༉ གཞལམ་སྒང་དང་ ཉེ་འདབས་ཀྱི་ རྫོང་ཁག་ཚུ་ལས་ ཚོང་ལས་འཐབ་ནིའི་ རེ་འདོད་ཡོད་པ་ཅིན་ གཞལམ་སྒང་ལུ་ ཚོང་ལས་འགོ་བཙུགས་ལྟེ་བ་ སྒོ་ཕྱེས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཚོང་ལས་འགོ་བཙུགས་དང་ ཚོང་ལས་ཆུང་བ་ཚུ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནིའི་དོན་ལས་ ལྟེ་བ་གིས་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་བཟོ་ནི་དང་ ས་གནས་ཀྱི་ མི་སྡེ་ཚུ་ལུ་ གསར་བཏོད་ཚོང་ལས་ ཡར་དྲག་གཏང་ནིའི་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེདཔ་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་བདག་སྐྱོང་ལས་ ཀི་ལོ་མི་ཊར་དག་པ་ཅིག་ལུ་ཡོད་མི་ མཐུན་རྐྱེན་དེ་ནང་ ཞལ་འཛོམས་ཁང་དང་ སྦྱོང་བརྡར་མཐུན་རྐྱེན་ གསར་བཏོད་ས་ཁོངས་ ཚོང་ལས་གོང་འཕེལ་ཞབས་ཏོག་ ནད་འབུབ་གསོ་སྐྱོང་ས་ཁོངས་ དེ་ལས་ ཡོངས་འབྲེལ་ལཱ་གི་དོན་ལུ་ ཁང་མིག་བསྡོམས་༢༠ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་ཚེའི་ལཱ་གཡོག་རིག་རྩལ་ནང་ གྲལ་གཏོགས་འབད་མི་ རྫོང་ཁག་གི་ སྤྱིར་བཏང་ཞབས་ཏོག་ལས་བྱེདཔ་དང་ ཆུང་རིམ་ཞབས་ཏོག་ལས་བྱེདཔ་གིས་ མངར་ཟས་བཟོ་ནིའི་ ཚོང་ལས་འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ ས་ཁོངས་གཞན་མི་ཅིག་ པར་རིས་བརྒྱུད་དེ་ སྐྱེ་ལྡན་ལྟ་བཤལ་གོང་འཕེལ་གཏང་མི་ ཚོང་ལསཔ་ན་གཞོན་ཅིག་གིས་ ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གཞལམ་སྒང་རྫོང་བདག་ སྐལ་བཟང་འཇིགས་མེད་ཀྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ རྩོལ་སྒྲུབ་དེ་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་ སྒེར་སྡེ་གོང་འཕེལ་ དེ་ལས་ ཚོང་ལས་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ལུ་ དམིགས་ཏེ་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ གཞུང་གིས་ སྐྱེ་ལྡན་ལམ་ལུགས་ཚོང་ལས་ ལེགས་བཅོས་འབད་ནི་ལུ་ གཙོ་བོར་བཏོན་ཏེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་མ་ཚད་ ཚོང་ལསཔ་ཚུ་ནང་འཁོད་ལུ་ ཡོངས་འབྲེལ་དང་ མཉམ་འབྲེལ་གོང་འཕེལ་གཏང་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་དང་གཅིག་ཁར་ བཟོ་གྲྭའི་མཁས་མཆོག་ཚུ་གིས་ ཡུན་བརྟན་གོང་འཕེལ་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ བརྩོན་ཤུགས་བསྐྱེད་ནི་ཨིན་པས།
གཞལམ་སྒང་གི་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་ ཚོང་ལས་འགོ་དཔོན་ ཨྱོན་བཟང་མོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཚོང་ལས་འགོ་བཙུགས་ལྟེ་བ་དེ་ ཡུན་རིང་གི་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དང་ གསར་བཏོད་འབད་ནི་ལུ་ དམིགས་ཏེ་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ལྷག་པར་དུ་ ཚོང་ལས་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དང་ ཚེ་གཡོག་གདམ་ཁ་རྐྱབ་ནིའི་དོན་ལུ་ མི་སྡེ་ཚུ་ འབྲེལ་འཛིན་སྦེ་ བཞག་ནིའི་དོན་ལུ་ཨིན་པས།
ང་བཅས་ཀྱི་ འཆར་སྣང་དེ་ཡང་ སྐྱེ་ལྡན་ལུགས་ལུགས་ཡར་གཏང་སྟེ་ ས་གནས་ཀྱི་ ཚོང་ལས་འགོ་བཙུགས་མི་ཚུ་ གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ཨིནམ་མ་ཚད་ ལུང་ཕྱོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་ལུ་ དམིགས་བསལ་དུ་ ཕན་འདེབས་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ཨིན་ཟེར་ མོ་གིས་སླབ་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་གིས་ བསླབ་སྟོན་ལས་རིམ་དང་ མ་དངུལ་ཀྱི་ ཐོབ་སྤྱོད་མཐུན་རྐྱེན་ ཐབས་རིག་གི་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཚུ་འབད་ཐོག་ལས་ ཚོང་ལསཔ་ཚུ་ ཚོང་ལས་འགོ་བཙུགས་ལྟེ་བ་ཚུ་ནང་ རྒྱ་སྐྱེད་འབད་ནི་ཨིན་པས།
འགོ་བཙུགས་ཐོན་སྐྱེད་ཚུ་ གསལ་སྟོན་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ལས་རིམ་དང་ གོ་བསྡུར་ཞལ་འཛོམས་ཚུ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་དང་ སྤྱིར་བཏང་མི་གིས་ མཐོང་ཚུགསཔ་བཟོ་ནི་ ཚོང་མགྲོན་པ་དང་ མ་རྩ་བཙུགས་མི་ཚུ་ གྲལ་གཏོགས་འབད་བཅུག་ནི་ཨིན་པས།
ཧེ་མའི་ ལུང་ཕྱོགས་སྒོ་ནོར་གོང་འཕེལ་ལྟེ་བ་ནང་ གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ ཚོང་ལས་ལྟེ་བ་དེ་ རྫོང་ཁག་བདག་སྐྱོང་གིས་ མ་དངུལ་ས་ཡ་༢.༤༥ ཟད་འགྲོ་བཏང་སྟེ་ ཉམས་བཅོས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བཟོ་གྲྭ་ཚོང་འབྲེལ་དང་ ལཱ་གཡོག་ལྷན་ཁག་གིས་ ལྟེ་བ་དེ་ནང་ ཅ་ཆས་ཚུ་བཙུགས་ནི་དང་ ལེགས་བཅོས་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༣ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

