ་དཔོན་ཡིག་ཚང་གིས་ རྒྱལ་པོའི་སྐུ་སྲུང་དང་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་དེ་ རྒྱལ་པོའི་སྐུ་སྲུང་གི་བཟའ་ཁང་ས་ཁོངས་ནང་ ལས་མི་ཚུ་ལུ་ གོ་ལ་དང་ བཞེས་སྒོ་ དེ་ལས་ གནས་སྐབས་ཀྱི་ སྡོད་ཁྱིམ་ཚུ་ རྐྱབ་བྱིན་ནི་ཨིན་པས།
ཕྱི་མི་ནང་སྐྱོད་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ལས་མི་ཚུ་ ལཱ་འབད་ཆོག་པའི་ ཤོག་བྱང་ཀཊ་གསརཔ་དང་ རྒྱ་གར་ལུ་ ལོག་འགྱོ་ནི་གི་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཡི་གུ་ཚུ་ཡང་ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ནང་སྲིད་ལྷན་ཁག་གིས་ བཀོད་མིའི་ནང་ ཀ་ཝང་རྒེད་འོག་གི་ གུང་པ་༢ ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ ཤི་རྐྱེན་དང་ རྨ་སྐྱོན་སྐོར་ལས་ ཁ་གསལ་ཅིག་ ག་ནི་ཡང་བཀོད་དེ་མེདཔ་ད་ ཨིན་རུང་ ཆུ་རུད་ཐོན་པའི་ཉིནམ་ལུ་ པདྨ་དགའ་ཚལ་ལས་ སྐྱེས་ལོ་༥༦ ལང་མི་ ཕོ་སྐྱེས་ཅིག་ལུ་ ཤི་རྐྱེན་དང་ སྐྱེས་ལོ་༥༤ ལང་མི་ ཨམ་སྲུ་ཅིག་ སྨན་ཁང་ནང་ བསྐྱལ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ མོ་ཡང་ གནས་སྟངས་ལེགས་ཤོམ་ཡོདཔ་སྦེ་ སྙན་ཞུ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དམག་མི་དང་ བདེ་སྲུངཔ་ ཞི་གཡོག་ དེལས་ སྒེར་སྡེ་དང་ གཞུང་དབང་ལས་སྡེའི་ ལས་བྱེདཔ་བརྩིས་ཏེ་ མི་ངོམ་༡,༠༠༠ ལྷགཔ་ཅིག་གིས་ ཆུ་རུད་ཀྱིས་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་མི་ བཟའ་ཚང་ཚུ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཐིམ་ཕུག་ཁྲོམ་སྡེ་གིས་ གདང་རས་ནང་འགྱོ་སའི་ ཟམ་རྒྱུན་སྐྱོང་འཐབ་སྟེ་ སྣུམ་འཁོར་རྒྱུན་འགྲུལ་འཐབ་ནི་ལུ་ ངེས་བརྟན་བཟོ་དོ་ཡོད་རུང་ སྣུམ་འཁོར་སྦོམ་ཚུ་ གློ་བུར་གྱི་ གནས་སྟངས་མ་གཏོགས་ རྒྱུན་འགྱུལ་འཐབ་མི་བཅུག་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཆུ་རུད་ཀྱིས་ འཐུང་ཆུ་བཀྲམ་སྤེལ་གྱི་ ཆུ་དུང་དང་ ཆུ་རྐའི་བཀྲམ་སྤེལ་ཁང་ཚུ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཐུང་ཆུ་བཀྲམ་སྤེལ་གྱི་ ལཱ་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ད་ མི་ཊར་༩༠ འབད་མི་ ཆུ་དུང་དེ་ གདང་རས་ནང་གི་ ཆུ་མཛོད་ཁང་ནང་ མཐུད་སྦྲེལ་འབད་དེ་ འཐུང་ཆུ་བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ཡོདཔ་མ་ཚད་ ཆུ་མཛོད་ཊེང་ཀར་༣ ཡང་ བགོ་བཀྲམ་འབད་དེ་ ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ ལཱ་གཡོག་དང་ཚོང་ལཱ་ལས་ཁུངས་དང་ འཁྲིལ་བ་ཅིན་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༩ འི་ནང་འཁོད་ སླར་བསྐྱེད་རྩོལ་སྒྲུབ་འོག་གི་ རྒྱལ་ཡོངས་ལོག་གཅིག་སྒྲིལ་ལས་རིམ་ལུ་ འབྲུག་མི་༣༣༥ གིས་ ཐོ་བཀོད་འབད་ནུག།
ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ཚུ་ཡང་ ཕྱི་རྒྱལ་ལས་ ལོག་འོང་མི་ ཕོ་སྐྱེས་༡༩༣ དང་ ཨམ་སྲུ་༡༤༢ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཡོངས་ལོག་གཅིག་སྒྲིལ་ལས་རིམ་དེ་ ཕྱི་རྒྱལ་ལས་ ལོག་འོང་མི་ཚུ་གི་ དགོས་མཁོ་དང་ མི་སྡེ་ལས་གཡོག་ནང་ གཅིག་སྒྲིལ་བཟོ་བྱིན་ནི་གི་ ངེས་བརྟན་ལྷན་ཐབས་ལུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཐོ་བཀོད་འབད་མི་གྲས་ལས་ མི་ངོམ་༦༣ ཡང་ཅིན་ བརྒྱ་ཆ་༦༣ གྱིས་ ཞི་གཡོགཔ་སྦེ་ འཛུལ་ནི་ལུ་ སྤྲོ་བ་ལེན་མི་དེ་ཡང་ འབྲུག་གི་མི་མང་ལས་སྡེ་ནང་ རྒྱུན་བརྟན་དང་ ཉེན་སྲུང་སྒྲིང་སྒྲི་ ཡོད་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་པས།
རྒྱལ༌ཁབ༌ནང༌ ལོག་འོག་མི་ མང་ཤོས་ཅིག་ ཨཱསི་ཊེ་ལི་ཡ་ལས་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ ཡོངས་བསྡོམས་ལས་༡༨༨ ཡང་ཅིན་ བརྒྱ་ཆ་༥༦.༤ གི་རྩིས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལཱ་གཡོག་དང་ཚོང་ལཱ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ བཀོད་མིའི་ནང་ ཕྱི་རྒྱལ་ལས་ ལོག་འོང་སྟེ་ ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ཚུ་གིས་ ཉེན་སྲུང་གི་ ལཱ་གཡོག་ཚུ་ འཚོལ་དོ་ཡོདཔ་ད་ མང་ཤོས་ཅིག་གིས་ ཡུན་བརྟན་གྱི་ གོ་སྐབས་ལེན་དོ་ཡོད་པའི་ཁར་ ལ་ལུ་ཅིག་གིས་ ཚོང་ལཱ་འབད་ནི་ལུ་ དང་འདོད་བསྐྱེད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཕྱི་རྒྱལ་ལས་ ལོག་འོང་མི་ཚུ་གིས་ ཚོང་ལཱ་གསརཔ་ འགོ་བཙུགས་ནི་ལུ་ སྤྲོ་བ་བསྐྱེད་མི་གིས་ ཚོང་ལཱ་དང་འབྲེལ་བའི་ ལས་སྣ་ཚུ་ ཡར་དྲག་འགྱོ་ནི་གི་ འོས་འབབ་སྦོམ་ཡོདཔ་ད་ ལས་རིམ་དེ་ མཐར་འཁྱོལ་ཅན་འབྱུང་ནི་ལུ་ ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ གྲོས་བསྟུན་ཐོག་ལས་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་ཚུ་དང་ འབྲེལ་འཛིན་འབད་དོ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལོག་འོང་མི་ཚུ་ལུ་ དཔལ་འབྱོར་དང་ ལོག་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ལུ་ བཟོ་གྲྭ་ཚོང་འབྲེལ་དང་ལཱ་གཡོག་ལྷན་ཁག་གིས་ ཚེ་གཡོག་ལམ་སྟོན་དང་ གོ་བ་བརྡ་སྤྲོད་ ལཱ་གཡོག་ནང་ ལོག་བཙུགས་ནིའི་ གོ་སྐབས་ཚུ་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ གྲུབ་འབྲས་ལེགས་ཤོམ་འབྱུང་ནི་དེ་ ལཱ་གཡོག་གོ་སྐབས་ཀྱི་ གནས་སྟངས་དང་ ལས་སྡེ་ཚུ་གིས་ ལེན་མ་ལེན་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ འགྱོ་ནི་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ བཀོད་མི་ནང་ ལས་རིམ་དེ་ སྣ་མང་ལས་སྡེའི་ རྩོལ་སྒྲུབ་དང་ ལྷན་ཁག་གི་ འཆར་གཞི་དེ་ ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ཚུ་གིས་ ལཱ་གཡོག་ག་བཟུམ་ལུ་ སྤྲོ་བ་ཡོདཔ་ཨིན་ན་ ལྷན་ཐབས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
ལཱ་གཡོག་ནང་ ལོག་འཛུལ་ནི་ཐད་ལུ་ ལྷན་ཐབས་དང་ ལོག་བཙུགས་ནིའི་བྱ་རིམ་དེ་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་ཚུ་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ལག་ལེན་འཐབ་ནི་ཨིན་པས།
ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ཚུ་གིས་ གདམ་ཁ་འབད་མི་ ལཱ་གཡོག་མེད་པའི་ཁར་ གདམ་འཐུ་མ་འབད་བ་ཅིན་ ཚེ་གཡོག་བསླབ་བྱ་དང་ བསླབ་སྟོན་ཐོག་ལས་ ལཱ་གཡོག་གཞན་ འཚོལ་ཞིབ་རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ཨིན་པས།
ཚོང་ལཱ་གསརཔ་ འགོ་བཙུགས་ནི་གི་ སྤྲོ་བ་ཡོད་མི་ཚུ་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་དང་ གོང་འཕེལ་དང་འབྲེལ་བའི་ སྦྱོང་བརྡར་ཚུ་ བྱིན་ནི་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ཡུན་རིང་དཔལ་འབྱོར་རྒྱུན་བརྟན་གྱི་དོན་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལོག་འོང་མི་ཚུ་ལུ་ ལཱ་འབད་ནི་གི་ དགོས་མཁོ་ཅན་གྱི་ ཅ་ཆས་དང་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཚུ་ འབད་ནི་ཨིན་པས།
གཞུང་གིས་ དུས་ཅི་ འགོ་འབྱེད་འབད་མི་ ལས་རིམ་དེ་ཡང་ ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ འབྲུག་ལུ་འོང་མི་ཚུ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ རྒྱལ་ཡོངས་གོང་འཕེལ་གྱི་དོན་ལུ་ ལྷན་ཐབས་ལུ་དམིགས་ཏེ་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ སོ་ནམ་དང་ སྒོ་ནོར་ལྷན་ཁག་འོག་གི་ སྒོ་ནོར་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ལ་མཐོ་ས་སྡོད་མི་དང་ གཡག་གི་སྤུའི་ཐོན་སྐྱེད་ ཡར་དྲག་བཏང་ཐབས་ལུ་ ལས་འགུལ་གསརཔ་ཅིག་ འགོ་འབྱེད་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འདི་བཟུམ་གྱི་ལས་དོན་ལུ་ ལེགས་སྒྱུར་འབད་མི་གུར་དང་ དེང་སང་གི་ འཕྲུལ་ཆས་ཚུ་ ལ་མཐོ་སར་སྡོད་མི་ མི་སྡེ་ཚུ་ལུ་ བགོ་བཀྲམ་འབད་དེ་ གཡག་གི་སྤུའི་ཐོན་སྐྱེད་ སྤུས་ཚད་ཅན་བཟོ་ནི་དང་ འོང་འབབ་བཟོ་ནིའི་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་དོན་ལུ་ཨིན་པས།
