༉ གཞུང་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ཚན་རིག་དང་ འཕྲུལ་རིག་ བཟོ་རིག་ དེ་ལས་ རྩིས་(ཨིསི་ཊེམ་) ཆོས་ཚན་གྱི་སློབ་དཔོན་ མ་ལང་པའི་ དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་དོན་ལུ་ ཁྱིམ་ཚང་རྒྱལ་ཁབ་ རྒྱ་གར་ལས་ སློབ་དཔོན་ཚུ་ འཁྱིད་འོང་ནི་སྦེ་ ཐག་བཅད་མི་དེ་ལུ་ ད་རུང་ཚར་གཅིག་ འབྲུག་པའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་གི་བར་ན་ རེ་འདོད་དང་ སྐྱོན་བརྗོད་༢ ཆ་ར་འབད་ནི་ འགོ་བཙུགས་ནུག།
ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ཡང་ ཨིས་ཊེམ་ཤེས་ཡོན་ཡར་དྲག་དང་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་གིས་ ཨིསི་ཊེམ་ཆོས་ཚན་ནང་ ཤེས་ཡོན་གྱི་གྲུབ་འབྲས་ ལྷན་ཐབས་འབད་ནི་ལུ་ ཁག་འབག་ཐོག་ལས་ ལོ་༢ དོན་ལུ་ བཙུགས་ནི་ཨིན་པས།
སློབ་དཔོན་ཚུ་གི་ ཚ་གྱང་གཙོ་བོ་ར་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ཤེས་ཡོན་ཚུ་ འཇོན་ཐངས་ཅན་ཅིག་ བྱིན་ཐབས་དང་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ སློབ་གྲྭ་ཚུ་ནང་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ལངམ་སྦེ་ མེད་མི་དེ་ཨིན་པས།
ཤེས་རིག་ལྷན་ཁག་གིས་ སློབ་གྲྭ་མང་ཤོས་ཅིག་ ཚན་རིག་དང་ བརྡ་དོན་འཕྲུལ་རིག་གི་ བརྟག་དཔྱད་ཁང་ཚུ་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ གཞི་བཙུགས་འབད་དེ་ཡོདཔ་སྦེ་ ངོས་ལེན་འབད་དོ་ཡོད་རུང་ དམིགས་བསལ་དུ་ མཐའ་ཟུར་གྱི་སློབ་གྲྭ་ཚུ་ནང་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་མ་ལང་པའི་ དཀའ་ངལ་དང་ གདོང་ལེན་སྦོམ་སྦེ་ར་ བྱུང་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བསམ་རྩེ་ལས་ སློབ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ སློབ་གྲྭ་ནང་ བརྟག་དཔྱད་ཁང་ནང་ ཀམ་པུས་ཊར་ཡོད་རུང་ དུས་ཚོད་རྫོགས་སོ་མི་ཚུ་ཨིནམ་ལས་ འཕྲུལ་རིག་གི་ ཞབས་ཏོག་ཚུ་འཐོབ་ནི་ལུ་ གདོང་ལེན་བྱུང་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
གཞལམ་སྒང་ལས་ སློབ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ བརྡ་དོན་འཕྲུལ་རིག་གི་ ཞབས་ཏོག་མེདཔ་ལས་ དེང་སང་དང་འབྲེལ་བའི་ སློབ་ཚན་ཚུ་ སློབ་སྟོན་འབད་ནི་ལུ་ ལཱ་ཁག་བཏངམ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་མའི་ གདོང་ལེན་ཚུ་བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ འབྲུག་པའི་ཨེསི་ཊེམ་ཤེས་ཡོན་ལམ་ལུགས་ནང་ ག་དེ་སྦེ་ ཕན་ཐོགས་འབྱུང་ཚུགས་གའི་ དོགས་པ་ཆགས་མི་ཡང་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ འཁྱིད་འོང་ནི་ལུ་ ངོས་ལེན་ཡོད་རུང་ ད་རེས་ སློབ་གྲྭ་ཚུ་ནང་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བའི་ གདོང་ལེན་ཚུ་ སེལ་ཐབས་མ་འབད་བ་ཅིན་ ག་དེ་སྦེ་ གྲུབ་འབྲས་འབྱུང་འོང་ག་ཟེར་ དྲི་དཔྱད་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཤེས་རིག་དང་རིག་རྩལ་གོང་འཕེལ་བློན་པོ་ ཡིད་བཟང་ཌི་ཐཱ་པ་གིས་ གནད་དོན་དེ་ བརྡ་བརྒྱུདཔ་ཚུ་གི་ ཟླ་རིམ་ཞལ་འཛོམས་ཅིག་ནང་ ངོས་ལེན་འབད་ཡོདཔ་ད་ སློབ་གྲྭ་ཚུ་ནང་ བརྡ་དོན་འཕྲུལ་རིག་གི་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་བཙུགས་རུང་ དམིགས་བསལ་དུ་ མཐའ་ཟུར་གྱི་ སློབ་གྲྭ་མང་ཤོས་ཅིག་ནང་ དགོས་མཁོ་ཅན་གྱི་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་མིན་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
གློ་བུར་གྱི་ ཐབས་ལམ་ངེས་བརྟན་འབད་དེ་ བློན་པོ་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ སློབ་གྲྭ་ཚུ་ནང་ བརྡ་དོན་འཕྲུལ་རིག་གི་ གཞི་རྟེན་ལྷན་ཐབས་དང་ ཀམ་པུས་ཊར་ཚུ་ ཐེབས་མཁོ་སྒྲུབ་འབད་ནིའི་ འཆར་གཞི་ཚུ་ བགོ་བཀྲམ་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
གནད་དོན་འདི་གི་ གདོང་ལེན་ལུ་ སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་གི་ ཕན་འདེབས་འཇོན་ཐངས་བལྟ་ནི་ལུ་ ལམ་ལུགས་དབྱེ་ཞིབ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་དགོ་པའི་ བསམ་འཆར་ཚུ་ བཀོདཔ་ཨིན་པས།
དར་དཀར་ནང་ལས་ དབུ་འཛིན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ལམ་ལུགས་དེ་ ལྷན་ཁག་གི་དོན་ལུ་ མ་འོངས་པའི་ འཆར་གཞིའི་དོན་ལུ་ གལ་ཅན་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
སློབ་དཔོན་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ ཨིསི་ཊེམ་སློབ་དཔོན་ཚུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཡར་དྲག་གཏང་དགོ་པའི་ རྒྱབ་སྣོན་འབད་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་དེ་ འབྲུག་པའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ ཨིསི་ཊེམ་ཆོས་ཚན་ འཇོན་ཐངས་ཅན་སྦེ་ བཟོ་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ད་ལྟོ་བཟུམ་མེན་པར་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ བགོ་བཀྲམ་འབད་ནི་ལུ་ ལམ་ལུགས་ཅིག་ བཟོ་དགོ་པའི་བསམ་འཆར་ཚུ་ བཀོད་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ཁོང་གི་ཞབས་ཏོག་ཚུ་ འབྲུག་པའི་ཤེས་ཡོན་ལམ་ལུགས་ནང་ ཕན་ཐོགས་ཅན་སྦེ་ བཟོ་ཐབས་ལུ་ཨིན་པས།
ཤེས་རིག་ལྷན་ཁག་ལས་ འགོ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ཡང་ དབྱེ་ཞིབ་སྟབས་མཐུན་དང་ བགོ་བཀྲམ་ གླ་འཐུས་ དེ་ལས་ གདམ་འཐུ་འབད་དེ་ ཁག་འབག་ཐོག་ ལེན་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
འགོ་དཔོན་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ཟླ་རིམ་གྱི་དངུལ་ཕོགས་ཚུ་ སྡེ་རིམ་པི་༣ པའི་ འབྲུག་པའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་དང་ འདྲན་འདྲ་འཐོབ་ནི་ཨིནམ་ད་ འཆར་དངུལ་དེ་ཡང་ འབྲུག་དང་ རྒྱ་གར་གཞུང་གི་བར་ན་ འདྲ་མཉམ་སྦེ་ བརྒྱ་ཆ་༥༠རེ་ བྱིན་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
འགོ་དཔོན་གྱིས་ འབྲུག་པའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ ཟླ་རིམ་གྱི་ དངུལ་ཕོགས་གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ སེམས་ཤུགས་མར་ཉམས་འགྱོ་མིའི་ཐད་ཁར་ ངོས་ལེན་མེདཔ་བཞིན་དུ་ དངུལ་ཕོགས་མངམ་བྱིན་མི་དེ་ཡང་ ཁྱད་རིག་ལྡན་མི་ཚུ་ལུ་ སེམས་ཤུགས་བྱིན་ཐབས་ལུ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ སྡེ་རིམ་པི་༣ པའི་ སློབ་དཔོན་ཚུ་གི་ ཟླ་རིམ་དངུལ་ཕོགས་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་༤༧,༥༠༠ལས་༦༡,༧༡༥ འི་བར་ན་ཡོདཔ་ད་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ རང་སོའི་འཛུལ་ཞུགས་ཀྱི་ གནས་རིམ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ ཁག་འབག་གི་འཐུས་ཚུ་ཡང་ འཐོབ་ནི་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ འདས་པའི་གཞུང་གིས་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ལུ་ དངུལ་ཕོགས་དངུལ་ཀྲམ་༡༤༠,༠༠༠བྱིན་ནི་སྦེ་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་པའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ཨིསི་ཊེམ་ཆོས་ཚན་གྱི་ སློབ་དཔོན་མ་ལང་པའི་ དཀའ་ངལ་བསལ་ནི་ལུ་ ཐབས་ལམ་བཏོན་ཏེ་ ཕྱིའི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ ཁྱིད་འོང་པའི་སྐབས་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་དང་འབྲེལ་བའི་ དཀའ་ངལ་ཚུ་ སེལ་ཐབས་འབད་དགོཔ་གལ་ཆེ་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ ད་རེས་ནངས་པ་ རྫོང་ཁ་མར་ཉམས་འགྱོ་བའི་ གནད་དོན་ཐོག་ དོ་འགྲན་བྱུང་བའི་ནམ་དུས་ལུ་ གཱུ་གཱལ་ནང་ལས་ རྫོང་ཁའི་སྐད་སྒྱུར་གྱི་ཞབས་ཏོག་ འཐོབ་ཚུགས་མི་དེ་ ལེགས་ཤོམ་ཅིག་ཨིནམ་ལས་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
སྲོལ་འཛིན་དང་རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ གཱུ་གཱལ་ལུ་ སྐད་སྒྱུར་ཁྱད་རྣམ་ ཌི་ཌི་སི་ཨུ་ཅན་ ལག་ལེན་འཐབ་དགོ་པའི་ ཞུ་བ་འབད་དེ་ ལོ་༢ རྒྱབ་ལས་ གཱུ་གཱལ་ནང་ རྫོང་ཁའི་སྐད་སྒྱུར་ཞབས་ཏོག་ བཙུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་སྡེ་བརྡ་བརྒྱུད་ ཕེསི་བུག་ནང་ ཡོངས་གྲགས་ལུ་ པ་སུ་ཌའི་རི་ནང་བྲིས་མི་ པ་སངས་ཚེ་རིང་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ རྫོང་ཁ་སླབ་མི་དང་ ལྷག་མི་ཚད་གཅིག་ལས་བརྒལ་མེད་མི་དེ་ འཕྲུལ་རིག་གཱུལ་གཱལ་གྱིས་ ཞབས་ཏོག་བྱིན་ཚུགས་པའི་ མནོ་བསམ་ར་ མ་བཏང་ཟེར་ཨིན་པས།
གཱུ་གཱལ་སྐད་སྒྱུར་གྱིས་ ཨིང་སྐད་ལས་ རྫོང་ཁ་དང་ རྫོང་ཁ་ལས་ ཨིང་སྐད་ལུ་ སྐད་སྒྱུར་རྐྱབ་བྱིན་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཨིན་རུང་ ད་རེས་ པར་རིས་དང་ ཡང་ཅིན་ ཡིག་ཆ་ཚུ་ རྫོང་ཁའི་ནང་ སྐད་སྒྱུར་རྐྱབ་ནིའི་ ཁྱད་ཆོས་མེདཔ་ཨིན་པས།
