More than 12,000 people received the blessing of the Vajrasattva empowerment yesterday

A three-and-a-half-month-long oral transmission, empowerment, and instruction of the treasury of precious termas, Rinchen Terzoed Wangchhen, began with the preparatory empowerment of the peaceful and wrathful deities, the profound dharma of self-liberated wisdom mind of Karma Lingpa at Ugyen Pema Woeling Zangdho Pelri in Bongdey, Paro, yesterday.

Conferring the initiation for the first time in Bhutan, Shechen Rabjam Rinpoche bestowed the blessing of Vajrasattva empowerment (Pel Dorje Sempai Wang) to more than 12,000 trulkus, lams, monks, nuns, lay monks, and devotees who converged from across the country.

Elucidating the significance of Rinchen Terzoed, Shechen Rabjam Rinpoche said that the sacred terma or hidden treasures, with a 63-volume compilation of revealed texts, were meticulously assembled in the 19th century by the Rimed masters Jamgön Kongtrül Lodrö Thaye and Jamyang Khyentse Wangpo. The collection, according to Rabjam Rinpoche, encompasses crucial terma concealed by Guru Padmasambhava, Yeshe Tsogyal, Vimalamitra, and their primary disciples during the 8th and 9th centuries.

Devotees pitch tents on private land in and around Bongdey due to housing shortage

Rinpoche also explained how masters like Guru Rinpoche, Vimalamitra, and Vairotsana imparted teachings that were concealed for the benefit of future generations, later unearthed by eminent masters spanning the 11th to 19th centuries in the Nyingma tradition.

The collection of terma teachings revealed by 108 tertöns was compiled by Khenkong Chogsum, Jamyang Khyentse Wangpo, Kongtrul Yonten Jamtsho, and Chogyur Dechen Lingpa in the 1850s.

Rabjam Rinpoche will bestow the empowerment of Rinchen Terzoed’s blessings (Kawang), while Adzom Gyalse Rinpoche will confer the oral transmission (Jaglung) until the completion of teachings on September 13.

His Holiness Trulshik Rinpoche’s Yangsi and Nyoshul Khen Rinpoche’s Yangsi are also receiving the Rinchen Terzoed empowerment.

Rush for accommodation

A 73-year-old Tshampa and his 48-year-old son from Trashiyangtse rented a temporary makeshift shelter that can hardly accommodate three people above the Zangdho Pelri Lhakhang.

The Tshampa’s daughter, who works in Thimphu, booked the space with a monthly rent of Nu 7,000 early this month and paid Nu 14,000 in advance. They paid Nu 14,000 for the remaining two months’ rent when the father and son entered the rented makeshift on May 28. “We were asked to pay rent for the entire four months in advance,” the daughter said.

A Bongdey resident constructed 40 units of makeshift shelters using plywood over the past month, and four more units were constructed this week to meet the high demand. Some landowners have constructed temporary wooden houses near the Wangkhang and rented them out for Nu 12,000 to Nu 20,000 per month. Some are rented out for commercial purposes. Each unit accommodates three to four people.

Due to a shortage of housing in and around Bongdey, some devotees pitched tents on private land, which were leased out for Nu 6,000 each per month on a decimal of land.

Many devotees from Gelephu, Mongar, Trashigang, and Trashiyangtse have booked rooms in private homes since January after hearing about the initiation of Rinchen Terzoed.

Contributed by 

Rinzin Wangchuk

Thinley Namgay

Boxers Tashi Yoezer, Tashi Wangdi and coach Tashi Phuntsho will return home before the 2024 Boxing World Qualification Tournament ends on June 2 in Bangkok, Thailand.  

The tournament was crucial to secure a quota for the Paris Olympics in July. However, team Bhutan couldn’t manage a single win. Both Tashi Yoezer and Tashi Wangdi lost against boxers from Germany and Venezuela, respectively, in the preliminary round.

However, the boxing officials applauded Tashi Wangdi for fighting all three rounds against a seasoned boxer from Venezuela. Tashi Yoezer exited after the second round.  

Coach Tashi Phuntsho said, “Despite lacking in preparation for the qualifier, the boys did well. Compared to other nations who spend huge amounts on Olympic preparation, we did quite well even with this minimal investment.” 

He said that to qualify for the Olympics, collaborative efforts are required. “We all need to wake up and check what’s happening around and how things are done in other countries for the Olympics.”

Tashi Phuntsho said qualifying for the Olympics is challenging. He said even India, with a population of 1.4 billion and a huge budget, is finding it hard to qualify.  

Tashi is optimistic about working hard hereafter and finding solutions to problems that hinder the growth of boxing, and concentrating on building good boxers who can at least do well in international matches.

Despite the elimination, Tashi Yoezer and Tashi Wangdi might get into the Olympics through a wild card entry.

Boxing officials said that the deadline for the wild card entry application is yet to be confirmed by the International Boxing Federation and the Paris Olympics Committee.

The duo also lost the qualification match in April in Italy.  

Around 600 boxers from over 130 countries are participating in the qualification tournament.

The Bhutan Olympic Committee (BOC) plans to select three athletes from boxing, recurve archery, and swimming for the upcoming Olympics. However, it is uncertain whether the athletes from these selected sports will qualify.

Now Bhutan’s hope for the Olympics quota relies on two archers and two swimmers whose final qualification tournament is in the pipeline.

If none of the athletes win a quota, sports federations and the BOC will have to rely on a wild card entry.

To secure an Olympic quota, all athletes have to go through a competitive qualification round, which has been challenging for Bhutan since its participation in the games in 1984.  