བཙན་སྐྱོགས་དབང་འདུས།

༉ སྐྱེས་ལོ་༤༢ ལང་མི་ པདྨ་རྡོ་རྗེ་དེ་ ན་ཧིང་ སྤུ་ན་ཁ་ དཀར་སྦྱིས་ས་ དཔལ་ཐ་རི་གཡུས་སྒོ་ནང་ སྤང་གི་ཚལ་ལུ་ འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ནི་ འགོ་བཙུགས་མི་ སོ་ནམ་པ་༦ ལས་ གཅིག་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༣ པ་ལས་༥ པའི་ནང་ ཁོ་གིས་ ཐོན་སྐྱེད་དང་པ་ བསྡུ་གསོག་འབད་དེ་ འོང་འབབ་དངུལ་ཀྲམ་༣༠,༠༠༠ དེ་ཅིག་ བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
པདྨ་གིས་ ཐོན་སྐྱེད་ཚུ་ཡང་ ཉེ་འདབས་ཀྱི་ ཟ་ཁང་དང་ བདུན་ཕྲག་ངལ་གསོ་སྐབས་ ཁུ་རུ་ཐང་ བཀའ་རྒྱ་ཁྲོམ་གྱི་ ཚོད་བསྲེ་ཁྲོམ་ནང་ བཙོང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་ མཐར་འཁྱོལ་བྱུང་མི་དེ་གིས་ འབྲུག་རང་ལུགས་གོང་འཕེལ་བརྩོལ་སྒྲུབ་(བི་ ཀའི་) ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་ཡོདཔ་ད་ ལས་འགུལ་དེ་ཡང་ དཔལ་ཐ་རི་ལུ་ ལོད་པའི་ས་རང་བཞིན་ཐོན་སྐྱེད་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ ཏཱ་ར་ཡ་ན་གཞི་ཚོགས་ཀྱིས་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བི་ཀའི་དེ་ཡང་ གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་མཐུན་མི་དང་བརྩིས་ཏེ་ ཡུན་བརྟན་རང་བཞིན་གྱིས་སྨིན་པའི་སོ་ནམ་ བཟའ་འཐུངལམ་ལུགས་ཆ་ཚང་ དེ་ལས་ ཕོ་མོའི་གཞི་སྒྱུར་དང་ སྤྱིར་བཏང་ ཞི་བདེ་གི་ ས་གོ་ཚུ་ནང་ ཞིབ་འཚོལ་འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ལུ་དམིགས་ཏེ་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ ལས་འགུལ་གྱི་ དམིགས་ཡུལ་དེ་ཡང་ སྒྲུབ་བྱེད་གཞི་བཞག་ཚན་རིག་དང་ ཕོ་མོའི་གཞི་སྒྱུར་ལག་ལེན་དང་ སྲིད་བྱུས་སྙན་ཞུ་འབད་ནི་ གོང་འཕེལ་གཏང་ཐབས་ལུ་ རང་ལུགས་ཀྱི་རིག་རྩལ་ཚུ་ ལག་ལེན་འཐབ་ཨིན་པས།
དེ་མ་ཚད་ མཐུན་འགྱུར་ལྕོགས་གྲུབ་དང་ འཚོ་བའི་ཡུན་བརྟན་ དེ་ལས་ འབྲུག་གི་ ཉེན་ཁ་ཅན་གྱི་ གྲོང་གསེབ་མི་སྡེ་ནང་ ཞི་བདེ་ལྷན་ཐབས་ལུ་ཨིན་པས།
ན་ཧིང་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ནང་ འགོ་འབྱེད་འབད་ཡོདཔ་ད་ ལས་འགུལ་དེ་ རྒྱལ་སྤྱི་གོང་འཕེལ་ཞིབ་འཚོལ་ལྟེ་བ་གིས་ ཀེ་ན་ཌ་ཡན་ཌོ་ལར་ས་ཡ་༡.༢ ནང་བྱིན་ཐོགལས་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ འབྲུག་ལུ་ རྒྱལ་སྤྱི་གོང་འཕེལ་ཞིབ་འཚོལ་ལྟེ་བ་ལས་འགུལ་ དང་པ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༢༧ ལུ་ ནིའི་ལྡི་ལི་ལུ་ཡོད་པའི་ ཀེ་ན་ཌ་ཡན་གྱི་ ལྷན་འཛིན་སྤྱི་ཁྱབ་ཀྱིས་ ལས་འགུལ་ནང་ ལྟ་སྐོར་འབད་ཡོདཔ་ད་ དེ་བསྒང་ གཡུས་སྒོའི་ཚོགས་པ་ བསོད་ནམས་གཡུ་སྒྲོན་གྱིས་ བི་ཀའི་གི་ ཁེ་ཕན་ཚུ་གི་སྐོར་ལས་ བཤད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ དཔལ་ཐ་རི་གཡུས་སྒོ་ནང་ གུང་པ་༤༤ གིས་ འབྱ་ལཱ་འབད་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཨིན་རུང་ དམིགས་བསལ་དུ་ རེད་ཀྱི་ལྕངམ་བཙུགས་པའི་སྐབས་ ཞིང་ཆུ་མེད་པའི་ དཀའ་ངལ་སྦོམ་སྦེ་ར་ བྱུང་ནི་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ཀྱི་ ཀི་ལོ་མི་ཊར་༥ འབད་མི་ ཞིང་ཆུ་ལམ་ལུགས་ནང་ ཆུ་རུད་དང་ ས་ཐིམ་འགྱོ་བའི་ དཀའ་ངལ་ཐོན་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གནད་དོན་དེ་ གདོང་ལེན་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ལས་འགུལ་གྱིས་ མི་ཊར་༤༠༠ འབད་མི་ ཨེཆ་ཌི་པི་ཨི་ ཆུ་དུང་བཀྲམ་དང་ ཅ་ཆས་གཞན་ཚུ་ སྤེལ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་རིམ་དེ་གིས་ ས་ཐིམ་འགྱོ་ནི་ལས་ དཀའ་ངལ་མར་ཕབ་འབད་དེ་ འབྱ་ཞིང་ནང་ ཆུ་ལེ་ཤ་སྦེ་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་དེ་ འབྱ་ཞིང་མཐར་འཁྱོལ་ཅིག་སྦེ་ ལཱ་འབད་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཧེ་མ་ ཆུ་མེད་མི་ལུ་བརྟེན་ བཟའ་སྤྱོད་མ་འབད་བར་ལུས་མི་ འབྱ་ཞིང་ཚུ་ཡང་ བཟའ་སྤྱོད་འབད་ནི་ འགོ་བཙུགས་ཏེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རེད་འཛུགས་སྐྱོང་འབད་ནི་ ལྷན་ཐབས་ལུ་ ལས་འགུལ་གྱིས་ ཚོད་བསྲེ་ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ རང་བཞིན་གྱིས་སྨིན་པའི་ སོ་ནམ་པ་༦ ལུ་ སྔོ་ཚལ་ཆུ་ཤོག་ཁྱིམ་ བྱིན་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྔོ་ཚལ་ཆུ་ཤོག་ཁྱིམ་ནང་ ཞིང་ཆུའི་ལམ་ལུགས་དང་ ཆུ་མཛོད་ཊེང་༦ ཡོདཔ་ལས་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་གིས་ རང་སྤྱོད་ཀྱི་དོན་ལུ་ ཚོད་བསྲེ་ཚུ་ འཛུགས་སྐྱོང་འཐབ་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བསོད་ནམས་གཡུ་སྒྲོན་གྱིས་ སྔོ་ཚལ་ཆུ་ཤོག་ཁྱིམ་ ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་ སོ་ནམ་པ་ཅིག་གིས་ སྤང་གི་ཚལ་ལུ་ལཱ་ མཐར་འཁྱོལ་ཅན་ཅིག་བྱུང་སྟེ་ བཙོང་ནི་འགོ་བཙུགས་པའི་སྐོར་ལས་ཡང་ བཤད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ སོ་ནམ་པ་༦ རང་བཞིན་གྱིས་སྨིན་པའི་ སོ་ནམ་ལཱ་གི་སྐོར་ལས་ ལྷབ་སྦྱང་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ རྩི་རང་ལུ་ཡང་ ཤེས་ཡོན་ལྟ་སྐོར་སོང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
མི་སྡེ་གི་ཁ་ཐུག་ལས་ བསོད་ནམས་གཡུ་སྒྲོན་གྱིས་ ཀེ་ན་ཌི་ཡཱན་གཞུང་ལུ་ བཀྲིན་དགའ་ཚོར་ཡོད་ལུགས་བཤད་ཡོདཔ་ད་ ལས་རིམ་ལུ་བརྟེན་ གཡུས་སྒོ་ནང་ ཕན་སྦོམ་སྦེ་ར་ ཐོགས་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
སོ་ནམ་པ་དྲུག་གིས་ ཚོད་བསྲེའི་རིགས་མ་འདྲཝ་ སྲནམ་ཅུམ་དང་ ཨེ་མ་ བླམ་བན་ད་ ལ་ཕུག་དམརཔོ་ལ་སོགས་པ་ཚུ་བཙུགས་ ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ གཞུང་གིས་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ ལྟ་བཤལ་ལུ་བརྟེན་ འོང་འབབ་དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༤ ལས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༥ བཟོ་ནི་གི་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ ཟླཝ་༥ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ ལྟ་བཤལཔ་ཚུ་གི་ ཡུན་བརྟན་གོང་འཕེལ་གྱི་འཐུས་ལས་ འོང་འབབ་ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ས་ཡ་༡༦.༢ བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཡོངས་ཚོགས་འདུའི་ དྲི་བཀོད་ལས་རིམ་སྐབས་ གསེར་གྱི་ཐང་-རྩི་རང་སྟོད་ཀྱི་འཐུས་མི་ ལྷ་པ་ཚེ་རིང་ཏ་མང་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ འབྲུག་ལུ་ རྒྱལ་སྤྱི་དང་ལུང་ཕྱོགས་ཀྱི་ ལྟ་བཤལ་པའི་ གྱངས་ཁ་ཡར་འཕར་སོང་ཡོདཔ་ལས་ ལྟ་བཤལ་ལས་སྡེའི་ནང་ འབྲེལ་གཏོགས་འབད་མི་ཚུ་ལུ་ གནས་ཚུལ་བཟང་པོ་ཅིག་ ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ད་རེས་ནངས་པར་ དེད་གཡོགཔ་དང་ ལམ་སྟོན་པ་ དེ་ལས་ ཁྲོམ་ཁར་ ལྟ་བཤལཔ་ཚུ་འབག་ནི་གི་ སྣུམ་འཁོར་མ་ལང་པའི་དཀའ་ངལ་ཚུ་ ཐོན་ཏེ་ཡོདཔ་ལས་ ལྟ་བཤལ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ གནད་དོན་སེལ་ཐབས་ལུ་ ག་ཅི་ར་འབད་དོ་ཟེར་ དྲི་བཀོད་འབད་ཡི་།
འཐུས་མི་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ རྩི་རང་ལུ་ ལྟ་བཤལ་གོང་འཕེལ་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ གཞུང་གིས་ ལྟ་བཤལ་དང་འབྲེལ་བའི་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་ གྲོས་འཆར་བཙུགས་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཁོ་གིས་འབད་རུང་ ཁས་ལེན་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
གནད་དོན་དེ་ལུ་ བཟོ་གྲྭ་ཚོང་འབྲེལ་དང་ལཱ་གཡོག་བློན་པོ་ རྣམ་རྒྱལ་རྡོ་རྗེ་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ ལྟ་བཤལ་ལུ་བརྟེན་ འོང་འབབ་དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༤ ལས་༡༥ བཟོ་ནི་གི་དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་དེ་ཡོདཔ་ད་ ལོ་༡༠ གྱི་ཤུལ་ལས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༧༥ དང་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༨༠ བཟོ་ནི་གི་ རེ་བ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ལྟ་བཤལ་ལས་སྡེའི་ནང་ མི་ངོམ་༥༠,༠༠༠ ལྷགཔ་ཅིག་ལུ་ ལཱ་གཡོག་བྱིན་ཏེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བློན་པོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གདོང་ལེན་ཚུ་བྱུང་རུང་ ལྟ་བཤལཔ་འོང་ནི་དེ་ ཡར་སེང་སོང་ཡོདཔ་ད་ སྤྱི་ཟླ་༥ པ་རྐྱངམ་གཅིག་ནང་ར་ ལྟ་བཤལཔ་༡༦,༦༠༠ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྷོད་ཡོདཔ་ད་ ཟླཝ་༥ འི་ནང་ ལྟ་བཤལཔ་༦༤,༩༤༡ འོང་ཡི་ཟེར་ཞུ་ཡི།