སྲོལ་འཛིན་དང་རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལས་ཁུངས་ལས་ འགོ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གཱུ་གཱལ་གྱིས་ ཚིག་རྐྱངམ་གཅིག་ ཐད་ཀར་གྱི་ སྐད་སྒྱུར་འབད་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ལེགས་བཅོས་འབད་དགོཔ་ ལེ་ཤ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁ་སྐད་སྒྱུར་འབད་མི་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ད་ལྟོ་ཚུན་ཚོད་ གཱུ་གཱལ་ནང་ རྫོང་ཁ་སྐད་སྒྱུར་གྱི་ ཁྱད་རྣམ་དེ་ གཞི་རྟེན་དང་ ཐད་ཀར་སྐད་སྒྱུར་ཅིག་ཨིན་པའི་ཁར་ སྤྱིར་བཏང་སྐབས་དོན་དང་ དོན་དག་མེད་པར་ སྐད་སྒྱུར་རྐྱངམ་གཅིག་ འབདཝ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ རྫོང་ཁ་སྐད་སྒྱུར་གྱི་ ཁྱད་རྣམ་ཡར་དྲག་གཏང་པ་ཅིན་ མ་འོངས་པ་ལུ་ སྐད་སྒྱུར་གྱི་ལཱ་ཚུ་ འཇམ་ཏོང་ཏོ་འགྱོ་ནི་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཐིམ་ཕུག་བརྡ་དོན་གླིང་གའི་ བཀོད་ཁྱབ་གཙོ་འཛིན་བགྲེསཔ་དང་ ད་རེས་ རྒྱལ་གཞུང་ཞི་གཡོག་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ ལྷན་འཛིན་སྦེ་ ཕྱག་ཞུ་མི་ ཌོག་ཊར་ཚེ་རིང་སི་རྒྱས་ཀྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ རྫོང་ཁའི་ ཁ་སྐད་དོན་ལུ་ གྲུབ་འབྲས་སྦོམ་ཤོས་ཅིག་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ མི་རློབས་ཆུང་ཀུ་གིས་ ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་ཡོད་མི་དེ་ཡང་ གཱུ་གཱལ་སྐད་སྒྱུར་ནང་ ཚུད་སོ་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གཱུ་གཱལ་ལུ་ སྐད་སྒྱུར་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་འོང་མི་དེ་ ད་རེས་ ན་གཞོན་ཚུ་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ སྐད་ཡིག་ལུ་ སྤྲོ་བ་བསྐྱེད་བཅུག་པའི་ དུས་སྐབས་དང་བསྟུན་ ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་གིས་ རྒྱལ་ཡོངས་སྐད་ཡིག་གོང་འཕེལ་དང་ ཉམས་སྲུང་འབད་ནི་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབྱུང་ཚུགས་ནི་ཨིནམ་ལས་ ང་བཅས་ཀྱིས་འབད་རུང་ ལག་ལེན་འཐབ་དགོ་ཟེར་ ཌོག་ཊར་ཚེ་རིང་སི་རྒྱས་ཀྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ སྐད་སྒྱུར་འབད་མི་ མང་ཤོས་ཅིག་གིས་ ཁྲིམས་དོན་ཡིག་ཆ་ཚུ་ རྫོང་ཁ་ལས་ ཨིང་སྐད་ལུ་ སྐད་སྒྱུར་འབད་དེ་ འབྲེལ་འཛིན་སྦེ་ཡོདཔ་ལས་ གཱུ་གཱལ་སྐད་སྒྱུར་ཁྱད་རྣམ་གྱིས་ ཁོང་གི་ལཱ་དེ་ འཇམ་ཏོང་ཏོ་བཟོ་ཚུགས་ནི་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་ལས་ སྐད་སྒྱུར་འཕྲུལ་ཆས་ཀྱིས་ རྫོང་ཁ་གནས་ཚུལ་ལས་ཁང་གི་ ཞུན་དག་འབད་མིའི་ལཱ་ཚུ་ཡང་ མར་ཕབ་འབད་ནི་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབྱུང་ཚུགས་ནི་མས་ཟེར་ ཌོག་ཊར་ཚེ་རིང་སི་རྒྱས་ཀྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ད་རེས་ སྲོལ་འཛིན་དང་རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ རྫོང་ཁ་ལས་ ཨིང་སྐད་དང་ ཨིང་སྐད་ལས་ རྫོང་ཁ་ལུ་ སྐད་སྒྱུར་ལྷན་ཐབས་འབད་ནིའི་དོན་ལས་ རང་བཞིན་ཁ་སྐད་ཀྱི་ བྱ་སྒོ་ལམ་ལུགས་ཅིག་ བཟོ་བའི་བསྒང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་ རྟ་རས་ཐང་རྒེད་འོག་ འུ་ཅི་ལུ་སྤྱི་འོག་གི་སོ་ནམ་པ་ སྐྱེས་ལོ་༧༩ ལང་མི་ གར་ཇ་མཱན་རའེ་གིས་ ཤིང་ལྕངམ་ས་ཡ་འཛུགས་སྐྱོང་ལས་འགུལ་ཐོག་ལས་ ཤིང་འབྲས་ཀྱི་ལྕངམ་ཚུ་ འཛུགས་སྐྱོང་འབད་མི་ལུ་བརྟེན་ ད་རེས་ ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་དང་ ངང་ལག་ཚུ་ བསྡུ་ནི་འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ ཁོ་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ ཤིང་ལྕངམ་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ནི་ འགོ་བཙུགས་པའི་ཤུལ་ལུ་ དུས་ཅི་ ཤིང་འབྲས་བསྡུ་མི་དེ་ ཐེངས་༢ པ་ཨིན་པས།
དགེ་ལེགས་ཕུག་ རྟ་རས་ཐང་གི་གཞུང་ལམ་གྱི་ཟུར་ཁར་ ས་ཆ་ཌེ་སི་མཱལ་༥༠ནང་ ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་ཤིང་༥༠དང་ ངང་ལག་ཤིང་ དེ་ལས་ ཨ་བ་ཀ་ཌོ་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་མི་ཚུ་གིས་ ད་རེས་ རྡོག་མ་འཚོ་ནི་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ན་ཧིང་གི་ལོ་ལུ་ ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་ཤིང་རྩ་བོ་༤ རྐྱངམ་གཅིག་ རྡོག་མ་བཏགས་ཡོདཔ་ཨིན་རུང་ དུས་ཅི་ཤིང་༣༠གིས་ རྡོག་མ་བཏགས་པའི་ཁར་ ཁོ་རའི་སེམས་ཁ་ལས་འབད་བ་ཅིན་ ཤུལ་མའི་ལོ་ནང་ ཤིང་ལྕངམ་ག་ར་གིས་ རྡོག་མ་བཏགས་པའི་ རེ་བ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ལམ་འགྲུལ་འབད་མི་ཚུ་གིས་ ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་ཚུ་ བཏོགས་འབག་དོ་ཡོདཔ་ད་ ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་གི་ ཨེ་ཟེ་ པི་ཀཱལ་བཟོ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཁྱིམ་ནང་ འབག་འགྱོཝ་མས་ཟེར་ཨིན་པ།
ང་བཅས་ཀྱིས་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ནི་མེད་རུང་ ཤིང་འབྲས་དེ་གིས་ རང་གི་དོན་ལུ་ ལང་ཚུགསཔ་ཅིག་ཡོད་ཟེར་ གར་ཇ་མཱན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཧེ་མ་འབད་བ་ཅིན་ གཡུས་མི་ཚུ་གིས་ ཤིང་འབྲས་ཚུ་ ནང་འདྲེན་འབད་དེ་ སྤྱོད་དོ་ཡོདཔ་ད་ རེ་ཚེ་སྐབས་ ནགས་ཚལ་ནང་ལས་ འཚོ་མའི་ཤིང་འབྲས་ཚུ་ཡང་ བཟའ་དོ་ཡོད་རུང་ ད་རེས་ནངས་པར་ ཁོང་ར་ ནམ་དགོཔ་ཅིང་ ལྡུམ་ར་ནང་ལས་བཏོགས་ཏེ་ བཟའ་ནི་འཐོབ་ཚུགས་པས་ཟེར་ཨིན་པས།
བཀྲིས་ཆོས་གླིང་སྤྱི་འོག་ལས་ སྐྱེས་ལོ་༢༦ ལང་མི་ ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ་དང་ ཁོ་རའི་སྤུན་ཆ་གིས་ འགོ་དང་པ་ར་ ཌའི་གཱན་ཕུ་རུཊ་ཚུ་ བསྡུ་ཡོདཔ་ད་ དུས་ཅི་ལས་ ཤིང་འབྲས་ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ འཚོ་མིའི་རིགས་ཚུ་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་ བསྐྱལ་བཏང་དོ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ མ་འོངས་པའི་ནང་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ བསྡུ་གསོག་འབད་ཚུགས་པའི་ རྟགས་མཚན་ཅིག་ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་ ཌའི་གཱན་ཕུ་རུཊ་ཤིང་ལྕངམ་༡༠ཡོད་པའི་ཁར་ ངང་ལག་ཤིང་དང་ ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་གི་ ཤིང་ལྕངམ་ཚུ་ཡང་ འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དེ་ཚུ་ལུ་བལྟ་བ་ཅིན་ རྡོག་མ་ལེགས་ཤོམ་བཏགས་ནིའི་ རྟགས་མཚན་ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ས་ དེ་ཅིག་ར་མེདཔ་ད་ སོ་ནམ་པ་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྡོད་མི་ ཁོང་རའི་ཉེ་ཚན་ཚུ་ལུ་ ཤིང་འབྲས་ཚུ་ ལག་རྟགས་སྦེ་སྐྱེལ་དོ་ཡོདཔ་ལས་ དགེ་ལེགས་ཕུག་དྲན་ཤེས་ཁྲོམ་ཚོགས་ཀྱི་ འཆར་གཞི་ལུ་བརྟེན་ ཁོང་རའི་ཚོང་འབྲེལ་གསརཔ་དེ་གི་ རེ་ཐག་མ་ཆོདཔ་སྦེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འོད་ཟེར་གླིང་སྤྱི་འོག་ལས་ སྐྱེས་ལོ་༤༥ ལང་མི་ འཇིགས་མེད་རྡོ་རྗེ་གིས་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་ གོ་སྐབས་རྒྱ་སྐྱེད་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ གྲ་སྒྲིག་འབད་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཁོ་གིས་ རྟ་རས་ཐང་རྒྱལ་སྲུང་ཟ་ཆས་ཉེན་སྲུང་ས་ཁོངས་ནང་ དངུལ་ཀྲམ་༦,༠༠༠དེ་ཅིག་གནས་པའི་ ངང་ལག་བཙོང་ཡོདཔ་ད་ ངང་ལག་ལེགས་ཤོམ་ཡོད་མི་གིས་ ལགཔ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༥༠༠རེ་ འཐོབ་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྟ་རས་ཐང་རྒེད་འོག་གཅིག་ནང་ར་ ཤིང་ལྕངམ་༢,༢༦༠འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ཡོདཔ་ད་ ཤིང་ལྕངམ་ས་ཡ་ལས་ལས་འགུལ་གྱིས་ ཧེ་མ་བཟུམ་སྦེ་མེན་པར་ གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་གི་ སོ་ནམ་སྡེ་ཚན་གྱིས་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ ས་ཁ་མཐོ་དམའ་དང་བསྟུན་ ལྕངམ་གི་རིགས་ཚུ་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
སྟར་སྒོ་ཤིང་དང་ ཤིང་ལྕངམ་ལ་ལོ་ཅིག་ ས་ཁ་མཐོ་ས་ལུ་ འཚོ་དོ་ཡོད་རུང་ ཚལ་ལུ་དང་ ཨ་བ་ཀ་ཌོ་ རྩི་ཤིང་གི་རིགས་ཚུ་ ས་ཁ་རན་ཏོག་ཏོ་ནང་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ནི་དང་ ས་ཁ་དམའ་ས་ཚུ་ནང་ རྩི་ཤིང་དང་ ཨིར་ཝན་ཨམ་ཅུ་ཀུ་ལི་ དེ་ལས་ རྡོག་མ་གི་ལྕངམ་ཚུ་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ནི་ཨིན་པས།
གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་གི་ སོ་ནམ་འགོ་དཔོན་ ཀུན་ལེགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ གྲོས་གཞི་ཚུ་ གོ་རིམ་དང་པ་དང་ གཉིས་པའི་ཐོག་ལས་ ཉམས་མྱོང་དང་བསྟུན་ འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཤིང་ལྕངམ་མ་འདྲཝ་༦ དེ་ཅིག་འབད་མི་ གྱངས་ཁ་༥༠,༠༠༠རྒེད་འོག་༡༢ ནང་ གོ་རིམ་༣ པའི་དོན་ལུ་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ མོང་གོ་ལི་ཡ་གི་ སྲིད་འཛིན་ཁུ་རེལ་སུག་ ཨུག་ནཱ་གིས་ མགྲོན་བརྡ་ཕུལ་མི་དང་བསྟུན་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ མོང་གོ་ལི་ཡ་ལུ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ གཟིགས་སྐོར་གནང་པའི་བསྒང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁ་ཙ་ མི་དབང་སྐུ་འཁོར་ཚུ་གིས་ ཅིང་གིསི་ཁཱན་རྒྱལ་ཡོངས་འགྲེམས་སྟོན་ཁང་ནང་ གཟིགས་སྐོར་གནང་ཡོདཔ་ད་ དེ་བསྒང་ འགྲེམ་སྟོན་ཁང་གི་ མདོ་ཆེན་དང་ སློབ་རིག་མཁན་ དེ་ལས་ ཚན་རིག་པ་ ཨེསི་ ཅུ་ལཱུན་གྱིས་ བསུ་བ་ཕུལ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ འགྲེམ་སྟོན་ཁང་གི་ ལམ་སྟོན་དང་གསལ་བཤད་ཚུ་ ཕུལ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་དབང་སྐུ་འཁོར་ཚུ་གིས་ འགྲེམས་སྟོན་ཁང་ནང་ གཟིགས་ཞིབ་ལེགས་པར་གནང་པའི་ཤུལ་ལས་ མགྲེམས་སྟོན་ཁང་གི་ མགྲོན་དེབ་ནང་ ཁོང་རའི་ ཐུགས་ཀྱི་འཕྲིན་དོན་ཚུ་བཀོད་དེ་ ཕྱག་རྟགས་གནང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