སྒོ་ནོར་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ དེང་སང་གི་ ལམ་ལུགས་ཐོག་བཟོ་མི་གུར་གསརཔ་ཚུ་ ཐིམ་ཕུག་ གླིང་བཞི་རྒེད་འོག་གི་ ཁྱིམ་གུང་༣༠ ལུ་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༥ ལུ་ བགོ་བཀྲམ་འབད་ཡོདཔ་ད་ ལས་འགུལ་དེ་གི་ཐོག་ལས་ ཐིམ་ཕུག་ ཧཱ་ སྤ་རོ་ཚུ་ནང་ གུར་༩༡ དེ་ཅིག་ བགོ་བཀྲམ་འབད་ཚར་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ གུར་ཚུ་ལུ་ གོང་ཚད་ཡོངས་བསྡོམས་ དངུལ་ཀྲམ་༤,༣༩༡,༨༠༢ གནས་ཡོདཔ་ད་ གུར་དེ་ཡང་ རྒྱུ་ནའེ་ལཱོན་དང་ ཀ་བལ་གྱིས་བཟོ་བཀོད་འབད་ཐོག་ལས་ གནམ་གཤིས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་བསྟུན་ བཀོད་རིས་འབད་མི་གིས་ ལ་མཐོ་སར་སྡོད་མི་ཚུ་ལུ་ ཕན་ཐོགས་སྦོམ་ར་ འབྱུང་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་དེ་ འབྲུག་གཞི་ཚོགས་ཀྱིས་ ཡུ་ཨེས་ཌི་༧༦,༧༦༥ གི་ཐོག་ལས་ བྱིན་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ གྲོགས་རམ་གྱི་གན་ཡིག་ཚུ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༡༢ ལུ་ མཚན་རྟགས་བཀོད་དེ་ ལས་འགུལ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ ཟླ་༡༢ པའི་ཚེས་༣༠ ཚུན་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
སྒོ་ནོར་གཙོ་འཛིན་འགོ་དཔོན་ རྟའུ་ཅུ་རབ་རྒྱས་ཀྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ ལས་དོན་དེ་ གཙོ་བོ་ར་ གཡག་གསོ་སྐྱོང་དང་ གཡག་གི་སྤུའི་ཐོན་སྐྱེད་ ཡར་དྲག་བཏང་ཐབས་ལུ་དམིགས་ཏེ་ གུར་དང་ དེ་གི་ སྒྲིག་ཆའི་མཐུན་རྐྱེན་ ཨོམ་དཀྲོག་ནིའི་འཕྲུལ་ཆས་ དེ་ལས་ མགུ་ཤད་རྐྱབ་ནིའི་མཁོ་ཆས་ཚུ་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱིས་ གུར་སྤུབ་ཐངས་དང་ ཨོམ་དཀྲོག་ནིའི་ འཕྲུལ་ཆས་བཙུགས་སྒྲིག་འབད་ནི་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ ཧཱ་རྫོང་ཁག་ ཆུ་ན་ཕུག་གི་ གཡག་སོན་སྤེལ་ལྟེ་བ་ལུ་འབད་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཚུ་ག་ར་ གཡག་གི་ཐོན་སྐྱེད་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་དོན་ལུ་ ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
སྒོ་ནོར་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ འབད་བ་ཅིན་ ལས་འགུལ་གྱི་ དམིགས་ཡུལ་དེ་ གུར་ལེགས་བཅོས་འབད་མི་ཚུ་ བགོ་བཀྲམ་འབདཝ་ད་ རང་ལུགས་ཀྱི་ ལམ་སྲོལ་ཚུ་ཡང་ བདག་འཛིན་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འདི་བཟུམ་གྱི་ལེགས་སྒྱུར་དེ་ ཇོ་མོ་ལྷ་རི་གི་ གངས་ཆེན་ལུ་ ཕན་ཐོགས་འབྱུང་ཐབས་ལུ་ མི་དང་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་བར་ན་ བྲེལ་ཟིང་མེདཔ་སྦེ་ འབད་ཐབས་ཚུ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱིས་ གངས་གཟིག་གི་གདོང་ལེན་དང་ སྡོད་གནས་མེདཔ་ཐལ་མི་ འབྱོགཔ་ཚུ་གིས་ ཇོ་མོ་ལྷ་རི་གི་འོག་ལུ་ གཡག་རྩ་ སྲོས་ ན་རོ་ ནུབ་རི་ཚུ་ནང་དང་ ཧཱ་རྫོང་ཁག་གི་ ཆུ་ན་ཕུག་གཡག་སོན་སྤེལ་ལྟེ་བ་ལུ་ སྦྱིས་ དབུས་སུ་ སྐར་ཚོགས་ཚུ་ནང་ གཡག་བསད་ནི་ཚུ་ མར་ཕབ་འབད་དོན་ལུ་ཡང་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱི་ དམིགས་ཡུལ་ཅིག་དེ་ ཇོ་མོ་ལྷ་རི་གི་མི་སྡེ་ཚུ་གི་ མི་ཚེའི་གནས་སྟངས་ལེགས་ལྡན་དང་ གངས་གཟིག་ཉམས་སྲུང་ ཡུན་བརྟན་གྱི་འོང་འབབ་བཟོ་དོན་ལུ་ ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
འདི་དང་འབྲེལ་ གཡག་ལས་ཐོན་པའི་ གཡག་གི་སྤུ་གིས་ བཟོ་མིའི་ཐོན་སྐྱེད་ཚོང་འབྲེལ་དང་ མི་སྡེའི་བར་ན་བརྗེ་སོར་ གཡག་གི་སྤུ་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ཚུ་ལུ་ སྦྱོང་བརྡར་ཚུ་ བྱིན་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་འཕྲལ་ཁམས་ཅིག་ལས་ དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུབ་འཐུ་ནི་ལུ་ གཙོ་རིམ་སྒྲིག་མི་གིས་ གཡག་གསོ་སྐྱོང་འཐབ་མི་ རྒྱ་ཆེཝ་སྦེ་ར་ མར་བབས་སོང་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཚུ་ལུ་དམིགས་ཏེ་ སྒོ་ནོར་ལས་ཁུངས་དང་ འབྲུག་གཞི་ཚོགས་ཀྱིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ལས་༢༠༢༧ ཚུན་ལུ་ གཡག་ཐབས་བྱུས་ལག་ལེན་དུས་སྟོན་ཚུ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཡོདཔ་ད་ ཐབས་བྱུས་དེ་གིས་ གཡག་ཚུ་དཔལ་འབྱོར་དང་བསྟུན་མཉམ་འབྲེལ་དང་ ལཱ་གཡོག་ཡོདཔ་བཟོ་ནི་ རྒྱལ་ཡོངས་གོང་འཕེལ་ལུ་ ལྷན་གྲོགས་ཚུ་ འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ལུ་ འབྲུག་ལས་བལ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་ མེ་ཊིག་ཊོན་༨.༧ འབད་བའི་ཁར་ དེ་ཡང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་མེ་ཊིག་ཊོན་༡༢.༥ འབད་མི་དང་ཕྱདཔ་ད་ རྒྱ་ཆེཝ་སྦེ་ར་ མར་བབས་སོང་པའི་ བརྡ་མཚོན་སྟོནམ་ཨིན་པས།
བལ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༣༥ འབད་ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་ བཀྲིས་སྒང་ ཐིམ་ཕུག་ དེ་ལས་ མགར་ས་ཚུ་ནང་ལས་ཨིན་པས།
ལོ་དེ་ནང་ར་ གཡག་༣,༣༦༧ སྟབས་ཅིག་ལུ་ཤི་བའི་ཁར་ ལ་མཐོ་སར་སྡོད་མི་རྫོང་ཁག་༡༡ ཡོད་ས་ལས་ ཡོངས་བསྡོམས་མི་གྲངས་༢༩,༦༩༩ ཡོདཔ་ད་ འདི་ཚུ་གི་གྲས་ལས་ གཡག་དང་གཅིག་ཁར་སྡོད་མི་དེ་༧༨༧ མ་གཏོགས་ མེདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