བློན་པོ་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ ཤར་ཕྱོགས་ལུང་ཕྱོགས་༥ འི་ནང་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ལྟ་བཤལ་གྱི་ ལས་སྣ་ཚུ་བརྩིས་ཏེ་ ལྟ་བཤལ་གོང་འཕེལ་གཏང་ནིའི་དོན་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢ དེ་ཅིག་ བགོ་བཀྲམ་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ལྟ་བཤལཔ་དང་ ལྟ་བཤལཔ་མཁོ་མངགས་ཀྱི་ ཞབས་ཏོག་ཚུ་ སྒོ་ཕྱེས་ཏེ་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་ཡོངས་ཁེ་ཕན་ལུ་ གཞུང་གིས་ གོང་འཕེལ་གྱི་ ལས་སྣ་༡༠ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
ད་རེས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྟ་བཤལ་ལམ་སྟོན་པ་༡,༧༧༧ དང་ ལྟ་བཤལ་ལས་སྡེ་༩༥༠ ཐི་རི་ཨིས་ཊར་ཟ་ཁང་༣༨༤ དེ་ལས་ གྲོང་ཁྱིམ་༡༢༠ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བློན་པོ་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ ལྟ་བཤལ་གྱི་ སྣུམ་འཁོར་ནང་འདྲེན་འཐབ་ནི་ལུ་ བཀག་དམ་འབད་དེ་མེད་པའི་ཁར་ སྣུམ་འཁོར་ཚུ་ནང་ ཁྲལ་ཡང་ཡངས་ཆག་འབད་དེ་ ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
འཐུས་མི་ལྷག་པ་ཚེ་རིང་ཏ་མ་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྟ་བཤལ་ལས་སྡེ་ཚུ་ལུ་ ཁེ་ཕན་འབྱུང་མ་ཚུགས་མི་དེ་ཡང་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ལས་སྡེ་ཚུ་གིས་ ཚད་འཛིན་འབད་མི་དང་ ཕྱི་དངུལ་ཟུར་གསོག་ མར་བབས་སོང་མི་ལུ་བརྟེན་ ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ལྟ་བཤལ་པའི་ སྲིད་བྱུས་གསརཔ་གིས་ ཉུང་མཐའ་ཉིན་བསྟར་ལྟ་བཤལ་ཚད་གཞི་མ་གཏོགས་ ལྟ་བཤལ་ལས་སྡེ་ ག་ར་ལུ་ ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཧེ་མའི་ ཉུང་མཐའ་ཉིན་བསྟར་ལྟ་བཤལ་ཚད་གཞི་ནང་ ལས་སྡེ་དག་པ་ཅིག་རྐྱངམ་གཅིག་ ཕན་ཐོགས་ཏེ་ཡོདཔ་ད་ ལྟ་བཤལཔ་གི་ བཅད་མཚམས་ནང་འཁོད་ལུ་ བཞག་སྟེ་ཡོདཔ་ལས་ སྡོད་ནི་ལུ་ ཚད་འཛིན་འབད་དེ་འདུག་ཟེར་ བློན་པོ་གིས་ ཞུ་ཡི།
གཏོང་དངུལ་མར་ཕབ་འགྱོ་བའི་ཐད་ལུ་ བློན་པོ་གིས་ ཞུ་མིའི་ནང་ དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་གིས་ གནས་སྟངས་དེ་ བསྐྱར་ཞིབ་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ད་ དེ་གི་ བྱ་སྒོའི་ལམ་ལུགས་ དག་པ་ཅིག་ ལག་ལེན་འཐབ་དགོཔ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ ཕྱི་དངུལ་མར་འབབ་འགྱོ་ནིའི་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་ད་ འདས་པའི་ ཉུང་མཐའ་ཉིན་བསྟར་ལྟ་བཤལ་ཚད་གཞི་ནང་ ཏི་རུ་ཚུ་ ཐད་ཀར་དུ་ ལྟ་བཤལ་ལས་ཁུངས་ལུ་ བཏངམ་ཨིན་ཟེར་ བློན་པོ་གིས་ ཞུ་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ ད་རེས་འཕྲལ་མཁོའི་དོན་ལུ་ རྒྱལ་ཡོངས་ཚོགས་སྡེ་གིས་ མི་སྡེ་དང་ ལམ་སྲོལ་ཚོགས་ཆུང་གིས་ དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚུ་ལུ་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་དེ་ མི་ཚེའི་གནས་སྟངས་ཡར་དྲག་བཟོ་དགོ་པའི་ རྒྱབ་སྣོན་ངོ་སྦྱོར་འབད་ཡོདཔ་ད་ ཚོགས་ཆུང་གིས་ གྲོས་གཞི་ཁག་༣༥ ཕུལ་མི་ཚུ་ཡང་ ས་ཁོངས་༨ ཡོད་མི་ནང་ སྲིད་དོན་གྱི་ལག་ལེན་རྒྱ་སྐྱེད་ ཤེས་ཡོན་ཐོབ་ཐབས་ གསོ་བའི་འཕྲོད་བསྟེན་ མི་མང་གི་ གོ་བ་བརྡ་སྤྲོད་ དེ་ལས་ རྒྱལ་ཡོངས་ནང་ཐོབ་ཐབས་ཡོདཔ་བཟོ་ནི་ཚུ་ཨིན་མས།
འདི་བཟུམ་གྱི་རྒྱབ་སྣོན་ངོ་སྦྱོར་དེ་ དུས་ཚོད་དང་བསྟུན་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ གྱི་ རྒྱལ་ཡོངས་གསོ་བའི་བརྟག་ཞིབ་དང་འཁྲིལ་བའི་ འབྲུག་ལུ་མི་མང་ཞབས་ཏོག་ལས་ཁུངས་ནང་ ལས་མིའི་གྱངས་ཁ་ཡར་སེང་ རྒྱ་ཆེཝ་སྦེ་ར་སོང་མི་དང་ དེ་ཡང་ ངོ་རྐྱང་༤༨,༠༠༠ ངོས་འཛིན་འབད་མི་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༧ ལུ་ ལས་མི་གྱངས་ཁ་༡༥,༠༠༠ སྦེ་ ཡོད་པའི་གནས་ཐོ་འདུག།
འབྲུག་གི་ཁྲིམས་དོན་ཁ་ཐུག་ལས་ རྒྱབ་སྣོན་ངོ་སྦྱོར་ཚུ་ སྐབས་དོན་དང་བསྟུན་ བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ འབྲུག་གི་རྩ་ཁྲིམས་ཆེན་མོའི་ནང་འབད་བ་ཅིན་ ན་ཚ་ཐོབ་མི་དང་ དབང་པོ་ལུ་ཐོ་ཕོག་མི་ཚུ་ ཉེན་སྲུང་ཅན་སྦེ་ དགོ་པའི་གསལ་བཀོད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་སྲིད་འཆར་ནང་ ངོ་རྐྱང་སྐྱོན་ཅན་ཚུ་ ཞབས་ཏོག་ལེགས་ལྡན་ཐོག་ ཤེས་ཡོན་དང་ གསོ་བའི་འཕྲོད་བསྟེན་ དྲང་ཁྲིམས་ སྲུང་སྐྱོབ་ དབང་ཆ་ སྲིད་དོན་ནང་གྲལ་གཏོགས་ དེ་ལས་ མི་སྡེ་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་བཏང་ནི་ཚུ་ཡོདཔ་ལས་ འབྲུག་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ཟླ་༡༠ པའི་ནང་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ གྲོས་འཛོམས་ནང་ཡང་ དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་ ཐོབ་དབང་ཚུ་ ཚུད་དེ་ཡོདཔ་སྦེ་འདུག།
ཚོགས་ཆུང་གི་ རྒྱབ་སྣོན་ངོ་སྦྱོར་འབད་མི་དེ་ ལག་ལེན་དང་ དངོས་མཐོང་ལུ་ གཙོ་བོ་ཅིག་སྦེ་ཡོདཔ་ད་ དངོས་ལྟར་གྱི་ལག་ལེན་ནང་ མི་མང་ལྕོགས་གྲུབ་ཅན་དང་ གཙུག་སྡེ་ སྐྱེལ་འདྲེན་ལ་སོགས་པའི་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚུ་ལུ་ ཆ་མཐུན་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
འདི་ཚུ་གི་གྲངས་སུ་ རྐང་ལམ་དང་ ངོས་འཛིན་ཅན་གྱི་ སྣུམ་འཁོར་བཞག་ཐང་ཚུ་ལས་འགོ་བཙུགས་ མི་མང་སྐྱེལ་འདྲེན་ཚུ་ནང་ མཐུན་རྐྱེན་ཚངམ་སྦེ་ དགོཔ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ མཐོང་ཐོས་ཀྱི་ རང་དབང་ནང་ དྲ་ཐོག་ཨིན་ཊར་ནེཊ་དང་ ཤེས་ཡོན་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་ དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚུ་ རེ་རེ་བཞིན་ལུ་ གཞུང་གི་བརྡ་དོན་ཚུ་ ཐོབ་ཚུགསཔ་བཟོ་དགོཔ་འདུག།
ཕྱི་མི་བདག་འཛིན་འཐབ་མི་ཚུ་ ལྷན་གྲོགས་འབད་ནི་ལུ་ དག་སྣང་བསྐྱེད་མི་དེ་གིས་ ནང་འཁོད་ཀྱི་ བདག་འཛིན་པ་ཚུ་ལུ་ དུམ་གྲ་ཅིག་ ཆ་མཐུན་བྱུང་མི་ཚུགས་ནི་ ཨིན་མི་ལུ་བརྟེན་ ནང་འཁོད་བདག་འཛིན་པ་ཚུ་ལུ་ཡང་ སྦྱོང་བརྡར་དང་ ཡུན་བརྟན་གྱི་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་སྦེ་ ཐག་བཅད་ནུག།
ནང་འཁོད་བདག་འཛིན་པ་ ཡར་སེང་འགྱོ་མི་གིས་ དགོས་མཁོ་ལྡན་པའི་ དབང་པོ་ལུ་ཐོ་ཕོག་མི་ཚུ་ལུ་ སྤུས་ཚད་ཅན་གྱི་ གྲོགས་རམ་ཚུ་ འབད་ཚུགསཔ་ཨིན།
འདི་བཟུམ་གྱི་ གནད་དོན་ཚུ་ལུ་གཞི་བཟུང་ཐོག་ལས་ ཚོགས་ཆུང་གིས་འབད་རུང་ ཤེས་ཡོན་ཚུ་དགོཔ་སྦེ་ཨིནམ་ད་ གཞན་དང་གཞན་ཡང་ དབང་པོ་ལུ་ཐོ་ཕོག་མི་ གནད་དོན་མ་འདྲཝ་ཚུ་དང་བསྟུན་པའི་ ལྷབ་སྦྱང་ཚུ་ཡང་ དགོས་མཁོ་ཡོདཔ་སྦེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ གྱི་ རྒྱལ་ཡོངས་གསོ་བའི་ཞིབ་འཇུག་ནང་ ཚུད་དེ་འདུག།
ཚོགས་ཆུང་གིས་འབད་རུང་ འབྲེལ་ཡོད་དང་བསྟུན་པའི་ སློབ་སྟོན་པ་ཚུ་ཡང་ དགོས་མཁོ་ཡོདཔ་སྦེ་ རྒྱབ་སྣོན་དང་བཅས་པའི་སྒོ་ལས་ སྐྱོན་ཅན་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ ཚང་དགོཔ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིནམ་ད་ དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་ཚུ་ལུ་ འོས་འབབ་ལྡན་པའི་གཞི་རྟེན་མཁོ་ཆས་དང་ སྦྱོང་བརྡར་ཅན་གྱི་སློབ་དཔོན་ཚུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་དེ་ ཁོང་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་ལེགས་ལྡན་འབད་ཚུགསཔ་སྦེ་ཨིན་མས།
དཔལ་འབྱོར་ཉེན་སྲུང་ནང་འབད་རུང་ མི་མང་ཞབས་ཏོག་ལས་ཁུངས་ཚུ་ལུ་ སྡོད་ཁྱིམ་གྱི་འཐུས་དང་ དབང་པོ་སྐྱོན་ཅན་གྱི་འཐུས་ གཞུང་གི་གོ་གནས་ཚུ་ ངོ་རྐྱང་ལུ་དགོཔ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིནམ་ད་ འདི་བཟུམ་གྱི་ དཔལ་འབྱོར་སྒྲིང་སྒྲི་བཟོཝ་ད་ མི་སྡེའི་ནང་ ཁོང་གིས་ བཅའ་མར་གཏོགས་ཚུགས་པའི་་འོས་འབབ་འོང་ནི་མས།
མ་གཞི་ རྒྱབ་སྐྱོར་གྱི་དོན་ལུ་ འཆར་དངུལ་ཚུ་ ས་ཡ་ལས་བཅད་དེ་ བཞག་ཡོདཔ་ལས་ སྐྱོན་ཅན་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ ཚངམ་སྦེ་ བྱིན་ཚུགསཔ་འདྲཝ་འབད་བ་ཅིན་ ཕན་ཚུན་གྱི་ ཁྱད་པར་མི་ཞུགས་ནི་ཨིནམ་ལས་ དགོས་མཁོ་སྦོམ་ར་འདུག།