འབྱུང་ཁུངས་: མོང་གོ་ལི་ཡན་རྒྱལ་ཡོངས་གནས་ཚུལ་ངོ་ཚབ།

སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༩ ལུ་ མོང་གོ་ལི་ཡ་གི་ སྲིད་འཛིན་ཁུ་རེལ་སུག་ ཨུག་ནཱ་དང་ ཕཱསི་ལེ་ཌི་ བོ་ལོར་ཚི་ཚེག་ ལཱུཔ་སཱན་དོཇི་གིས་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་དང་ མི་དབང་རྒྱལ་བཙུན་རྣམ་༢ མོང་གོ་ལི་ཡ་གི་རྒྱལ་ས་ ཨུ་ལཱན་བ་ཊར་གྱི་ སཱུག་བ་ཊར་ ཨིསི་ཀུ་ཡེར་ལུ་སྦེ་ དྲག་པོའི་དམག་སྡེ་གི་ སྟི་སྭོའི་རྟེན་འབྲེལ་མཛད་སྒོའི་ཐོག་ལས་ གཞུང་འབྲེལ་བསུ་སྟོན་ ཞུ་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

KP Sharma

The government’s decision to recruit expatriate teachers from neighbouring countries to address the shortage of STEM teachers in the country has once again sparked both hope and criticism among Bhutanese teachers.

The expatriate teachers will be recruited on contract for a two-year period to improve STEM education and enhance academic performance of students in STEM subjects.

A primary concern raised by teachers is the inadequacy of school infrastructure and resources to support the expatriate teachers in delivering effective education.

Despite claims by the ministry about well-established science and IT laboratories, several schools, particularly in remote areas, face significant shortages.

“We have computers in the lab that are outdated with low storage and capacity,” said a teacher in Samtse, highlighting challenges in technology access.

A teacher in Zhemgang highlighted the hindrance posed by poor internet connectivity in delivering modern lessons.

Amidst these challenges, skepticism arises regarding the effectiveness of hiring expatriate teachers and their impact on Bhutan’s STEM education system.

While acknowledging the expertise of these teachers, they question whether their input can yield substantial improvements without addressing the existing infrastructure challenges.

Education minister, Yeezang De Thapa, acknowledged these concerns during one of the Meet-the-Press sessions and admitted that despite efforts to equip schools with IT resources, many still lack necessary facilities, especially in remote regions. 

Assuring immediate measures, she said a substantial budget was allocated in the 13th Plan to enhance ICT infrastructure and procure additional computers for the schools.

In response to these challenges, teachers suggest conducting a systematic assessment of expatriate teachers’ contributions to evaluate their impact effectively.