Around 335 Bhutanese have registered for the reintegration programme

KP Sharma

A total of 335 Bhutanese nationals have registered for the National Reintegration Programme (NRP) under the REVIVE initiative as of August 9, 2024, according to the Department of Employment and Entrepreneurship.

The registered returnees include 193 males and 142 females.

The NRP is designed to facilitate the smooth reintegration of Bhutanese returning from abroad by addressing their needs and integrating them into the local workforce.

Of the registered individuals, 163 of them—nearly 49 percent—have expressed interest in civil service roles, reflecting a strong preference for the stability and security offered by public sector employment in Bhutan.

The majority of these returnees, 188 or 56.4 percent, come from Australia.

The Department of Employment and Entrepreneurship stated that these registered returnees are primarily seeking secure employment upon their return to Bhutan.

While many are looking for stable job opportunities, others have shown interest in entrepreneurship training.

This could potentially lead to a rise in entrepreneurial activities as these returnees seek to establish new businesses.

To ensure the programme’s success, the Department of Employment and Entrepreneurship has been actively engaging with stakeholders through consultation meetings. Consultation meetings have been conducted to garner support for the economic and psycho-social reintegration of the returnees.

The Ministry of Industry, Commerce and Employment is focused on providing career guidance, advocacy, and facilitating re-employment opportunities, though success will largely depend on job market conditions and sectoral willingness to absorb these returnees.

Further, the department stated that the NRP is a multi-sectoral initiative, and the ministry plans to identify the specific areas of interest of the registrants to facilitate their reintegration. For those requiring re-employment, a facilitation and referral process will be implemented in close collaboration with relevant stakeholders.

In cases where vacancies are not available in the preferred areas, or candidates are not selected, alternative job options will be explored through career counseling and guidance.

In addition, those interested in starting new businesses will receive entrepreneurship training and other business development services, ensuring that the returnees are provided with the necessary tools and support to achieve long-term economic stability.

The NRP, launched by the government this year, aims to support those returning to Bhutan and contribute to the nation’s development.

YK Poudel

Bhutan World Food Forum Chapter (BWFFC) was launched on International Youth Day yesterday, marking the country’s entry as the 14th global chapter.

Unveiled at the Bhutan Trade and Investments Forum in May, the Chapter is an independent youth-led network of young people from across the country interested in transforming the agrifood sector in the country. Over 100 youth are part of the Chapter.

The launch is part of the National Youth Symposium, a two-day event coordinated by the Ministry of Agriculture and Livestock in collaboration with the UN Food and Agriculture Organisation (FAO).

The symposium, which concludes today, featured over 200 youth participants from 18 dzongkhags, alongside officials from various ministries, UN agencies, and local entrepreneurs.

The event spotlighted the potential of youth to spearhead policy development, skills enhancement, and innovative entrepreneurship in the agrifood sector.

The symposium also introduced the Bhutanese version of the Sustainable Development Goals (SDGs) action card game ‘X(Cross)’, developed by the Kanazawa Institute of Technology, Japan, in partnership with FAO Bhutan and the BWFFC. This online game simulates trade-offs in the agrifood sector to achieve SDGs.