༉ དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་ ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་གིས་ ཀ་བཞི་རྒཔོ་གིས་ སྣུམ་འཁོར་བཏང་སྟེ་ ཐུག་རྐྱེན་བྱུང་པའི་སྐབས་ སྐྱེས་ལོ་༥༠ ང་གྲངས་འབད་མི་ ཕོ་སྐྱེས་ཅིག་ལུ་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྐྱེན་ངན་དེ་ཡང་ སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༧ ལུ་ ཕངས་ཡུལ་རྒེད་འོག་ནང་ བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྐྱེས་ལོ་༣༧ ལང་མི་ རྒཔོ་དེ་ལུ་ ཉེས་འཛུགས་དེ་ཡང་ ལམ་འགྲུལ་དང་སྐྱེལ་འདྲེན་དབང་འཛིན་གྱི་བཅའ་ཁྲིམས་༡༩༩ ཅན་མའི་ དོན་ཚན་༦༦(༡ དང་༢(ཁ)) དང་འཁྲིལ་ཏེ་ བཀལ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དོན་ཚན་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ མི་ངོམ་ཅིག་གིས་ སྣང་མེད་སྦེ་ སྣུམ་འཁོར་བཏང་སྟེ་ མི་གཞན་ཅིག་ལུ་ ཤི་རྐྱེན་འབྱུང་པ་ཅིན་ ཉེས་པ་འབད་བའི་བཙོན་ཁྲིམས་ ཟླཝ་༦ དང་ ཡང་ཅིན་ ཁྲིམས་འདུན་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ ཉེས་ཆད་བརྒྱ་ཆ་༥༠ ཡང་ཅིན་ གཉིས་ཆ་ར་ ཕོག་ཟེར་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༢༥ ལུ་ རྩོད་གཞི་དེ་ དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་ཁྲིམས་འདུན་ལུ་ བཏང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་གི་ ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་གིས་ དོགས་པ་ཅན་དེ་ དོ་དམ་འོག་ལུ་ བཞག་པའི་ཤུལ་ལས་ ཏི་རུ་བཏབ་བཅུག་སྟེ་ བཏང་ཡོདཔ་ད་ ཉམས་རྒུདཔ་དེ་ དབང་འདུས་རྫོང་ཁག་ནང་ རྒྱབ་སྐྱོར་ལས་བྱེདཔ་ཅིག་ཨིན་པས།
རྒཔོ་དེ་ལུ་ སྣུམ་འཁོར་གཏང་ཆོག་པའི་ ཆོག་ཐམ་མེདཔ་ད་ རྐྱེན་ངན་དེ་ཡང་ ཕངས་ཡུལ་ལུ་ ཞིང་ཆུའི་ལས་འགུལ་གྱི་ ལས་རིམ་མཇུག་བསྡུ་བའི་ཤུལ་ལས་ བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གནས་ཚུལ་བཤད་མི་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ལས་རིམ་མཇུག་བསྡུ་བའི་ཤུལ་ལས་ རྒཔོ་གིས་ གུར་གྱི་ལྕགས་ཀཝ་ ཚུ་ སྣུམ་འཁོར་ནང་ བསྐྱལ་ཡོདཔ་ད་ སྣུམ་འཁོར་དེ་ རྒྱབ་ཁའི་ཀཝ་གིས་ སྒོ་ར་ལུ་ཕོག་པའི་ཤུལ་ལས་ ཉམས་རྒུདཔ་ལུ་ ཕོག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཀཝ་ལུ་ཕོག་སྟེ་ ཉམས་རྒུདཔ་དེ་ ས་ཁར་འབུད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྨན་ཁང་བསྐྱལ་ཡོད་རུང་ ཚེ་ལས་འདས་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ གནས་སྐབས་ཅིག་གི་རིང་ ཚོང་འབྲེལ་དང་ རང་སྡོད་གནས་ཀྱི་དོན་ལུ་ ཁྱིམ་རྐྱབ་ནི་གི་སྐྱིན་འགྲུལ་ བཀག་ཆ་འབད་བཞག་མི་དེ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༣༠ ལས་ མཇུག་བསྡུ་ནི་ཨིན་པས།
ད་རེས་འབདཝ་ད་ སྐྱིན་འགྲུལ་བཀག་ཆ་འབད་དེ་ ལོ་༡ ལང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ ཟ་ཁང་རྐྱབ་ནི་གི་སྐྱིན་འགྲུལ་དེ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ བཀག་ཆ་འབད་ནི་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༢༦ ལུ་ རྒྱལ་གཞུང་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་གྱིས་ དངུལ་འབྲེལ་གཙུག་སྡེ་ཚུ་ལུ་ ཁྱིམ་གྱི་སྐྱིན་འགྲུལ་ ཡངས་ཆག་གཏང་ནི་གི་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་དེ་འདུག།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ དབང་འཛིན་གྱིས་ དངུལ་འབྲེལ་གཙུག་སྡེ་ཚུ་ལུ་ མ་རྩ་འཐོབ་ནི་གི་ དགོས་མཁོའི་ཉེན་ཁ་དོན་ལུ་ ཁྲིམས་མཐུན་བཅའ་ཡིག་བསྐྱར་ཞིབ་༢༠༢༤ ཅན་མ་དེ་ བལྟ་དགོཔ་སྦེ་ བཀའ་རྒྱ་གནང་ནུག།
དབང་འཛིན་གྱིས་ བཀའ་རྒྱ་གནང་མི་དེ་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ དང་ལེན་དང་ ལག་ལེན་འཐབ་ནིའི་དོན་ལུ་ དམ་དམ་སྦེ་ར་ ལྟ་རྟོག་འབད་ནི་ཨིནམ་མ་ཚད་ རྩིས་ཞིབ་ཡང་ ངེས་བརྟན་འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༢༨ ལུ་ བཀོད་ཚོགས་ཞལ་འཛོམས་འཚོགས་པའི་སྐབས་ དབང་འཛིན་གྱིས་ ཁྲིམས་མཐུན་བཅའ་ཡིག་༢༠༡༧ ཅན་མ་དེ་ བསྐྱར་ཞིབ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དབང་འཛིན་གྱིས་ དངུལ་འབྲེལ་གཙུག་སྡེ་ཚུ་ལུ་ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༡ ལས་ ཁྲིམས་མཐུན་བཅའ་ཡིག་ནང་ བཀོད་མི་གི་དོན་ཚན་གསརཔ་ཚུ་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ དང་ལེན་འབད་དགོཔ་ད་ དྭངས་གསལ་དང་ ཧེ་མའི་ བཀའ་རྒྱ་དང་མཉམ་སྡེབ་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ བསྐྱར་ཞིབ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བསྒྱུར་བཅོས་འབད་མི་ གནད་དོན་གཙོ་བོ་གཅིགཔོ་་དེ་ དངུལ་འབྲལ་གཙུག་སྡེའི་ སྐྱིན་འགྲུལ་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ སྐྱིན་ཚབ་མ་བཏབ་མི་ བརྒྱ་ཆ་༣༠ ལས་བརྒལ་བ་ཅིན་ ཉེན་ཁ་བརྒྱ་ཆ་༡༥༠ ལག་ལེན་འཐབ་དགོཔ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༢༨ ལུ་ ལྷན་རྒྱས་དང་ བརྡ་བརྒྱུདཔ་ཚུ་གི་བར་ན་ ཟླ་རིམ་གྱི་ ཞལ་འཛོམས་འཚོགས་པའི་སྐབས་ དངུལ་རྩིས་དྲུང་ཆེན་ ལས་སྐྱིད་དབང་མོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཁྱིམ་གྱི་སྐྱིན་འགྲུལ་ཡངས་ཆག་དེ་ཡང་ དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་དང་ རྒྱལ་གཞུང་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་ དེ་ལས་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་ཚུ་དང་ གྲོས་བསྟུན་འབད་བའི་ཤུལ་ལས་ ཐག་བཅད་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
མོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ དངུལ་ཁང་གི་ དངུལ་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ ཁྱིམ་གྱི་སྐྱིན་འགྲུལ་ཡོངས་བསྡོམས་དེ་ དངུལ་འབྲེལ་གཙུག་སྡེ་ མང་ཤོས་ཅིག་ནང་ བརྒྱ་ཆ་༣༡ འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ ལས་སྐྱིད་དབང་མོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གཙུག་སྡེ་ཚུ་གིས་ དབང་འཛིན་གྱི་ བཀའ་རྒྱ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ མ་རྩ་གསོག་འཇོག་རྒྱུན་སྐྱོན་འཐབ་ཚུགས་པ་ཅིན་ སྐྱིན་འགྲུལ་བྱིན་ནི་ འགོ་བཙུགས་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
དངུལ་ཁང་ཚུ་གིས།
དངུལ་ཁང་ནང་ ལཱ་འབད་མི་ཚུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཁྱིམ་བཟོ་ལས་སྡེའི་ནང་ དངུལ་ཁང་གི་ དངུལ་ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ ཁྱིམ་གྱི་སྐྱིན་འགྲུལ་ཡོངས་བསྡོམས་དེ་ དུམ་གྲ་ཅིག་ བརྒྱ་ཆ་༣༠ ལས་ལྷག་སྟེ་ཡོདཔ་ད་ འབྲུག་རྒྱལ་ཉེན་བཅོལ་ལས་འཛིན་དང་ འབྲུག་ཉེན་བཅོལ་ཚད་༢ ཀྱི་ བརྒྱ་ཆ་༢༠ འི་ འོག་རྒྱུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ཟ་ཁང་སྐྱིན་འགྲུལ་མ་བརྩིས་པར་ སྐྱིན་འགྲུལ་དེ་ སྡོད་ཁྱིམ་དང་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་ ཁྱིམ་རྐྱབ་ནི་ལུ་ སྐྱིན་འགྲུལ་ཡངས་ཆག་ བཏང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
འགོ་དཔོན་གྱིས་ དོགས་སེལ་འབད་མིའི་ནང་ སྡོད་གནས་སྐྱིན་འགྲུལ་དེ་ ཉེན་ཁ་བརྒྱ་ཆ་༡༥༠ བལྟ་དགོཔ་བཞིན་དུ་ སྡོད་ཁྱིམ་བཟོ་སྐྲུན་སྐྱིན་འགྲུལ་དེ་ འཐོབ་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཚོང་འབྲེལ་སྡོད་ཁྱིམ་གྱི་ སྐྱིན་འགྲུལ་ཐད་ཁར་ དངུལ་ཁང་ནང་ ལཱ་འབད་མི་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ད་ལྟོའི་ ཚོང་མགྲོན་པ་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ ཁ་སྐོང་སྐྱིན་འགྲུལ་བྱིན་ནི་ལུ་ གཙོ་རིམ་གཟུང་ནི་ཨིནམ་ད་ སྐྱིན་འགྲུལ་གསརཔ་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ དབྱེ་ཞིབ་དམ་དམ་འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༢ པའི་ནང་འཁོད་ལུ་ སྡོད་ཁྱིམ་ལས་སྡེའི་ནང་ སྐྱིན་འགྲུལ་དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༦༤.༥༡ ཡོད་མི་དེ་ མཐོ་ཤོས་ཅིག་ཨིན་པས།
རྒྱལ་གཞུང་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་གྱིས་ ཁྱིམ་དང་ ཟ་ཁང་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་ སྐྱིན་འགྲུལ་བྱིན་ནི་ལུ་ ན་ཧིང་ སྤྱི་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༨ ལས་ བཀག་ཆ་འབད་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ཕྱི་དངུལ་ཟུར་གསོག་དང་ སྐྱིན་འགྲུལ་གྱི་དཀའ་ངལ་ དེ་ལས་ ལས་སྡེ་དེ་ཚུ་ནང་ སྐྱིན་ཚབ་མ་བཏབ་མི་ གྱངས་ཁ་ཡར་སེང་སོང་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་པས།
སྣུམ་འཁོར་ནང་འདྲེན་བཀག་ཆག།
ལས་སྐྱིད་དབང་མོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ སྣུམ་འཁོར་ནང་འདྲེན་དེ་ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༡༨ ལས་ ཡངས་ཆག་གཏང་ནི་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ད་རེས་ བསྐྱར་ཞིབ་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ རྒྱལ་གཞུང་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་དང་ དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་ དེ་ལས་ གཞི་རྟེན་མཁོ་ཆས་དང་སྐྱེལ་འདྲེན་ལྷན་ཁག་གིས་ གྲོས་ཐག་མ་གཅད་པའི་ཧེ་མར་ འཁོར་ལམ་གྱི་ལྕོགས་གྲུབ་དང་ སྣུམ་འཁོར་ཐོགས་ལུས་ དེ་ལས་ མི་མང་སྐྱེལ་འདྲེན་གྱི་གནས་སྟངས་ཚུ་ ལྟ་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
གཞུང་གིས་ སྣུམ་འཁོར་ནང་འདྲེན་བཀག་ཆ་དེ་ཡང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ཟླ་༨ པའི་ནང་འབད་ཡོདཔ་ད་ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༢ པའི་ནང་འཁོད་ལུ་ སྐྱེལ་འདྲེན་སྐྱིན་འགྲུལ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༧.༦༨ ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ གཞི་རྟེན་མཁོ་ཆས་དང་སྐྱེལ་འདྲེན་ལྷན་ཁག་གི་ ལམ་སེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ ཡོངས་ཁྱབ་མདོ་ཆེན་ བསྟན་འཛིན་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གཞུང་གིས་ གནམ་གྲུ་ཐང་རྐྱབ་ནིའི་དོན་ལུ་ ས་ཁོངས་༥ ངོས་འཛིན་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ ཁ་གསལ་བརྟག་ཞིབ་འབད་ནི་དང་ བཟོ་བཀོད་ཀྱི་ལཱ་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་སྟེ་ ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ བརྡ་བརྒྱུདཔ་ཚུ་དང་ གནས་ཚུལ་ཞལ་འཛོམས་འཚོགས་པའི་སྐབས་ བཤད་ཡོདཔ་ད་ ས་ཁོངས་ཚུ་ཡང་ བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་ བསམ་རང་དང་ བསམ་རྩེ་ འོད་གསལ་རྩེ་ གཞལམ་སྒང་ བུ་ལི་ དཀར་དར་དཔལ་ལ་ དེ་ལས་ པདྨ་དགའ་ཚལ་ལས་ ངང་ལམ་འགྱོ་བའི་ཁར་ལམ་ མོང་སྒར་ ཡངས་བཱ་རི་ཚུ་ཨིན་པས།
བློན་ཆེན་ཚེ་རིང་སྟོབས་རྒྱས་ཀྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ མ་གཞི་ མོང་སྒར་ སྤོང་ཅི་ལ་དང་ བཀྲིས་བསྒང་ བར་མཚམས་ལུ་ གནམ་གྲུ་ཐང་རྐྱབ་ནིའི་ འོས་འབབ་མེདཔ་སྦེ་ མཐོང་ཡོདཔ་ལས་ གཞི་རྟེན་མཁོ་ཆས་དང་སྐྱེལ་འདྲེན་ལྷན་ཁག་ལུ་ ས་ཁོངས་༥ ནང་ བརྟག་ཞིབ་འབད་དགོཔ་སྦེ་ སླབ་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
གཞུང་གིས་ བཙག་འཐུའི་སྐབས་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ ས་ཁོངས་༥ ནང་ གནམ་གྲུ་ཐང་རྐྱབ་ནི་སྦེ་ ཁས་བླངས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལྷན་ཁག་གིས་ ས་ཁོངས་བརྟག་ཞིབ་ཀྱི་ སྙན་ཞུ་ཚུ་ སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༡ ལུ་ བྱིན་ནི་གི་ ལས་འཆར་སྡོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ས་ཁོངས་༥ དེ་ཡང་ ས་ཆ་ལྟ་ཞིནམ་ལས་ ངོས་འཛིན་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བསྟན་འཛིན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ འབྲུག་འདི་ གངས་རི་ཅན་དང་ གཙང་ཆུ་ལེ་ཤ་ཡོདཔ་ལས་ བརྟག་ཞིབ་ལེགས་ཤོམ་འབད་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིནམ་ད་ བུ་ལི་དང་ དར་དཀར་དཔལ་ལ་ལུ་ སའི་དབྱིབས་དང་འབྲེལ་བའི་ གདོང་ལེན་ཡོདཔད་ བསམ་རང་ལུ་འབད་བ་ཅིན་ ས་གོ་ཐང་ཡོདཔ་ལས་ འོས་འབབ་བརྟག་ཞིབ་དང་ མ་འོངས་གོ་སྐབས་ཚུ་ བལྟ་དགོཔ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ འོས་འབབ་བརྟག་ཞིབ་རྐྱངམ་གཅིག་ཨིནམ་ད་ གནམ་གྲུ་ཐང་རྐྱབ་པའི་ཤུལ་ལས་ གནམ་གཤིས་དབྱེ་ཞིབ་དང་ གཞན་ཚུ་འབད་དགོཔ་ ལེ་ཤ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ མཁོ་ཆེ་བའི་གཞི་རྟེན་ འཁོར་ལམ་དང་ ཟམ་ གནམ་གྲུ་ཐང་ རེལ་ལི་ལམ་ཚུ་ལུ་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ མཐུད་སྦྲེལ་ལྷན་ཐབས་ཐོག་ལས་ དཔལ་འབྱོར་དང་ ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དང་ སྐྱེལ་འདྲེན་གྱི་ཟད་འགྲོ་མར་ཕབ་ དེ་ལས་ ཁྲོམ་ཚོགས་གཞིས་ཆགས་ཀྱི་ གནས་སྟངས་ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༡ ལས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་ རྫོང་ཁ་ཀུན་གསལ་གྱི་ཐོན་རིམ་དེ་ བདུན་ཕྲག་༡ ནང་ ཚར་གཅིག་སྦེ་ རེས་གཟའ་ཉི་མ་ལུ་རྐྱངམ་གཅིག་ པར་སྐྲུན་འབད་ནི་ཨིན་རུང་ ཉིན་བསྟར་བཞིན་དུ་ ཡོངས་འབྲེལ་འཆར་སྒོ་ https://kuenselonline.com ནང་ གནས་ཚུལ་དང་ གསལ་བསྒྲགས་ཚུ་ ཨ་རྟག་ཧར་ལུགས་སྦེ་ར་ གསལ་བཀོད་འབད་ནི་ཨིནམ་ལས་ འབྲེལ་ཡོད་ཡོངས་ཀྱིས་ ཐུགས་ཁར་བསྣམ་གནང་། ལོ་༡ གི་རིང་ རྫོང་ཁ་ཀུན་གསལ་PDF/Hard copy མཁོ་མངགས་འབད་མི་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ དུས་ཡུན་ཟླཝ་༦ ཕར་འགྱངས་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ ཞུ་ནི་ཨིན།