A principal in a Dagana stressed the importance of such evaluations for the future planning for the ministry.

Some teachers recommend improved support for national STEM teachers, stating that with enhanced facilities and infrastructure, Bhutanese teachers possess the capability to deliver STEM subjects effectively.

Teachers also suggested a different deployment system for expatriate teachers, unlike the current one, to make their services more beneficial and impactful to the Bhutanese education system.

“When deployed individually, expatriate teachers have minimal influence; group deployment could drive significant curriculum changes,” suggested a teacher in Thimphu, underlining the need for collaborative teaching approaches.

An official from the education ministry said that expatriate teachers were being hired on a contractual basis for flexibility in assessment and deployment, especially concerning remuneration and selection.

According to the official, expatriate teachers will receive competitive salaries equivalent to P3 level teachers. The funding will be split equally between the Bhutanese and Indian governments, with each covering 50 percent of the costs.

He defended criticisms regarding potential demotivation among domestic teachers caused by pay disparities and argued that offering higher salaries is crucial to attract highly qualified professionals.

The current salary structure for P3 level teachers ranges from Nu 47,500 to Nu 61,715 and these teachers are expected to receive additional contract allowances based on the terms of their recruitment.

This, however, contrasts sharply with the previous government’s approach that paid Nu 140,000 per expatriate teacher, much higher than the current rates.

Bhutanese teachers argue that while hiring expatriate teachers offers a promising solution to the country’s STEM teacher shortage, addressing infrastructural barriers is crucial to ensuring their effective contribution to the education system.

The country’s debt distress is classified as moderate

Thukten Zangpo

The national debt is estimated to grow by 61.87 percent at the end of the 13th Plan, skyrocketing to Nu 474.42 billion up from Nu 293.09 billion in March this year. 

This projected national debt will be 94.8 percent of the estimated GDP during the 13th plan period. Of the total national debt, 82.8 percent (Nu 392.67 billion) will constitute external debt and 17.2 percent domestic debt (Nu 81.75 billion). 

Hydropower debt is projected to account for 73.3 percent of the total external debt and non-hydropower debt accounting for the remaining 26.7 percent. 

However, the external debt is projected to decline from 92.9 percent to 78.5 percent of GDP by the end of the plan period.

According to the 13th Plan, the World Bank has classified Bhutan’s external debt distress as moderate. That said, the accumulation of public debt and concerns over a potential debt crisis are significant issues.

In the 13th plan, the domestic revenue is projected at Nu 327.35 billion and grants at Nu 125 billion. Tax revenue is estimated to contribute Nu 230.62 billion to domestic revenue while non-tax revenue will contribute Nu 96.72 billion. 

The total budget outlay for 13th Plan is Nu 512.29 billion, a 63 percent increase from the 12th Plan outlay. Of the total budget, the current expenditure constitutes Nu 267.28 billion and capital expenditure Nu 245 billion. 

With total resources estimated at Nu 456.35 billion, the fiscal deficit is projected at Nu 55.94 billion, equivalent to 2.97 percent of GDP. 

Revenue surplus will finance 24.5 percent of capital expenditure, grants will cover 51 percent, and the remaining 24.5 percent will be financed through concessional external borrowings and domestic debt market borrowings. 

A large portion of external grants, amounting to Nu 85 billion, will be financed from India and another Nu 40 billion will be secured through concessional funds from global financial institutions like the Asian Development Bank and the World Bank. 

In addition, domestic funds will be raised through government bonds and treasury bills to achieve a balanced strategy for meeting the fiscal deficit. 

As of March this year, the national debt was reported at Nu 293.09 billion, which accounted for 109.8 percent of the GDP estimated for fiscal year 2023-24. 

The external debt comprised Nu 261.12 billion while domestic debt constituted Nu 31.97 billion of the total debt. 

Hydropower debt was reported at Nu 167.5 billion, constituting 64.1 percent of the external debt and 62.8 percent of the fiscal year 2023-24 GDP estimates. 

The total non-hydro external debt stood at Nu 93.62 billion, constituting 35.9 percent of total external debt.

According to the 13th Plan document, despite non-hydro debt being maintained within the stipulated threshold of 35 percent of GDP, averaging 31.5 percent over the four years of the 12th Plan period up to March 2022, the overall debt situation requires careful monitoring. 

The 13th Plan targets include containing fiscal deficit at an average of three percent of GDP over the plan period, achieving a tax-to-GDP ratio above 15 percent, and limiting non-hydro debt to below 55 percent of GDP. 

Vegetable and fruits however saw a slight increase in production

YK Poudel

The production of major cereals in the country decreased last year, according to the Integrated Agriculture and Livestock Census 2023 released by the National Statistics Bureau yesterday.

Bhutan recorded approximately 69,008 agricultural holdings, comprising 66,440 family farms and 2,568 commercial farms. This marks an increase from 67,093 agricultural holdings in 2022.

The total production of major cereals in 2023 was 68,786 metric tonnes (MT), a two-percent decline from the previous year’s 70,168 MT.

The number of growers also dropped from 22,138 individuals in 2022 to 21,891 in 2023.

Punakha, Paro, and Wangdue were the top dzongkhags in cereal production, collectively contributing 30 percent of the total. Punakha alone produced 7,971 MT of cereals. 

Paddy production last year included 40,563 MT of irrigated paddy and 241 MT of upland paddy, recording marginal declines of 0.5 percent and 0.2 percent, respectively, compared to 2022.

Punakha Dzongkhag harvested 7,761 MT of irrigated paddy despite a slight decrease from the previous year. Paro Dzongkhag increased its irrigated paddy production to 7,024 MT, up by 820 MT from 2022, while Wangdue recorded a slight decrease with 4,449 MT.

Maize production is mostly concentrated in dzongkhags like Trashigang, Mongar, Pemagatshel, and Tsirang.

The country also produced 965.51 MT of buckwheat, 837.01 MT of wheat, 530.26 MT of millet, 518.13 MT of barley, and 12.87 MT of quinoa.

Farmers in Bhutan cultivate a variety of vegetables, with pumpkins, squash and gourds, cabbage, cauliflower, chili, broccoli, and beans being the most viable across the country. Last year, about 26,825 MT of vegetables were produced, a slight increase from 26,726 MT in 2022.

Under the category of oilseeds and pulses, mustard and soybeans were predominant. Production increased to 1,092.21 MT in 2023, up from 1,012.81 MT in 2022, which is mainly attributed to an increase in the harvest area.

Globally, the production of oilseeds has grown due to improvements in farming techniques and modern technology.

In Bhutan, potato, cassava and ground apple are the main roots and tubers. A total of 38,327 MT of roots and tuber was produced in 2023 – an increase of 6,768 MT from 2022. Wangude, Paro and Chukha dzongkhags were the dominant roots and tuber producers.

Bhutan produces a wide range of fruits and nuts. About 42,780 MT of fruits were harvested in 2023. Of this, 34,895 MT were major fruits such as apples, mandarins, and areca nuts, while 84 MT were newly promoted fruits like watermelon, kiwi, and dragon fruit.

Among the dzongkhags, Paro ranked first in apple production, followed by Thimphu, Haa, and Bumthang. Samtse, Sarpang, and Dagana dominated areca nut production. Meanwhile, Dagana, Tsirang, Zhemgang, and six other dzongkhags led in mandarin production.

Yangyel Lhaden

The National Centre for Hydrology and Meteorology (NCHM) is conducting a study to assess the contributions of different water sources to the Mochhu. This research aims to enhance understanding of the hydrological processes that govern river flow within these basins.

This study is the third of its kind, following similar research on the Chamkharchhu and Pachhu.

For this study, water samples are collected from all contributory sources of the river such as ground water, tributaries, snow, glaciers, in all seasons.

Mochhu is the western branch of Punatsangchhu, consisting of two tributaries, one originating from Masang Gang region in the east and the other from Gangchen Tag region in the west. This sub basin consists of 66 glacial lakes covering an area of 4.25 square kilometres.

Mochhu is also one of the three major sub basins for Punatsangchhu.

Chief of Cryosphere Services Division, Karma, said that understanding these processes was crucial for assessing the vulnerability of water supplies for downstream populations, particularly in the context of a changing climate.

A recent publication of the International Centre for Integrated Mountain Development (ICIMOD), Snow Update Report 2024, indicates a 20 percent decline in snow cover in the Hindu Kush Himalaya (HKH) between November 2023 and April 2024. This is the lowest recorded in the past two decades and affects the water security of millions in the HKH region and billions downstream. Bhutan is within the HKH region.

Glacier ice meltwater and snow play a critical role in Bhutan’s river flow, essential for hydropower generation.

Glaciers in Asia are often referred to as “water towers” because they store vast amounts of ice and gradually release meltwater that feeds major river systems.

In Bhutan, previous studies have also shown that glaciers are a significant source of water for rivers.

A study on the Chamkharchhu, conducted by lecturers from Sherubtse College between 2014 and 2017, found that glacier ice meltwater contributes 23 percent and snowmelt contributes 39 percent to the Chamkharchhu during the pre-monsoon season.

“The Pachhu survey also reports similar results, indicating that glaciers and snow dominate the water source in rivers, which is significant,” Karma said. “Imagine the condition of rivers under the same climatic conditions when glaciers are the majority contributors to these rivers.”

In the Pachhu, glacier ice melt and groundwater were dominant contributors to river flow in all sampling seasons, with an average contribution of 49.6 percent.

Karma said that even snow pattern was changing with erratic frequency although there was no data to back it up. “From my personal experience it has never snowed in July in Lunana since 2009.”

Executive glaciologist, Phuntsho Tshering, said that the state of our glaciers was unhealthy. “Most of the glaciers have surpassed the equilibrium line altitude (ELA), which divides the glacier into two parts. One side needs continuous snow accumulation to replenish the other side. Without adequate snowfall, the ELA has exceeded, leading to glacier melting.”