Key discussions revolved around four core tracks: youth action, innovation lab, education, and culture. Panels discussions addressed critical themes such as agrifood systems transformation through youth entrepreneurship, digital solutions in social innovation, and government support for young entrepreneurs.

The session on exploring the nexus of mindfulness, mental resilience, and youth-led agrifood systems transformation would be held today.

Agriculture and Livestock Minister Younten Phuntsho said that the 13th Plan, which aims to generate Nu 50 billion by 2029, has prioritised youth in agri-business. “Youth as an agent of positive change must venture in creative agri-food-businesses and tap in the much-needed assistance from the government.”

FAO representative for Bhutan and Nepal, Ken Shimizu, said that the launch of the youth-led Chapter for Bhutan could leverage the opportunities and external funds to boost the agri-food sector in the country.

The FAO has planned USD 83 million investment in Bhutan’s agrifood sector from 2024 to 2028. Currently, FAO Bhutan has secured approximately USD 16 million, with an additional USD 42 million in the pipeline.

“Furthermore, about USD 25 million is currently under soft commitment,” Ken Shimizu said. 

One of the Chapter leaders for Bhutan, Ngawang Gyeltshen, said that WFF Bhutan chapter is a platform that acts as a global think tank that fosters youth-led solutions in innovation, science and technology. “The Chapter is a platform capable of harnessing the potential of youth to drive innovation and sustainable practices in the agrifood sector and chart a pathway for the existing challenges.”

The Department of Agriculture, FAO Bhutan, World Food Programme, Ministry of Education and Skills Development, and the health ministry are key agencies involved in this initiative.

Thinley Namgay 

A report from the Home Ministry reveals the extensive damage caused by the flood that struck Dechencholing on August 10.

At Dechencholing Satellite Town, 49 households have been severely impacted, forcing 158 residents to seek temporary shelter at the Royal Bodyguard (RBG) mess. Officials are yet to confirm the exact number of people staying with relatives.

The flood has damaged 10 buildings in the area, including four under construction. Affected structures have sustained damage to doors, windows, walls, and other critical components, with ground-floor rooms filled with muck.

Of the 22 huts in the Satellite Town, 14 have been affected. One car was washed away, eight remain in good condition, and the rest are damaged. Additionally, 32 vehicles are stranded, including an Alto car submerged in the river and an Ecco Versa that was washed away.

The RBG Campus has also been hit hard, with 84 households and approximately five vehicles affected. The full extent of the damage is still being assessed.

Sixty four students have been affected, including 39 residing at the RBG mess. The Ministry of Education and Skills Development has committed to providing uniforms, stationery, and school bags to these students.

The flood also affected 62 foreign workers from six construction sites in the new Dechencholing town. The Office of the Gyalpoi Zimpon, in collaboration with the RBG, is providing these workers with clothing, meals, and temporary accommodation at the RBG mess.

The Department of Immigration has issued new work permit cards and provided assistance letters for those returning to India.

In addition, the home ministry stated that two households at Changtagang under Kawang Gewog were also affected.

The ministry, however, has not yet disclosed details about casualties and injuries. It has been confirmed that a 56-year-old man from Pemagatshel lost his life in the flood while a 54-year-old woman is reported to be in stable condition after being hospitalised.

Around 1,000 volunteers, including armed forces personnel, de-suups, civil servants, and employees of private sector and civil society organisations, are assisting the affected residents and helping to clear debris.

The Thimphu Thromde is undertaking maintenance on the bridge leading to Dangrina to ensure a stable foundation for vehicles, with heavy vehicles restricted to emergency use only.

The flood has also affected several water transmission pipelines and the water treatment plant in Dechencholing, Dangrina, and Satellite Town.

Restoration efforts are underway, with a temporary 90mm water line being connected to reservoir tank two at Dangrina to supply water to affected areas. Three water tankers have been deployed to support the restoration process.