How does my body fat negatively effect my health? If body fat is bad for our health how can I reduce it?  

FAT is an absolute necessity for a healthy and long life. Fat under our skin is necessary to insulate our bodies from external harm and to regulate our body temperature. Our body fat insures our health and survival in times of disease and starvation. As it is highest in calorie density. No FAT no you. Less fat less you. Optimal fat optimal you.

The desire for a lean and muscular physique glorified by movies, social media and internet has made body fat a nemesis to be detested and fought of. It has been painted as UGLY and HARMFUL. Insufficient body fat is equally detrimental to health as excess fat. Since excess fat is relatively a much bigger global health crisis. Allow me to focus on it.

Currently 1 in every 3 individual on our planet are overweight or obese. Excess fat increases inflammation. Higher inflammation means more likelihood of pain, injury, and disease. Imagine a perpetually irritated, inflamed and over sensitized body and mind. Which over time acquires an annoying tendency to overreact and easily crumble under the slightest of pressures.

Excess fat contributes to body weight and body volume. Increasing chronic stress on joints, muscle, heart and lungs. Every part of the body has to work much harder, creating chronic psychological and physiological stress. Even a simple task we take for granted like sleeping is negatively effected. Making our existence very costly upon ourself and others.

How to identify excess fat? 3 reliable methods I use.

• Check your blood cholesterol with a blood test.
• Check your “body mass index” using a formula freely available online.
• Measure your waistline horizontally over your navel, for women above 36 inch and men above 40 inch are reasons for health concern.

How to reduce excess fat?

• Fast: a fast of 16 hours to a few days is a very effective way to quickly burn excess fat and clean your mind and body.
• Reduce unhealthy fat and sugar intake: Reduce processed foods, fast foods and animal produce.
• Reduce your calorie intake. Consume only how much you need and use. All unused calories are converted to body fat. Even if they come from vegetables.
• Move daily. Any physical activity will do. A combination of walking and stretching is recommended.
• Exercise. Learn to find value in effort and discomfort. Lift weights, sprint, climb steep hills, swim, play a sport.

KP Sharma 

As the Bhutan Education Blueprint 2014–2024 enters its final year, several key targets aimed at improving the country’s education system remain unfulfilled, according to the National Council.

The comprehensive policy document, endorsed to enhance accessibility, inclusivity, and quality in education, outlines strategic goals crucial for aligning the education sector with national development objectives.

Despite significant financial investments and efforts over the past decade, realising these goals presents ongoing challenges.

The National Council’s special committee for education presented the findings to the National Council recently.

The Bhutan Education Blueprint was designed as a guiding framework for the Ministry of Education, setting forth a vision for a more equitable and effective education system.

Most NC members and the committee expressed discontentment over its failed achievements and lack of impactful results in some areas that were in the target.

A critical component was the formulation of an Education Act through multi-sectoral participation and consultation.

Unfortunately, this crucial legislation remains incomplete, leaving a significant gap in the policy framework needed to drive comprehensive educational reforms.

However, after series of debates in the National Assembly (NA), Education and Skill Development Minister, Yeezang De Thapa said that the national education policy 2024 will be implemented after it is done with the consultations with stakeholders and that it would address the necessary policy gaps. Lyonpo added that the education policy will serve like the act and ministry would first implement the national education policy and then think about the act in future if necessary.

Another unfulfilled initiative is the establishment of the National Teacher Council.

The Council was intended to standardise teacher registration, licensing, and professional conduct, ensuring educators meet high standards of professionalism and effectiveness.

The absence of this Council has impeded efforts to enhance the quality of teaching and learning across the country, as no centralised body oversees and regulates the teaching profession.

In addition, the construction of the Ministry’s Secretariat Office Complex, planned to improve coordination and resource sharing among various departments, has not been realised.