He said that understanding the various factors affecting water sources and river flow was important to determine and understand the contribution of each river source, which was why studies like this were crucial. “We have completed sampling and are yet to send the last sample to India for assessment. It could take the entire financial year for the results to be out.”

The study is expected to inform the government about water resource management, climate adaptation strategies, and policymaking to ensure sustainable water supply and mitigate the impacts of climate change, among others.

Globally, such studies provide governments crucial data-backed facts to work with.

For example, in the United States, the management of the Colorado River exemplifies how governments use studies on river water sources: they allocate water rights, manage dams based on flow patterns, conserve ecosystems, and plan for droughts, ensuring equitable distribution and environmental sustainability across multiple states and sectors.

Thinley Namgay 

The government has allocated Nu 1 billion for the Bhutan Olympic Committee (BOC) to develop sports in the country in the 13th Plan.

This is the highest budget the BOC has ever received from the government so far.

Compared to the 12th plan budget of Nu 294 million (M), the current budget has increased by more than three times. 

BOC’s senior programme officer, Tshering Zangmo, said the funds would be used primarily to ensure international standard sports infrastructure development in the country.

The long-term aim of the BOC is to make Bhutan one of the regional sporting hubs by investing more in infrastructure.

Today, only two sports arenas in Bhutan have the potential to host regional tournaments – the aquatic centre at Babena, Thimphu, and the international cricket ground in Gelephu.

One of the key plans Tshering Zangmo highlighted is the building of an international-standard cricket stadium at Debsi in Thimphu at a cost of Nu 667M.

An indoor international-standard sports arena will be developed at Changrama, above Debsi. This will host multiple games in a single facility. Indoor games include volleyball, basketball, badminton, table tennis, boxing, karate, and taekwondo, among others.

The third key plan is to establish a National Sports Science Centre (SSC) at Changlimithang in Thimphu. SSCs are popular in other countries and play a vital role in enhancing athletic performance, promoting health and wellness, and advancing research in sports.

The SSC will provide various facilities related to performance enhancement, injury prevention and rehabilitation, adaptation, and health and fitness promotion, among others.

Tshering Zangmo said the existing Olympic Archery Centre at Langjophakha would be upgraded with additional facilities.

 She said the BOC considered the potential of sports before making investments. “In the 13th plan, the BOC will also invest in human resources and athletes’ development.”

Currently, football, cricket, archery, and taekwondo are viewed as promising sports in the country.

This year’s maximum budget allocation reflects the government’s commitment to sports development. In the 13th plan, sports development has been grouped under the social sector alongside health and education. Given these mandates, a substantial budget is necessary to meet the objectives set for this cluster.

In addition to Nu 1 billion, the government has also agreed to provide a block grant to the BOC. Historically, the BOC has received annual block grants from the government, with the amount contingent upon the economic conditions of the country.

The BOC expects to receive a block grant this month. The grant has been playing a crucial role in human resource and athletes’ development so far.

Besides block grants, the BOC also seeks international support. Some of the primary supporters are the International Olympic Committee and the Olympic Council of Asia.

Football is one of the most popular sports in the country. Bhutan Football Federation’s (BFF) media and marketing head, Phuntsho Wangdi, said that BFF had planned a few infrastructure projects such as the renovation of Changlimithang Stadium, the development of BFF headquarters at Babena, and building artificial turf in Sakteng, Trashigang.

Despite improvements in infrastructure and the involvement of youth in sports, there are some pertinent issues related to sports as per athletes and sports enthusiasts.

Hydropower is one of Bhutan’s strategic national resources and a key driver of the country’s economy. In fact, the hydropower sector has been the main source of government revenue ever since the commissioning of the Chukha Hydropower Project in 1986. The successful execution of Tala Hydropower Project in 2007 transformed Bhutan into a hydro-electricity powerhouse and net exporter of electricity. These two hydropower projects were crucial in funding our development.

Despite the early successes, Bhutan’s hydropower ambitions have faced major setbacks. In 2009, the newly elected democratic government set an ambitious target to achieve 10,000 MW of electricity by 2020 – one third of the estimated total hydropower potential of 36,900 MW.

Nearly two decades later, our total installed hydropower generation capacity stands at 2326 MW – falling significantly short of the ambitious target. We have failed quite miserably to achieve the ambitious target. Not just that, some of the mega hydropower projects that were kickstarted as part of this ambitious plan have suffered unprecedented delays and cost overruns.

A classic example of this is Punatsangchu-I Hydropower Project. Executed under a mutually beneficial bilateral agreement with India in July 2007, the Puna-I project commenced construction in November 2008. The project suffered serious setbacks when a major slide occurred on the right-bank of the dam construction site, leading to an indefinite deferral.

This landmark project, which has taken 16 years and still counting, has turned into a massive national liability. The initial project cost of Nu 35 billion has ballooned to a staggering Nu 100 billion.

Over the years, three governments have come and gone, and we are now on the fourth, yet the project is far from incomplete. In fact, the unforeseen geological challenges – which caused the delays and cost overruns – should have been identified and addressed during the pre-feasibility study phase. There has been a total lack of accountability.

Notwithstanding this, during the recently concluded Parliament session, the Prime Minister announced the current government’s ambitious plan to increase hydropower generation capacity by 3,119 MW over the next five years, which will take our total installed capacity to 5,500 MW. To achieve this, the government has allocated a budget of Nu 527 billion outside of the 13th Plan.

Given the scale of these hydropower projects, both in terms of budget and timeline, it is crucial that we do not repeat the same mistakes from the Puna-I project. We must learn from our mistakes and realign our hydropower strategy to ensure that we achieve the targets without any delays or cost escalations.

With economic diversification, domestic demand for electricity will inevitably increase. This necessitates scaling up our hydropower generation capacity to meet domestic needs and produce competitively priced electricity for export.

In this context, new investments in the hydropower sector are imperative. This is especially crucial for the visionary Gelephu Mindfulness City (GMC), where hydropower will be vital for its development and realisation.

The stakes couldn’t be higher. There is no room for mistakes this time.

The President of Mongolia, HE Khurelsukh Ukhnaa and First Lady Bolortsetseg Luvsandorj officially received Their Majesties to Mongolia in an honour guard ceremony held at Sukhbaatar Square, the heart of Mongolia’s capital, Ulaanbaatar yesterday. 

Following the Guard of Honour, Their Majesties and the President and First Lady of Mongolia  paid tribute to Chinggis Khaan, the first great Khaan of the Mongol Empire, at the central statue in the Square. 

His Majesty The King held an official meeting with the President of Mongolia in the State Ceremonial Ger, while Her Majesty separately met with the First Lady of Mongolia at the State Palace. 

His Majesty and the President of Mongolia witnessed  the signings of several Memoranda of Understanding between Bhutan and Mongolia, which are intended to strengthen relations and enhance cooperation between the two countries. 

The Speaker of the Mongolian Parliament hosted lunch for Their Majesties, which was attended by the Mongolian Foreign Minister and other officials. 

In the afternoon, Their Majesties visited the historic  Gandantegchinlen Monastery, which houses a 26m standing  statue of Chenrezi. Their Majesties, accompanied by Their Royal Highnesses Gyalsey Jigme Namgyel and Gyalsey Ugyen Wangchuck, offered prayers at the various temples of the monastery complex. 

His Majesty then visited the International Think Tank for Landlocked Countries, UN House, and met with the Executive Director of the Think Tank and Heads of International Organizations headed by the UN Resident Coordinator in Mongolia. 

In the evening, The President of Mongolia hosted a State Banquet in honour of Their Majesties.

༉ མོང་གོ་ལི་ཡ་གི་ སྲིད་འཛིན་ཁུ་རེལ་སུག་ ཨུག་ནཱ་གིས་ མགྲོན་བརྡ་ཕུལ་མི་དང་བསྟུན་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༨ ལས་༡༥ འི་བར་ན་ མོང་གོ་ལི་ཡ་ལུ་ རྒྱལ་ཁམས་གཟིགས་སྐོར་གནང་ནི་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁམས་གཟིགས་སྐོར་སྐབས་ རྒྱལ་ཁབ་༢ ཀྱི་ ལྷན་ཁག་ཚུ་གི་བར་ན་དང་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་ཚོགས་གཞན་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ གཤམ་འཁོད་ཡིག་ཆ་ཚུ་གུ་ མཚན་རྟགས་བཀོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ ལམ་སྲོལ་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ གོ་བརྡའི་ཆིངས་ཡིག།
ས་ཁ་མཐོ་སའི་ སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་དང་ རྩྭ་འབྲོག་གོང་འཕེལ་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ གོ་བརྡའི་ཆིངས་ཡིག།
ཤེས་རིག་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ གོ་བརྡའི་ཆིངས་ཡིག།
རང་ལུགས་གསོ་རིག་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ གོ་བརྡའི་ཆིངས་ཡིག།
དེ་ལས་ མོང་གོ་ལི་ཡ་རྒྱལ་ཡོངས་རྒྱང་བསྒྲགས་དང་ འབྲུག་རྒྱང་བསྒྲགས་ཞབས་ཏོག་གི་བར་ན་ ཊེ་ལི་བི་ཤཱན་དང་ རེ་ཌིའོ་རྒྱང་བསྒྲགས་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ གོ་བརྡའི་ཆིངས་ཡིག།