This infrastructure project was expected to facilitate better communication and collaboration within the Ministry, thereby enhancing the overall efficiency and effectiveness of the education sector.

Education and Skill Development Minister Yeezang De Thapa said that although the Bhutan Education Blueprint completes 10 years of implementation, the targets will be achieved in the 13th plan and some initiatives are still continuing.

According to the minister, the time-bound education council supposed to be instituted as per the Royal Kasho was not established because a steering committee chaired by the education secretary was decided upon instead.

This committee has initiated numerous works, such as the start of the Bhutan Baccalaureate curriculum in collaboration with the Royal Academy, the enhancement of STEM education, and involvement in the formulation of the education policy 2024.

Lyonpo added that for successful implementation of plans and activities in the coming years, a new education council will be instituted.

A substantial budget has been allocated for education, which is expected to address the pending issues not achieved by the Blueprint.

The ministry will focus on infrastructure development with 21st-century learning facilities, curriculum revision, professional development for teachers and principals, and school autonomy.

The Bhutan Education Blueprint’s unfulfilled programs highlight the need for a comprehensive legal framework and stronger institutional support to realise its ambitious goals, according to some NC members.

Sherab Lhamo

In a proactive step towards combating climate change and promoting sustainability, a two-day workshop titled “Plant-Based Friendly Hospitality” commenced yesterday. The workshop aims to foster vegan-friendly kitchens across various agencies in the country.

These agencies include the New Learning Development (NLD) Institute, the Royal Institute of Tourism, ZheyGo and its partners, and the Hotel and Restaurant Association of Bhutan (HRAB).

Aprajita Ashish, the Regional Liaison (Asia) of the Save Movement and Plant-Based Treaty Campaign, said the course encourages people to transition to a plant-based food system.

This shift is advocated because it benefits both animals and the climate.

She said that Bhutan was an ideal location to establish this course due to the deep compassion people have for animals and the cultural values that support this project.

Veganism, which prioritises causing the least harm, she added, aligns well with these principles in Bhutanese society.

When the trainers first arrived in the country, Tshetem Norbu, founder of Sacred Himalaya Travel and the local partner of Vegan Travel Asia and Veg Voyages Foundation, hosted a dinner. He invited the HRAB and other agencies. The concept of veganism piqued the interest of all attendees.

The HRAB representative said that many restaurants and hotels in the country offered vegan-friendly menus. However, the representative said their goal is for the majority to adopt vegan options, acknowledging that not every establishment currently offers a fully vegan menu.

The representative said there was a common misconception about veganism being costly. Adopting a vegan diet could reduce costs because it eliminates expensive meat and its substitutes for a more affordable plant-based alternatives. These alternatives, such as locally available fruits and vegetables, contribute to making vegan options economically viable.

Yusi, co-founder of Vegan Travel Asia and Veg Voyages Foundation, said the significance of food in travel decisions. When vegan menus are not readily available, it can detract from the ideal experience for tourists, she said.

A trainer of NLD, Sonam Ohm said she learned a lot about the difference between vegan and plant-based food.

She said plant-based food are meat items that can be created using plant-based substitutes. Vegans are those that do not consume meat, dairy, honey and others that come from animals.

Another trainer of NLD, Ugyen Bidha, said: “As Bhutanese we depend on dairy products and in the workshop they taught ways on how to create local cuisine like Ema Datsi using plant-based substitutes, like cashew nut and others.”

She said that this workshop helped get encouragement for being vegan and had many health benefits and environment and animal safety.

“And when producing vegan menus we do not have to rely on imports, we can make it our own,” said Ugyen.

All the participants will be receiving certificate on completing the workshop.

Aprajita shared that the plant-based industry is experiencing rapid growth, with the market expanding by 15 percent annually. It is projected to reach a substantial USD 168 billion by 2030.

The workshop received support from the Department of Tourism and Thrive Philanthropy, and was organised in collaboration with Veg Voyages, Animal Climate and Health Save Foundation, Plant Based Treaty Campaign, Vegan Travel Asia, and the Hotel and Restaurant Association of Bhutan.

YK Poudel

The National Council (NC) members on June 25th recommended providing professional training opportunities for special education needs (SEN) teachers and offering support to caregivers.

This is one of the discussions included in the Review Report on the State of Persons with Disabilities (PWDs) presented by the Social and Cultural Affairs Committee (SCAC).

The House will adopt the report, including the final recommendations, on July 2.

The Committee also proposed 35 recommendations in eight areas, including strengthening policy implementation, improving access to education and healthcare, raising public awareness, and ensuring nationwide accessibility, among others.

The chairperson of the House has tasked the SCAC with revisiting some of the recommendations with concerned members before the final discussion.

Several members of the House recommended providing decision-making authority and higher salaries for SEN teachers and caregivers.

MP for Dagana, Birendra Chimoria, stated that the PWDs and their caregivers face economic challenges and require comprehensive plans for assistance. He suggested that abolishing or reducing Personal Income Taxes for PWDs would be economically beneficial for them.

“The government should support the discussion on providing certificates for PWDs, as it would enhance their access to education, health, and other supports,” he said. “Regular teachers cannot be SEN teachers; if the education ministry provides year-long professional training specifically for SEN, this would be crucial.”

Hiring professionals from abroad for such needs was not beneficial in the long run, he said. “Instead, the government should focus on developing the workforce domestically.”

Zhemgang MP, Tshering Tshomo, emphasised the distinct roles of regular and SEN teachers, advocating for higher salaries for SEN teachers or a special education allowance if higher salaries are not feasible. “Furthermore, granting SEN teachers and caregivers decision-making authority and autonomy can significantly contribute to the development of SEN in schools.”

Deputy chairperson of the House, Dago Tsheringla, highlighted that some PWDs are involved in small businesses and fulfill their tax obligations based on their earnings. “In recent times, even ordinary individuals are facing tax payment difficulties. Reducing or eliminating taxes for PWDs would improve their quality of life,” he suggested.

Additionally, some members recommended that the Ministry of Infrastructure mandate all infrastructure projects to be PWD-friendly.

 

The proposal to amend the National Assembly (NA) Act of Bhutan this week, which would empower individual members of the National Assembly to initiate votes of no confidence against Lhengye Zhungtshog Members, raises serious constitutional concerns and threatens the stability of Bhutan’s democratic system. This amendment would not only fundamentally alter the delicate balance of powers enshrined in Bhutan’s Constitution, but also potentially lead to governmental instability and dysfunction.

Bhutan’s Constitution, like many modern democratic constitutions, is built on the principle of separation of powers. Article 1(3) of the constitution explicitly states, “there shall be a separation of the Executive, the Legislature and the Judiciary and no encroachment on each other’s powers is permissible except to the extent provided for by this Constitution”. This clear delineation of powers is not merely a theoretical construct but a practical safeguard against the concentration of power and potential tyranny.

The proposed amendment to the NA Act would allow individual NA members to challenge the position of executive ministers directly. This represents a significant departure from the current constitutional framework, which vests executive power in the Lhengye Zhungtshog headed by the Prime Minister. According to Article 20 (2) of the Constitution, “the Executive Power shall be vested in the Lhengye Zhungtshog which shall consist of the Ministers headed by the Prime Minister’.

The Constitution provides a specific mechanism for checks on executive power through a vote of no confidence against the entire government, not individual ministers. Article 17 (6) and (7) outline this process, requiring a motion to be moved by at least one-third of the NA members and passed by a two-thirds majority to dismiss the government. This high threshold ensures that such a serious action is taken only with substantial legislative consensus.

It is crucial to emphasize that even this constitutionally provided mechanism for a vote of no confidence against the government should not be initiated by individual members of the National Assembly. Allowing individual members to initiate such a vote could lead to abuse of this power, where the opposition party or disgruntled members, including those from the ruling party, could potentially disrupt the functioning of the government and undermine democratic stability.

It is crucial to understand that Lhengye Zhungtshog Members, under the current constitutional framework, serve at the pleasure of the Prime Minister. Article 17 (3), of the Constitution states “the Druk Gyalpo shall appoint Ministers from among the members of the National Assembly, on the recommendation of the Prime Minister, or shall remove a Minister on the advice of the Prime Minister”. This provision clearly indicates that the authority to appoint and remove ministers lies with the Prime Minister, not the National Assembly.

The Lhengye Zhungtshog Act 2021 already provides adequate grounds for the removal of any minister from their portfolio by the Prime Minister. This act reinforces the constitutional principle of executive authority and provides a mechanism for addressing concerns about ministerial performance within the executive branch itself. This existing framework ensures accountability while maintaining the separation of powers and the stability of the government.

Bhutan’s young democracy has made significant strides in establishing a robust system of checks and balances. It is crucial that any proposed changes to this system are carefully considering constitutional principles and the need for governmental stability. The separation of powers and the stability of democratic governance must be protected against well-meaning but potentially harmful encroachments.

 

Sonam Tshering

Lawyer, Thimphu

 

Disclaimer: The views expressed in this article are author’s own.

Yangyel Lhaden

The government has allocated Nu one billion from the economic stimulus plan to support one youth from each household to study abroad. However, households must meet specific criteria to qualify for this fund.

These criteria include: no household member having previously studied abroad, the household lacking financial means to support a youth abroad, and the youth intending to study abroad demonstrating strong academic performance. Additionally, the government is currently assessing whether to provide the funds with no interest or at a low-interest rate.

The initiative to support youth from households to study abroad is one of the government’s pledges.

During the election, the government pledged to support a youth from a household where no member has previously gone abroad to study. The government promised that if they won the election, they would provide concessionary education loans to pay tuition fees for the first semester.

There are 164,331 households in the country according to the Bhutan Living Standard Survey Report 2022.

Considering that 10,000 households, less than seven percent of total households meet the criteria, and dividing the total fund of Nu one billion among these 10,000 households, each household would receive Nu 100,000 to support a youth to study abroad.

Lyonchhen Tshering Tobgay said that Nu one billion was not small; in millions, it was 100 million, which was huge. “If the fund is insufficient and there are more eligible households, the government will increase the fund.”

“There will be a strict screening process and not all households will be eligible for the fund,” Lyonchhen said. “ This fund is solely for youth who excel in academics but the family cannot afford to send the youth abroad due to financial constraints.”

Lyonchhen said that it would be difficult to provide the fund to all youth from humble families if they did not have good academic results, as they would need to repay the loan to the government.

The government is currently working on financing the Nu one billion youth fund, and youths could soon start availing of the service.

Sherab Lhamo

Government has identified the five airstrips and is going to focus on detailed study and designs.

Director General of Department of Surface Transport (DoST), Tenzin, informed the journalists at the meet-the-press in Thimphu yesterday.

The airstrips are identified in Samrang in Samdrupjongkhar, Yoeseltse in Samtse, Buli in Zhemgang, Dagapela in Dagana, and Yangbari, Mongar, en-route to nganglam, Pemagatshel.

The Prime Minister said that although Pongchula and Bartsham were not found feasible, he has instructed the Ministry of Infrastructure and Transport to study them alongside the five identified locations.