འབྱུང་ཁུངས་: མོང་གོ་ལི་ཡན་རྒྱལ་ཡོངས་གནས་ཚུལ་ངོ་ཚབ།

༉ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལྷན་ཁག་གིས་ བཟའ་འཐུང་ཉེན་སྲུང་ལྷན་ཐབས་ནང་ སོ་ནམ་གྱི་ འོང་འབབ་ཡར་དྲག གཏང་ནི་དང་ ལས་སྡེ་གིས་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ལུ་ ཕན་གྲོགས་ཡར་དྲག་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ རང་བཞིན་སླར་འབྱུང་ཐོན་སྐྱེད་ལས་སྡེ་ལུ་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༠.༢༣ བགོ་བཀྲམ་འབད་ནུག།
མ་དངུལ་དེ་ཡང་ སྤྱིར་བཏང་འཆར་དངུལ་ཡོངས་བསྡོམ་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༡༠ གྱི་རྩིས་ཨིནམ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ལུ་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལས་སྡེ་གིས་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༣༦.༥ ལྷན་ཐབས་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༩ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༥༨.༦༩ ལྷན་ཐབས་འབད་ནི་གི་ རེ་བ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེང་སང་གི་ སོ་ནམ་འཕྲུལ་ཆས་དང་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་ སོ་ནམ་ལཱ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་ནི་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་སྟེ་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ ལས་སྡེའི་ཡར་འཕར་བརྒྱ་ཆ་༨.༣ གཏང་ནི་གི་ རེ་བ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་སྣ་དེ་ཚུ་ཡང་ འབྲུག་སྒོ་ནོར་གོང་འཕེལ་ལས་འཛིན་དང་ སོ་ནམ་འཕྲུལ་ཆས་ལས་འཛིན་ འབྲུག་བཟའ་སྤྱོད་ལས་འཛིན་ དེ་ལས་ ན་གཞོན་དང་ སྒེར་སྡེ་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ ལས་རིམ་ཐོག་ལས་ ལག་ལེན་འཐབ་ནི་ཨིན་པས།
སོ་ནམ་ལྷན་ཁག་གིས་ ཚོང་འབྲེལ་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་དང་ བཟོ་འདོན་དང་ ཉ་ཁག་ཅུང་དང་ མེ་ཏོག་ཧོན་ཚོད་ ཀིའུ་ནོ་ སྤང་གི་ཚལ་ལུ་ ཨེཊ་ཟུ་ཀི་སྲནམ་ཅུམ་ དེ་ལས་ བྱཱོ་བརྩིས་ཏེ་ གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ ལོ་ཐོག་རིགས་༧ ཚུ་ལུ་ ཕྱི་མ་རྩ་གཞི་ བརྒྱ་ཆ་ལས་༡༠༠ བཙུགས་ཏེ་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ནི་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ ལྷན་ཁག་གིས་ རིན་གོང་ཆེ་བའི་ སྒོ་ནོར་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་ རེན་བཱོ་ ཊའུཊ་དང་ ཨིསི་ཊརཆ་ཇཱན་ ཀ་བི་ཡར་ ལ་ནོར་གྱི་དར་ཚིལ་དང་སྤུ་ པུཊ་ཀ་དང་ཀོམ་བ་སྦྲང་རྩི་ ཡ་གུ་དར་ཚིལ་ དེ་ལས་ རོ་ཡལ་ཇེ་ལི་ཚུ་ ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནི་ལུ་ གཙོ་རིམ་བསྒྲིག་ནི་ཨིན་པས།
འདས་པའི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་སྐབས་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་བློན་པོ་ ཡོན་ཏན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ལྷན་ཁག་གིས་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལས་སྡེ་ཚུ་ གོང་ཚད་འགན་ལེན་ཐབས་ལམ་དང་ ཐོན་སྐྱེད་ལུ་དངུལ་འབྲེལ་ཐོབ་ཚུགས་བཟོ་ནི་ དེ་ལས་ ཚོང་ལམ་བཟོ་ཐོག་ལས་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལས་སྡེ་ གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ དམིགས་བསལ་གྱི་ ཕབ་ཆག་དང་ ཐབས་རིག་རྒྱབ་སྐྱོར་ སྐྱིན་འགྲུལ་ཆུང་བ་འཐོབ་ཚུགསཔ་བཟོ་སྟེ་ ལྷན་ཁག་གིས་ རང་བཟའ་སྤྱོད་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ སོ་ནམ་གྱི་ ལཱ་འབད་མི་ཚུ་ལུ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ལྷན་ཁག་གིས་ ཞིང་ཆུ་ལས་འགུལ་ཚུ་ལུ་ཡང་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༤-༢༤ ལུ་ འཆར་དངུལ་དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༣༤༣.༦༧ བགོ་བཀྲམ་འབད་ཡོདཔ་ད་ ཞིང་ཆུ་དང་ འཐུང་ཆུ་བཀྲམ་སྤེལ་ནང་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་གིས་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་ཡར་དྲག་ གཏང་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ འཆར་གཞི་རྐྱངམ་གཅིག་ལུ་ ཞིང་ཆུ་ལས་འགུལ་གསརཔ་༢༤ རྐྱབ་ནི་གི་ ལས་རིམ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༩ ནང་འཁོད་ལུ་ འཐུང་ཆུའི་ལས་འགུལ་༨༣ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
འཆར་དངུལ་བཅུད་བསྡུས་ནང་ ཚོང་འབྲེལ་དང་ གཙོ་རིམ་ཅན་གྱི་ རང་བཟའ་སྤྱོད་ཀྱི་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལས་སྣ་ ཆུམ་དང་ ཀར་ གེ་ཟ་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་ ནོར་ཤ་ དེ་ལས་ ཤིང་འབྲས་གུ་ལིའི་ཚུ་ལུ་ དངུལ་འབྲེལ་གྱི་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༣ བཞག་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བློན་པོ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ཚོང་འབྲེལ་གན་ཡིག་ཐོག་ལས་ ཀེ་བའི་ཐོན་སྐྱེད་ཚུ་ ནེ་པཱལ་དང་ བང་ལ་དེཤ་ལུ་དང་ རིན་གོང་ཆེ་བའི་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་ཚུ་ སིངྒ་པུར་དང་ མ་ལེ་ཤི་ཡ་ དེ་ལས་ ཐའི་ལེནཌི་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ནི་གི་ འོས་འབབ་ཚུ་ཡང་ བལྟ་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
དམིགས་གཏད་དེ་ཡང་ འཆར་གཞི་༡༣ པ་ མཇུག་བསྡུ་བའི་སྐབས་ སོ་ནམ་ལས་སྡེ་གིས་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་གྱི་ལྷན་ཐབས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༥༠ ཡར་སེང་འབད་ནི་དང་ ལཱ་གཡོག་གི་ གོ་སྐབས་༡༢༥,༡༦༠ བཟོ་ནི་དང་ ད་ལྟོ་ཚུན་ཚོད་ ལས་སྡེ་ནང་ མི་རློབས་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༤༣.༥ ལུ་ ལཱ་གཡོག་བྱིན་ནི་ཏེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གཞུང་གིས་ ཤིང་འབྲས་ཀྱི་ཤིང་ས་ཡ་བཙུགས་ནི་ལས་རིམ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༤-༢༥ ལུ་ རིན་གོང་ཆེ་བའི་ ཤིང་འབྲས་ཐོན་སྐྱེད་དེ་ མེ་ཊིག་ཊཱོན་༣༧,༩༩༧ ལས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༩ ནང་འཁོད་ལུ་ ཊཱོན་༡༠༤,༠༢༤ དེ་ཅིག་ ཡར་སེང་འབད་ནི་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ ལྷན་ཁག་གིས་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ སོ་ནམ་བཟའ་འཐུང་ལྟེ་བ་༤ སྤ་རོ་དང་ གསར་སྤང་ མོང་སྒར་ དེ་ལས་ དབང་འདུས་ལུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ ལས་རིམ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཆུམ་རང་ལྡང་གྲུབ་ཐབས་ལུ་ གཞུང་གིས་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ ཞིང་ཆུ་གཡུར་བ་དང་ ལྕགས་སྐུད་ར་བ་ བསྒོར་ནིའི་དོན་ལུ་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
འདས་པའི་ལོ་༥ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ ལོ་བསྟན་བཞིན་དུ་ ཐོན་སྐྱེད་དམིགས་ཏེ་ ཊཱོན་༥༤,༠༤༠ ཡོདཔ་ད་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༤-༢༥ ལུ་ ལོ་བསྟར་འཕར་ཚད་ ཊཱོན་༤༥,༠༨༧ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བཟའ་འཐུང་དང་ཟས་བཅུད་ཉེན་སྲུང་སྲིད་བྱུས་༢༠༢༣ ཅན་མ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལས་སྡེ་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༣༤ ནང་འཁོད་ལུ་ མི་རློབས་༨༣༧,༢༨༨ དེ་ཅིག་ བཟའ་འཐུང་བཀྲམ་སྤེལ་ འབད་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་བསྐྱེད་དེ་ ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ དགེ་ལེགས་ཕུག་ལུ་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ས་མཚམས་ཁར་ གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་ར་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་ནི་དེ་ ད་ལྟོ་ དགེ་ལེགས་ཕུག་དྲན་ཤེས་ཁྲོམ་ཚོགས་ལས་འགུལ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་པའི་བསྒང་ཡོད་མི་ལུ་བརྟེན་ ཕར་འགྱངས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ དགེ་ལེགས་ཕུག་འདེམས་ཁོངས་ལས་ སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི་ ཧར་ཀ་སིང་ ཏ་མང་གིས་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༥ ལུ་ རྒྱལ་ཡོངས་ཚོགས་འདུའི་ནང་ གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་ར་ བཟོ་སྐྲུན་གྱི་གནས་སྟངས་སྐོར་ལས་ དྲི་བ་བཀོད་པའི་ལན་ལུ་ ནང་སྲིད་བློན་པོ་ ཚེ་རིང་གིས་ཞུ་ཡི།
ཧར་ཀ་སིང་ ཏ་མང་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ དགེ་ལེགས་ཕུག་ལུ་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ས་མཚམས་ཁར་ གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་ར་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་དང་ ལྟ་བཤལ་༢ ཆ་རའི་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ཚུད་དེ་ཡོད་པའི་ འཆར་གཞི་དང་ བཟོ་བཀོད་ཚུ་ གྲ་སྒྲིག་འབད་ཚར་ཏེ་ཡོད་རུང་ ད་ལྟོ་ ལག་ལེན་མ་འཐབ་པར་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
བློན་པོ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འཆར་གཞི་དང་ བཟོ་བཀོད་ཚུ་ གྲ་སྒྲིག་ཡོད་རུང་ གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་ར་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་ནི་དེ་ དགེ་ལེགས་ཕུག་དྲན་ཤེས་ཁྲོམ་ཚོགས་ལས་འགུལ་ མཇུག་བསྡུ་བའི་ཤུལ་ལས་རྐྱངམ་གཅིག་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཚུགས་ནི་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ དགེ་ལེགས་ཕུག་དྲན་ཤེས་ཁྲོམ་ཚོགས་ལས་འགུལ་དང་གཅིག་ཁར་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་ནི་ཚུ་ རིམ་བསྒྲིག་འབད་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ བློན་པོ་གིས་ བཤད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཧར་ཀ་སིང་ ཏ་མང་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ས་གནས་ཀྱི་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ གཞུང་གིས་ ཉིན་མའི་དུས་ཚོད་ལུ་ ལྟ་བཤལཔ་ཚུ་ ཚ་ཆུ་དང་ གསེར་གཤོང་ལྷ་ཁང་ དེ་ལས་ གསར་སྤར་ལུ་ ལྟ་སྐོར་འབད་བཅུག་པ་ཅིན་ཟེར་བའི་ བསམ་འཆར་བཀོདཔ་ཨིན་པས།
འདི་གི་ལན་ལུ་ ནང་སྲིད་བློན་པོ་གིས་ ཕྱི་མི་ནང་སྐྱོད་ཀྱི་ སྒྲིག་གཞི་དང་ ལམ་ལུགས་ཚུ་ལུ་བརྟེན་ ད་ལྟོ་ ངོས་ལེན་འབད་མི་ཚུགས་པས་ཟེར་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ ག་འཆརཔ་ཟེར་བ་ཅིན་ བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་དང་ ཕུན་ཚོགས་གླིང་ལུ་ སྡོད་མི་ཚུ་གིས་ཡང་ འདི་བཟུམ་མའི་ ཞུ་བ་ཕུལ་ཏེ་ཡོད་ནི་དེ་གིས་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་ར་གིས་ འབྲུག་དང་ རྒྱ་གར་གྱི་བར་ན་ ཅ་ཆས་ཚུ་ སྐྱེལ་འདྲེན་འབད་ནིའི་ནང་ ལེགས་བཅོས་འབད་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་ཡོདཔ་མ་ཚད་ དགེ་ལེགས་ཕུག་བརྒྱུད་དེ་ འཐོན་འཛུལ་འབད་དགོ་མནོ་མི་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ལྟ་བཤལཔ་ཚུ་ལུ་ཡང་ ཆ་རོགས་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་ར་དེ་ མི་དང་ཅ་ཆས་སྐྱེལ་འདྲེན་ནང་ ལྟ་རྟོག་དང་ ཚད་འཛིན་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ཕན་ཁྱད་ཆེ་དྲགས་སྦེ་ འོང་ནི་ཨིནམ་མ་ཚད་ དེང་སང་གི་ མཐུན་རྐྱེན་དང་ ཅ་ཆས་ཚུ་ཡང་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
གཅིག་སྒྲིལ་ཞིབ་དཔྱད་སྒོ་རའི་ ས་ཁོངས་ནང་འཁོད་ལུ་ ཅ་དམ་དང་ ཕྱི་མི་ནང་སྐྱོད་ དེ་ལས་ སྲུང་སྐྱོབ་འགོ་དཔོན་ཚུ་ གཅིག་ཁར་འབག་འོང་ཚུགས་པའི་ཁར་ ཁྲིམས་འགལ་ལས་སྣ་ཚུ་ སྔོན་འགོག་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ངོ་ཚབ་ཚུ་ནང་འཁོད་ མཉམ་འབྲེལ་རྒྱ་སྐྱེད་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
བཙན་སྐྱོགས་དབང་འདུས།

ཧར་ཀ་སིང་ ཏ་མང་།

༉ གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་ནང་ སྐྱེས་ལོ་༧༢ ལང་མི་ དམག་མི་བགྲེསཔ་ ཏུ་ལ་རམ་ ཏི་བ་རི་དང་ ཁོ་རའི་གནས་ཚང་ སྐྱེས་ལོ་༦༥ ལང་མི་ དམ་བ་རི་ཏི་བ་རི་ བཟའ་ཚང་གཉིསཔོ་དེ་ གཤོམ་སྤང་ཁ་རྒེད་འོག་ མཐོང་ཇ་ཛོར་གཡུས་ཚན་ལས་ཨིནམ་ད་ ཁོང་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གནམ་བྱཱར་གྱི་དུས་ཚོད་ལུ་ གནམ་ནུབ་མོ་ གཉིད་ལོག་མ་ཚུགས་པར་ སྡོད་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོང་རའི་ ཁྱིམ་ཐོག་གཅིག་འབད་མི་དེ་ སོ་ནམ་ཞིང་ལམ་གྱི་ལྟག་ལུ་ མི་ཊར་༥༠དེ་ཅིག་གི་ས་ཁར་ རྐྱབ་ཡོདཔ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༦ ལུ་ ས་རུད་ཆད་མི་གིས་ ཁོང་གི་ཁྱིམ་དང་ ཚེ་སྲོག་ལུ་ འཇིགས་སྣང་བྱུང་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ས་རུད་ཆད་འོང་ཞིནམ་ལས་ ང་གིས་ ཉིནམ་གསུམ་གྱི་རིང་ ཆརཔ་ཤུགས་སྦེ་རྐྱབ་མི་དེ་ མ་ཆད་ཚུན་ ས་ཁོངས་གཞན་ཅིག་ནང་ སོང་སྡོད་ཅི་ཟེར་ ཏུ་ལ་རམ་ཏི་བ་རི་གིས་ བཤད་པའི་ཁར་ ཁོ་ར་ དམག་སྡེ་ནང་ལས་ དགོངསམ་ཞུ་ཞིནམ་ལས་ ས་གནས་ནང་སྡོད་དེ་ ལོ་༡༣ ལང་ཡོདཔ་ད་ ལམ་ཚུ་ཡང་ ཚར་༢ དེ་རེ་ ས་བསྐང་ཐོག་ལས་ བཅོ་ཁ་རྐྱབ་ཡོད་རུང་ དེ་གི་ནངས་པར་ ཆརཔ་གིས་ ག་ར་འཕྱགས་བདའཝ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ས་ཁོངས་ནང་ ས་ཆའི་འཕྲུལ་ལས་བཟོ་རིག་འགོ་དཔོན་གྱིས་ ས་རུད་བཀག་ཐབས་ལུ་ ཐབས་བྱུས་གསརཔ་ཚུ་བཏོན་ཡོདཔ་ད་ ཕྱོགས་སོ་སོ་ཅིག་ནང་ བཙོག་གཡུར་གྱི་ཟུར་ཁ་ལས་ གྱང་རྩིག་ཚུ་ཡང་ རྐྱབ་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་གྱི་ ཐབས་རིག་ཚུ་བཏོན་ཞིནམ་ལས་ ཁོང་བཟའ་ཚང་གཉིས་ལུ་ ཉེན་སྲུང་ཡོདཔ་སྦེ་ ཚོར་སྣང་བྱུང་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཐབས་རིག་གསརཔ་དེ་གིས་ ས་རུད་ཆད་ནི་ལས་ བཀག་ཐབས་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིནམ་ད་ ཐབས་བྱུས་དེ་ སྒྲིང་སྒྲི་ཡོདཔ་སྦེ་ ཚོརཝ་མ་ཚད་ ཉེན་སྲུང་དང་ལྡནམ་སྦེ་འདུག་ཟེར་ ཏུ་ལ་རམ་ཏི་བ་རི་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
སྐྱེ་ལྡན་བཟོ་རིག་འགོ་དཔོན་གྱིས་ ས་ཆ་གོང་འཕེལ་ཐབས་རིག་ནང་ ས་ཆ་སྒྲིང་སྒྲི་མེད་མི་ཚུ་ སྒྲིང་སྒྲི་བཟོ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཚར་དང་ སྤག་ཤིང་ལག་ལེན་འཐབ་ཡོདཔ་ད་ མཐའ་འཁོར་ཡུན་བརྟན་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་ ས་ཆ་གོང་འཕེལ་འཛིན་སྐྱོང་ ཐབས་བྱུས་ལུ་བརྟེན་ ཉེན་སྲུང་འབད་ཚུགསཔ་ཨིན་པས།
སྐྱེ་ལྡན་བཟོ་རིག་ཐབས་བྱུས་ ལག་ལེན་འཐབ་དགོ་མི་དེ་ཡང་ གནམ་གཤིས་སྔོ་ལྗང་མ་དངུལ་ལས་སྡེའི་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོག་ལས་ ས་ཆ་ཡུན་བརྟན་འཛིན་སྐྱོང་འཐབ་ཡོདཔ་ད་ མི་སྡེ་ཚུ་གིས་འབད་རུང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ཐབས་བྱུས་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་ཏེ་ ས་རུད་ཆད་སའི་ས་ཁོངས་ཚུ་ནང་ ཤིང་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གཤོམ་སྤང་ཁ་དམངས་མི་ ཨཤ་མཱན་རའེ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཐབས་བྱུས་དེ་གིས་ ཡུན་བརྟན་ཅན་དང་ ཟད་འགྲོ་མར་ཕབ་འབད་ཚུགས་ཏེ་ ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ང་བཅས་ཀྱིས་ མི་སྡེ་ལུ་ འདི་བཟུམ་གྱི་ ཐབས་ལམ་ཚུ་གི་སྐོར་ལས་ གོ་བ་བརྡ་སྤྲོད་འབད་ཡོདཔ་ལས་ ཁོང་གིས་ གནད་དོན་ཚུ་ ཧ་གོ་སྟེ་ ཕན་ཐོགས་ཡོད་ལུགས་ཚུ་ཡང་ ཤེས་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱིམ་ ཐབས་བྱུས་གསར་པའི་དོན་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༢༥༠,༠༠༠ཟད་འགྲོ་བཏང་ཡོདཔ་ད་ ཤིང་རིགས་ཚུ་ སྦོམ་འགྱོ་བའི་བསྒང་ལས་ ས་ཆ་སྒྲིང་སྒྲི་འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་གིས་ ས་རུད་དང་ ས་ཆད་དེ་འོང་མི་ཚུ་ལས་ བཀག་ཐབས་འབད་ཚུགས་པས་ཟེར་ ཨཤ་མཱན་རའེ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་གིས་ ལས་འགུལ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ དང་༢༠༢༥ འི་རྩིས་ལོ་ནང་ རྒེད་འོག་༡༢ ནང་ལག་ལེན་འཐབ་ནིའི་འཆར་གཞི་ཡོདཔ་ད་ ས་གནས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིདཔ་གིས་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༤ ལུ་ ས་ཆ་ཡུན་བརྟན་འཛིན་སྐྱོང་འཆར་གཞི་ གྲ་སྒྲིག་གི་དོན་ལུ་ ལཱ་ཚུ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་སོ་ནམ་སྡེ་ཚན་གྱིས་ རྩྭ་ཆག་འཛུགས་སྐྱོང་གི་དོན་ལུ་ ས་ཆ་ཨེ་ཀར་༡༣ དང་ ཐབས་བྱུས་གསར་པའི་དོན་ལུ་ ས་ཆ་ཨེ་ཀར་༤༠ངོས་འཛིན་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་སོ་ནམ་འགོ་དཔོན་ ཀུན་ལེགས་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ ཐབས་ལམ་བཏོན་མི་གིས་ ས་ཆ་ཆད་འོང་ནི་ལས་ བཀག་ཐབས་འབད་ཚུགས་པའི་ཁར་ ས་རུད་ཀྱི་ ཉེན་ཁ་ཚུ་ཡང་ མི་འཐོན་ནི་ཨིནམ་ད་ ཆརཔ་ཤུགས་སྦེ་རྐྱབ་སྟེ་འབད་རུང་ ས་རུད་ཆད་ནི་ལས་ བཀག་ཐབས་འབད་ཚུགས་ནི་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱི་ཁ་ཐུག་ལས་ དངུལ་འབྲེལ་གྱི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་ དངུལ་རྐྱང་སྦེ་ བྱིན་ནི་ཨིནམ་ད་ གཞུང་གིས་ རྩྭའི་སོན་དང་ སྦྱོང་བརྡར་བྱིན་ནི་ཨིན་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