The government’s priority among the pledges was construction of the five airstrips in strategic locations across the country.

The ministry was supposed to submit the findings of the study by May 1.

The five locations were identified by looking at maps.

Tenzin said there was need for more in-depth studies due to Bhutan’s mountainous terrain and numerous rivers.

The location in Buli and Dagapela pose challenges because of its geographical landscape, and in Samrang, as the landscape is plain, there is a need for feasibility study to avoid missing future opportunities.

Currently, it is just a feasibility study, after the airstrips have been made, there is need for many more assessments such as weather analysis and others, said Tenzin.

As per the draft 13th plan, investments will be made in strategic infrastructure such as roads, bridges, airports and railways to boost economic development and productivity through enhanced connectivity, reduced transportation costs, and by improving livability of urban settlements.

 

Exactly half a century back, for the first time ever, Bhutan opened its doors to commercial tourism. On 2nd October, 1974, a multinational group of 12 tourists set their feet on Bhutanese soil. It was perhaps an act of divine intervention that Bhutan’s first tour group happened to be organized by the much revered and selfless Jesuit Father – Fr Richard McDonald, then based in Darjeeling, India.

This dramatic pivot occurred after careful consideration by our visionary leaders. Under an Act approved by the 36th National Assembly of Bhutan on 7th June, 1972, the following resolution was passed:

 

Matter relating to Tourism Act

In view of the likelihood that, despite being in its initial stage of development, Bhutan would attract a large number of tourists, the Cabinet had prepared a draft of rules governing tourism in the country. After due consideration of the same, the Assembly accorded its approval.

Over the years, tourism became the country’s single-largest employer and highest net-gain foreign exchange generator. The country’s biggest and the brightest commercial houses – such as Tashi and Lhaki Groups – could not resist the allure of the tourism enterprise, so much so that they remain active players to this day. The business appealed to the highest echelons, to the lowest, and to everyone in-between. For this reason, the tourism business was Bhutan’s most diligently monitored and tightly regulated commercial activity, resulting in bountiful revenue for the government and generous income for every player across the broad spectrum of the business chain.

Under a business regime that was nothing short of generous, known as the Minimum Daily Package Rate (MDPR), there was no leakage of government revenue and the country received 100% of the foreign exchange generated by the tourism business, not merely the Sustainable Development Fee (SDF). Today, under the new rule, less than 10% of the foreign exchange is realized. Even worse, there is massive tax evasion. We are told that the Royal Monetary Authority and the Department of Revenue and Customs are perplexed as to why, despite a huge increase in tourist arrivals, the foreign exchange inflow remains stagnant and tax collection dismal. But this grim state of affairs should hardly be perplexing: the government created it with the introduction of the ill-informed Tourism Levy Act of Bhutan 2022.

I had hoped that in 2024, with the pandemic well behind us, the people of Bhutan would come together to put on a show to beat all shows, to celebrate 50 years of tourism that has touched and improved nearly every life in this country. I had hoped that the pioneers and trailblazers of the industry – the earliest surviving head of the Department of Tourism (Lyonpo Jigme Tshultim), the earliest cultural guide (Gandhi Nawang Dorji), the earliest trekking guide (Karchung Wangchuk), the earliest private-sector tour operator (BTCL), and even the earliest lunch boy (Karma Sonam) who carried a pack meal to be served to the first-ever tour group lead by the American tour operator Lars-Eric Lindblad – would congregate at the Clock Tower to celebrate the occasion and reminiscence about the stupendous journey to which they bore witness.

Alas, that hope has been dashed. No celebratory mood could possibly prevail when the industry is maimed and bleeding. I am told that DoT made do with a somber, low-key event, apparently lighting a few butter lamps at the Kuensel Phodrang early this month. Some believe that ritual is comparable to the act of mourning the death of a once-thriving industry.

Where do we go from here? Can we reclaim the tourism business from the clutches of the outsiders who now rule the roost? Is it conceivable that the government may realize the folly of their plans and make amends? According to recent news reports, those may be empty reveries. The current government’s GDP projections tell a tale of even more dire times to come for the industry

In this official chart, tourism does even not feature as an economic sector nor as a contributor to the nation’s GDP. Is our tourism industry nothing more than a mirage? Are we supposed to forget or dismiss tourism’s past role in the nation’s growth? According to these numbers, the government does not foresee any future contribution from the industry.

How can Bhutan – a country that repeatedly turns up on “Best Places to Visit” tallies, a destination reliably found on sophisticated traveler’s “bucket lists” – starve the very industry that has brought us so much wealth and respect in the past? I believe it’s time for a national discussion – and the sooner, the better.

 

Contributed by

Yeshey Dorji

Dechen Dolkar

A thirteen-year-old girl attending Tendruk Central School in Samtse confronts significant hurdles due to severe disabilities, compelling her to live in a rented house near the school instead of the hostel, where her intensive self-care demands cannot be adequately met.

A fourth-grade student with disabilities attends this inclusive school. Her village is distant from the school, requiring her to live in a rented house. Her parents divorced when she was three and a half years old. For nearly nine years, she remained at home without receiving clinical assessment, early intervention, medication, or treatment.

Her maternal grandmother currently serves as her primary caregiver at school. She is considered one of the most severe cases among the students. Due to high muscle tone in her hands and fingers, she is unable to feed herself. Additionally, she lacks control over her bowel and bladder, requiring her to wear sanitary diapers throughout the day.

The School Special Educational Needs (SEN) team supports her through fundraising efforts, which cover expenses such as rent, provisions, and diapers.

Similarly, a 13-year-old boy resides in a rented house close to the school because of the distance from his village. His parents divorced when he was three years old, and his father, who also has speech and hearing difficulties, serves as his caregiver. Since his father is unable to work due to caregiving duties, their livelihood depends entirely on donations.

Tendruk Central School has 64 children with disabilities, with 47 of them classified as having severe disabilities. Among these, eighteen students reside in rented houses.

According to the Special Education Teacher coordinator, Tara Giri, children with severe disabilities cannot manage in the school hostel because they need constant care, and their caregivers cannot stay in a hostel. While the rented houses are not designed to be accessible, they remain the only viable option for these students.

“Many parents, often low-income and single, struggle with financial burdens and cannot afford rent and daily expenses. Donations help cover these costs,” she said.

Furthermore, she said that parents often have to forgo their agricultural work to care for their children year-round, adding to their financial difficulties and, in some cases, leading to divorce.

She also mentioned that in the hostel, moderately disabled children are cared for by their peers voluntarily.

Tara Giri said that due to insufficient caregiver support, some children with disabilities in rural areas are unable to enroll in school.

“For instance, there’s a seven-year-old boy whose parents have passed away and is now cared for by his grandparents. Because of the severity of his condition, he needs constant caregiver supervision. This makes it impractical for his elderly grandparents to live in a rented house away from their home,” she said.

According to the National Health Survey (NHS) 2023, there are approximately 48,000 persons with disabilities living in Bhutan, with a majority residing in rural areas where poverty and disability are frequently interconnected.

The survey highlights that children between the ages of 5 to 17 with disabilities constitute the third-highest group among persons with disabilities in Bhutan, comprising about 5.63 percent of the total, which equates to approximately 2,700 individuals.

Furthermore, the report identifies Wangdue Phodrang, Samtse, and Sarpang as the districts with the highest rates of multiple disabilities.

 

Support group

Phensem, registered as a Civil Society Organization in 2020, is a parent support group dedicated to empowering parents of children with disabilities. Many of these parents are single, low-income, or have had to leave their jobs to care for their children.

Currently, Phensem has approximately 400 members and focuses on supporting families dealing with both physical disabilities and neurodevelopmental conditions.

The co-founder of Phensem, who is also a parent of a child with disabilities, said that several challenges faced by parents in similar situations, including financial strains and the necessity for caregivers. “Many parents are single, belong to low-income households, or have had to leave their jobs to provide full-time care for their children.”

She said that parents of children with disabilities often lack the option to choose the most convenient school for their children and instead must opt for schools offering inclusive programmes. “This inconvenience acts as a deterrent, sometimes leading parents to keep their children at home rather than sending them to school.”

She also said that some parents classify their children as incapable and choose not to send them to school, which can exacerbate their conditions. “Additionally, some parents rely solely on teachers and hospitals to address their children’s challenges, but it’s crucial for parents to take an active role in improving their children’s conditions.”

Furthermore, she said that children with disabilities grow into adults with disabilities. “Early intervention and education play a vital role in promoting inclusion, and it’s important for parents to recognise this,” she said. “Phensem is dedicated to fostering this mindset shift.”

She mentioned that parents also express concerns about their children’s prospects after completing high school. While some children with disabilities can attend vocational training, others cannot, leaving many idle at home after graduation. “If the government could offer skill training programs after high school, it would enable these children to actively participate in society and achieve self-reliance,” she said.

Additionally, she highlighted parental worries about their children entering puberty, noting incidents from other countries where frustrated children with disabilities have even become physically aggressive towards their parents. “Parents are left to find solutions to address these challenges,” she said.

 

For inclusive schools

In the 13th Five-Year Plan, approximately Nu 1.08 billion has been allocated to support inclusive education programs in Bhutan. This funding will cover initiatives such as teacher training, the construction of disabled-friendly infrastructure, and the training of Paralympic athletes. The plan aims to increase the number of inclusive schools from the current 44 (expected to reach 48 by July) to 120.

Currently, there are 1,000 students enrolled in these 44 inclusive schools nationwide, according to the Department of School Education. This enrollment indicates that more than half of eligible students with disabilities are still not attending school.

Under the plan, the established inclusive schools will serve as lead schools in their respective districts or municipalities. Additionally, each district or municipality will propose and develop 3 to 4 satellite inclusive schools to expand access and support for students with disabilities across the country.

The official from the Department of School Education’s ECCD and SEN division emphasized that the ministry is progressively establishing one to two inclusive schools in each Dzongkhag and Thromde to enhance inclusive and special education services nationwide.

“Improving quality services requires time, ongoing commitment from the government, the public, and all stakeholders, including positive attitudes from parents, leaders, and decision-makers,” the official stated.

Furthermore, the department collaborates with UNICEF on various initiatives, including:

• Capacity building of teachers
• Reviewing policies and guidelines related to inclusive education
• Procuring assistive devices and technology
• Establishing resource rooms
• Procuring teaching-learning materials

Conducting awareness and advocacy programmes

These partnerships and efforts aim to strengthen inclusive education practices and support for children with disabilities in Bhutan.

The National Council also endorsed the Cultural Affairs Committee’s recommendations to strengthen policy implementation, improve access to education and healthcare, raise public awareness, and ensure nationwide accessibility for persons with disabilities.

Specific recommendations from the Committee include providing housing allotments for persons with disabilities, offering disability allowances, prioritising investment in Special Educational Needs teachers, reserving designated government positions for persons with disabilities, and exploring affordable transportation options beyond Thimphu.

Meanwhile, until these recommendations are implemented, children with disabilities, such as the students at Tendruk Central School, will continue to rely on the support provided by their caregivers and special education teachers.

 

In partnership with UNICEF, Kuensel will publish a series of stories on children’s and young people’s issues as part of the new Country Programme Cycle and emerging priorities.

Jigmi Wangdi

Generation Alpha, the cohort of children born between 2010 and 2025, faces a growing risk of virtual autism in Bhutan.

Monthly, approximately 15 to 20 children seek professional assistance, largely due to excessive screen time exposure from early childhood.

Though virtual autism shares symptoms and characteristics with autism spectrum disorder (ASD), they are distinct conditions with different causes and implications.

Virtual autism arises from excessive screen exposure, mimicking ASD symptoms, but it differs fundamentally as it is reversible with reduced screen time and increased natural stimulation. In contrast, ASD is a permanent neurological disorder.

In today’s context, it has become commonplace for both parents to be employed, often leading to busy schedules focused on work. As a result, using screens like iPads or smartphones to engage and occupy children has become a prevalent and effective strategy for many families.

A working mother of a one-year-old reports that her child is exposed to screens for approximately two to three hours daily. She tries to restrict screen time at home, permitting use only during meals.

“When I am at work, my child is likely watching something most of the time. During my eight-hour workday, my child ends up using the screen for two to three hours,” the mother said.

She added that she often turns to an iPad to keep her child entertained when she is exhausted herself. “I’ve heard about virtual autism and its effects. I know it isn’t good. I want to try to limit screen time.”

Most parents are aware of virtual autism.

Another mother of a three-year-old son shared that she began monitoring her child’s screen time when he was introduced to it at around one year old. “I made sure to regulate his screen time carefully. I planned activities to ensure he wasn’t spending all day in front of a screen. Additionally, I ensured that everyone in the house communicated with him effectively.”

She shared that her son started using words at around 11 months, highlighting how early communication can enhance cognitive development. “Now that he is three, he rarely uses screens. He prefers playing and engaging in physical activities.”

This approach to digital parenting is noted to have detrimental effects on a child’s brain development. It can lead to delayed speech, difficulties in social interaction, and reduced attention span, among other challenges.

Yangree Lhazom, who manages the Haejo Early Childhood Care and Development (ECCD) Centre, often encounters parents concerned about their child’s speech delay. “What we aim to do is understand the underlying reasons—whether it’s medical, related to virtual autism, or influenced by habits,” she said. “With increasing awareness in the news, parents are becoming more informed. However, many who visit us don’t initially consider ASD as a possibility. That’s why we recommend they consult speech therapists for a thorough evaluation.”

Yangree Lhazom emphasised that at her ECCD centre, they strictly avoid exposing children to screens. “We practice this policy ourselves and ensure that children do not have access to screens, with the hope that they will adopt this habit at home. Children who have been with us for three years have successfully developed this practice.”

For some parents, enrolling their children in ECCDs has proven effective in fostering social interaction, verbal skills, and communication. One mother recounted that before enrolling her son in an ECCD, he struggled to communicate and spent most of his time on an iPad.

“It was only after attending an ECCD that he started becoming more verbal,” the mother shared.

 

From the experts

A medical speech pathologist, Dr Nima Dorji, said that virtual autism was not an official diagnosis, but rather a condition caused by exposure to screens. “Most people think that screens cause ASD. This is not true; screens cause virtual autism. The two are very different.”

Dr Nima highlighted that many parents seeking speech therapy for their children report starting screen exposure as early as six months, with some introducing screens to infants as young as two weeks old. “For children under three, our focus should be on real-time interaction and natural stimulation through activities like playing together with parents,” Dr. Nima emphasised. He noted that current trends show a lack of such interactions due to early screen exposure.

He pointed out that platforms like YouTube, while popular, do not effectively teach essential communication cues such as describing hunger. He mentioned cases where children at age four struggle with speech due to insufficient communication skills.

Furthermore, he referenced guidelines from the World Health Organisation, which recommend avoiding screen exposure for children under three years old, prioritising interactions with peers and parents instead.

He also highlighted that virtual autism can lead to cognitive decline and have long-term effects on a child’s development. “Many parents underestimate the long-term impacts, but untreated children may face social challenges and difficulties in learning at school.”

He pointed out that the Covid-19 pandemic likely contributed to the increase in virtual autism cases. “During lockdowns and social restrictions, parents often relied on screens to entertain children.”

He noted that while many affected children were born during the pandemic, cases involving post-pandemic births suggest ongoing issues with speech development due to prevalent screen exposure in young children.

Dr Nima recommends a monitored approach to screen exposure for children. Instead of allowing them to watch videos alone, he advises parents to watch together and engage actively despite using screens. This interaction can mitigate some of the negative effects associated with screen time.

Dr Nima and his team, including an occupational therapist and child psychiatrist, work extensively with children believed to have virtual autism. While there isn’t a definitive number showing an increase in cases, Dr Nima observes a rising trend based on the cases they encounter.

Dr Dechen Wangmo, a pediatric ophthalmologist, highlighted that early screen exposure can adversely affect children’s eye health. She noted that studies in countries like China and Singapore indicate increased myopia among children who spend significant time on devices from an early age.

The human eye typically doesn’t fully develop until around age eight, and prolonged screen use can cause the eye to elongate, leading to myopia and the need for corrective glasses at a young age.

Similar to virtual autism concerns, Dr Dechen recommends no screen time for children under two years old. For children aged two to five, one hour daily is suggested, while children over six years old should limit screen time to two hours daily.

She also highlighted that exposure to blue light from screens can cause eye fatigue, dryness, and irritation, which may lead to headaches and disrupt sleep patterns. Long-term sleep disruption can affect brain chemicals and potentially contribute to issues like depression.

Both medical experts stress the importance of parental guidance and interaction to mitigate the negative effects of screen time on children’s health and development.

 

In partnership with UNICEF, Kuensel will publish a series of stories on children’s and young people’s issues as part of the new Country Programme Cycle and emerging priorities.

 

Neten Dorji

Samrang—Out-migration is a rising issue in the eastern parts of Bhutan, but Samrang in Samdrupjongkhar presents a different narrative. People who once abandoned their ancestral homes are now returning from urban centres.

Several factors contribute to this reversal, primarily the development that has transformed Samrang. Improved infrastructure, including roads and electricity, has brought peace and prosperity to the once-disturbed villages.

The growing profitability of areca nut and dairy farming also plays a significant role.

In 2016, there were only about 24 households in Samrang, but this number has increased to 204 today. Many families, who had been living in the neighboring gewog of Pemathang for over a decade, are now returning to their ancestral land.

Gewog officials are employing various strategies to encourage this return. At a time when other gewogs face increasing out-migration, Samrang’s story stands out.

The gup, Jigme Singye Drukpa, attributes this success to the facilities introduced since Samrang became a separate gewog in 2011.

“Electricity, roads, and drinking water shortages have been addressed. We are actively encouraging people to return and stay,” he said.

In addition to basic infrastructure, the installation of electric fencing and the revival of irrigation channels are also encouraging people to cultivate previously fallow fields. The new provision in the Land Act, which reclaims unused land for the State after three years, has further impelled residents to return.

“If they return, the gewog will share irrigation channels and help them settle,” said Chandra Bdr Rai. “This will strengthen our security. With development, Samrang has come back to life.”

According to elders, nearly all 264 households left during the 1990s due to southern region issues and elephant conflicts.

“After people left, the land turned into a forest. Connectivity and facilities have brought many people back,” said Dhan Bdr Rai.

Purna Bdr Subha, who left for Thimphu a decade ago, recently returned. “There were no roads, water, or electricity in my village then,” he recalled. “But now, development has made life easier here.” Purna now cultivates areca nut trees on his 50-decimal land.

Birkha Bdr Subha’s story mirrors Purna’s. He left due to elephant conflicts and worked on others’ land in Bangtar. Now, with the availability of facilities, he has returned to his fertile land. “Betel nuts are a blessing. They require hard work, but the returns are good,” he said.

Most residents have now returned, with only those who bought land elsewhere remaining absent. “Besides the booming business, the opening of schools and the arrival of electricity and roads are key factors luring people back,” said Birkha.

Almost all villagers in Samrang gewog engage in areca nut cultivation and livestock farming, making these the main sources of income. “Village life is much easier now. Everything we need is here,” said Dhan Bdr Rai.

Samrang’s experience demonstrates the profound impact of rural development on reversing migration trends, bringing people back to their roots with improved living conditions and economic opportunities.

Prime Minister Tshering Tobgay’s recent executive order mandating that all government meetings and official correspondence be conducted in Dzongkha is a welcome initiative. But it is not a novel initiative. His Majesty the Fourth Druk Gyalpo had issued several decrees in the past with the same intention — to promote our national language and, by extension, our cultural and national identity. Despite these efforts, the Bhutanese preference for English has persisted, making the implementation of these policies challenging.

The importance of Dzongkha as a cornerstone of our culture and identity cannot be overstated. The new executive order adds fresh impetus to the ongoing efforts to promote and develop Dzongkha. However, we must view this directive within the context of Dzongkha’s reality. How many of Bhutan’s public officials can conduct meetings and correspondence in Dzongkha? The reality is that very few can. Learning Dzongkha overnight is an unrealistic expectation. For technical subjects, the vocabulary in Dzongkha is still limited, often necessitating the use of English terms.

A survey from a few years back found that only 10 percent of the 43 government offices use Dzongkha for official correspondence, which highlights the gap between policy and practice. Most senior officials struggle to speak formal Dzongkha without relying heavily on English words and phrases. This reliance indicates that Dzongkha, in its current state, may not yet be fully equipped to serve as the sole medium of communication in official settings.

Nevertheless, the significance of Dzongkha is undisputed. In light of the executive order, the way forward is to foster a collective effort to learn and use our national language. It is crucial to instill pride and competence in using Dzongkha among the Bhutanese people. This new directive from the Prime Minister is a significant step, reminiscent of the wisdom of the Great Fourth, to revitalise the public service’s commitment to our national language.

The executive order emphasises that the responsibility to promote Dzongkha does not lie solely with a specific agency but calls upon all citizens to champion the national language. It also acknowledges past decrees and resolutions, including the Royal Decree of 1993, which mandated that all government offices draft their plans and policies in Dzongkha. However, the implementation has been lacklustre, with many officials and leaders continuing to prefer English for official matters.

Public feedback underscores the challenges and the need for a consistent approach, starting from schools and moving to various organisations. The importance of promoting Dzongkha as a vital aspect of our culture and national identity is widely recognised. Yet, there is a consensus that practical steps are needed to bridge the gap between policy and practice.

To address these challenges, the prime minister has also recommended the recruitment of interpreters and translators to facilitate communication for foreign participants in meetings conducted in Dzongkha.

Promoting Dzongkha requires a coordinated effort among various stakeholders, including the home and education ministries. There is also a need to create job opportunities that require Dzongkha expertise to encourage students to pursue studies in the language.

While the executive order by the prime minister marks a significant step towards promoting Dzongkha, its success hinges on practical and consistent implementation. The collective effort of all citizens, coupled with targeted policies and support from the government, will be crucial in ensuring that Dzongkha not only survives but thrives as the national language of Bhutan.