At a time when the high attrition of health professionals, including specialists across the spectrum, undermines the quality of health service delivery in the country, the addition of 14 specialists to the health workforce has come as a huge relief.

The 14 specialists – two gynecologists, two emergency physicians, three ophthalmologists, two pediatricians, two medical specialists, one ear, nose, and throat surgeon, one orthopedic surgeon, and a general practitioner – graduated from the Faculty of Postgraduate Medicine of the Khesar Gyalpo University of Medical Sciences of Bhutan (KGUMSB) on June 28.

This is the seventh batch of specialists graduating from the university. From 2014, the Faculty of Postgraduate Medicine has produced 77 medical specialists in different disciplines. Currently, 44 doctors are undergoing various specialisation programmes at the Faculty.

Despite this progress, however, serious problems continue to plague our health sector and centres. The Intensive Care Unit (ICU) at Jigme Dorji Wangchuck National Referral Hospital in Thimphu, for example, is grappling with a critical issue that threatens to undermine the efficiency of the hospital’s intensive care service.

Our ICUs are in need of intensive care. This is a serious problem that needs to be addressed.

As of June this year, the country had a shortage of 69 specialists, 103 doctors, and 824 nurses. This shortage poses a significant challenge to our healthcare system.

The trend suggests that this shortage is likely to grow. No matter how many graduates we produce, we may never have enough health professionals to meet the increasing demands. The question arises: Why are our health professionals resigning?

The primary reason cited by doctors and other health professionals is low pay, especially when compared to salaries offered to expatriate doctors. This disparity in remuneration is driving many of our health professionals to seek opportunities elsewhere.

The strategy of letting go of our health professionals and bringing in expatriates to fill the gap is not sustainable in the long run.

Time has come to deal seriously with the retention of our health professionals. We need to significantly improve the pay and working conditions of our health workers; we must create an environment where our health professionals feel valued and adequately compensated for their hard work and dedication.

The government and relevant authorities must develop and implement comprehensive policies that address the root causes of this attrition. Investing in continuous professional development, offering competitive salaries, and providing adequate support systems are essential steps in retaining our health workforce.

The health of our nation is intrinsically linked to the well-being of our health professionals. As we celebrate the addition of new specialists to our workforce, we must also confront the pressing challenges that threaten the stability of our healthcare system.

Lhakpa Quendren

Sarpang—Garja Man Rai, a 79-year-old farmer in Woongchilo Chiwog of Tareythang Gewog, Sarpang, has begun harvesting mangoes and bananas from the million-fruit-tree plantation.

This is his second harvest since the plantation began in 2022.

Garja Man’s 50-decimal plot, along the Gelephu-Tareythang highway, has 60 mango plants, banana trees, and avocado trees that are beginning to bear fruit this season.

“Last year, only four mango plants gave fruit; 30 plants are fruiting this year,” says Garja Man. He is optimistic that all his trees will give him a good harvest next season.

Passers-by often stop to pick his mangoes, some even taking them home to make mango pickles.

“We did not sell any, but we have enough for our own consumption,” says Garja Man.

The villagers in the past had to depend on imported fruits and sometimes consumed mangoes from stray trees found outside managed orchards. They now have access to fresh fruits whenever they want.

For 26-year-old Ugyen Dorji and his siblings in Tashicholing Chiwog, the first dragon fruit harvest proved auspicious. “We sent the only fruit yielded this season to our parents in Thimphu as a gift for a more successful harvest in the future.”

Alongside his 10 dragon fruits, Ugyen Dorji has also ventured into banana and mango cultivation, which shows promising signs of new fruits just beginning to ripen.

Marketing opportunities are limited, and some farmers are sending the fruits to their relatives in Thimphu. However, their hopes for new marketing avenues remain alive due to the planned Gelephu Mindfulness City.

Farmers like 45-year-old Jigme Dorji of Yoezergang Chiwog are preparing for expanded marketing opportunities. He sold bananas worth Nu 6,000 to the former Gyalsung Food Security site in Tareythang, saying that bananas, which are high-value and tasty, cost Nu 500 per bunch.

“They come here to collect, which makes our work easier without needing to explore the market,” says Jigme Dorji, who planted about 150 trees across three phases and propagated additional banana plants from the initial 30.

Tareythang Gewog alone has planted 2,260 trees across three phases.

As the million fruit tree project continues, unlike in the past, the Sarpang Dzongkhag Agriculture sector plans to distribute the seedlings based on the altitude of the locations.

Almond, pecan nut, and walnut plants are available for higher altitudes, while mandarin, avocado, and seedless lime will be distributed to mid-altitude areas. Low-altitude areas will receive seedless lime, Irwan mango, and macadamia nuts.

Besides the million fruit trees, new cash crops include dragon fruits, coffee plants (arabica and robusta), and commercial black pepper. The agriculture sector also recently consulted with the chiwogs and gewogs regarding this initiative.

Sarpang Dzongkhag Agriculture Officer, Kinley Namgay, said that the proposal is based on the experience from the first and second phases of the plantations.

He said that adopting this approach will also create fruit trading within the communities. “There will be marketing challenges in the initial few years, but these should be addressed soon.”

About 50,000 trees of six varieties will be distributed across 12 gewogs during the ongoing third phase of plantation.

Thinley Namgay

The construction of the integrated checkpost (ICP) at the international border in Gelephu has been deferred due to the ongoing Gelephu Mindfulness City (GMC) project.

Home Minister Tshering said this in response to the question from the Member of Parliament (MP) from Gelephu constituency Harka Singh Tamang on the status of the ICP construction during the National Assembly session on July 5.

MP Harka Singh Tamang said that while the plans and design for the ICP at the international border in Gelephu, which includes facilities for both trade and tourism, had been prepared quite some time ago, it has not been implemented yet.

Lyonpo said that the design of the ICP is ready, however, the construction of the ICP would be possible only after the completion of the GMC.

The project will have to be integrated and aligned with the GMC, Lyonpo said.

MP Harka Singh Tamang also suggested if the government could allow daytime visitors in Gelephu to visit Tshachu, Sershong Lhakhang, and Sarpang to boost the local economy.

Responding to the request to allow visitors beyond Gelephu town, Lyonpo said that it is currently not possible due to immigration rules and regulations. “It wouldn’t be fair to render such a privilege to the people of Gelephu alone, as residents of Samdrupjongkhar and Phuentsholing have also been making similar requests.”

The ICP is expected to improve the movement of goods between Bhutan and India and also assist international tourists who prefer to enter or exit through Gelephu.

ICP is considered effective for monitoring and controlling the movement of people and goods, as it is equipped with advanced modern facilities.

ICPs also bring together customs, immigration, and security officials within a single facility, enhancing coordination among these agencies in preventing illegal activities.