So far, Bhutan has won only one Olympic quota in recurve archery during the 2020 Tokyo Olympics in Japan.

Despite certain challenges, the government’s commitment to make all schools in Bhutan period-friendly within five years to strengthen and improve menstrual health and hygiene management seems highly possible.

This should be attributed to the effort of the relevant authorities, organisations, development partners and the aggressive awareness carried over many years. Statistically, the commitment looks achievable because we are in a better condition. About 63 percent of schools in Bhutan have disposal mechanisms for menstrual hygiene waste, compared to the global average of 31 percent. Nearly 41 percent of schools have covered disposal bins for menstrual hygiene waste, and 46 percent have changing rooms for menstrual hygiene management.

This had already made Bhutan a period-friendly society in just over a decade or so. While sound policies ensured inclusive, affordable and accessible menstrual products and services for all, the awareness and the acceptance that menstruation is a biological condition has helped not only women, but men and the society, to change their perception.

Bhutan is not as bad as some of our neighbouring countries where strict social norms and the taboo attached to a natural occurrence denies girls and women the right to study, engage or even live normal lives. . 

The Red Dot Bhutan under the royal patronage of Her Royal Highness Princess Eeuphelma Choden Wangchuck should be credited for the awareness and advocacy it created for not only menstrual hygiene management, but driving the message that menstruation is a natural discharge like any other discharges from the body.

Bhutan can not only achieve to make the society period-friendly, we can make everyone accept menstruation just like the common flu we get occasionally. If awareness and advocacy programmes have made a difference, there is an important change happening.

If the myths and stigma associated with menstrual health and hygiene  was a challenge, we are seeing important changes happening. The biggest impact at Samtse during the Menstrual Hygiene Day celebration on Tuesday was the Samtse lam and the president of the Pandit Committee addressing the myths and stigma associated with menstruation within religious contexts. Like in many Asian societies, menstruation, unfortunately, is associated with a lot of things with women themselves believing that a woman on period should not enter a monastery. 

If cleanliness is what’s important, like the Khenpo said, this will be the most effective advocacy. Hopefully, it was not a prepared speech at the celebration. Our religious leaders,  khenpos and priests could be the most effective campaigners.

Meanwhile,  for many burdened with the monthly cycle, especially girl students, it is not the taboo or myth, but the basic facility at schools to make them comfortable. If we can improve school toilets, ensure facilities for privacy and clean water, many would not even find menstruation as an inconvenience.

Students do not complain of menstruation. They complain of lack of clean toilets, water and privacy. This is true even in private schools in the capital city. If we want to tell our girls that menstruation is natural, we need to provide basic and essential facilities for them to feel so.  Clean toilets is one.

Not a single toilet in schools and monastic institutions in the country meets the standards

Dechen Dolkar 

The schools and monastic institutions in the country should have at least one toilet cubicle for every 20 girls and one toilet cubicle and a urinal for every 30 boys, according to the National Standards for Water, Sanitation and Hygiene (WASH). 

Red Dot Bhutan, the national advocacy platform for menstrual hygiene management, launched the national WASH standards for schools and monastic institutions on May 28, coinciding with the observance of Menstrual Hygiene Day in Samtse. 

The standards recommend that every student, teacher, and practitioner, regardless of location or institution, have access to clean water, proper sanitation, and sound hygiene practices.

According to the national standards, all toilets must be conveniently accessible to all users. They should be attached to or located near classrooms to ensure easy access for children. In boarding schools and monastic institutions, toilets should be housed within or attached to hostel buildings. They must be brightly lit.

The standards state that construction materials for WASH facilities must be chosen based on climatic conditions. Toilets should have ventilated cubicles, squatting pans with at least one European-type pot closest to the main entrance, waterproof doors with age-appropriate latches, appropriate floor tiles, wall tiling that is at least one metre high, a flushing system, a toilet paper holder, and a wash basin with a mirror.

Similarly, schools and monastic institutions should have adequate handwashing stations, with one tap for every 50 students, along with soap in the toilets and dining rooms, kitchens, or areas where students eat. For bathing purposes, there should be at least one shower cubicle for every 40 students, designated spaces with water supply and a drainage system for laundry and menstrual hygiene facilities with separate changing rooms.

An official from Red Dot said that the standardisation of WASH facilities is expected to elevate the quality of facilities and underscore dedication to equity and inclusivity. It will ensure that no student or practitioner is left behind and that each of them benefits from an environment that prioritises their health, hygiene, dignity, and overall wellbeing.

Speaking at the launch, the minister for education and skills development, Yeezang De Thapa, said that the launch of the national standards for WASH in schools and monastic institutions sets Bhutan on the path to bigger aspirations in menstrual health management.

The manager of religion and health programme with the Central Monastic Body, Kinley Penjor, said the standards would improve the quality of WASH facilities in monastic institutions and make WASH services period-friendly. “As we advocate the national standards, the members of the monastic body will create awareness to destigmatise menstruation in the communities,” he said.

Every student and staff member manages the WASH facilities in schools and monastic institutions.

A technical working group member stressed that school authorities should prioritise the budget and maintenance of WASH facilities. Schools and monastic institutions must propose to their respective local government, dzongkhag, thromde, or rabdey for any major structural maintenance of WASH facilities. These public authorities should provide support based on needs assessments.

According to the official, the technical working group will develop parameters to assess existing toilets. 

Today, not a single toilet in schools and monastic institutions meets the standards.

༉ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ལུང་ཕྱོགས་ཀྱི་ འགན་འཁྲི་ཅན་གྱི་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ལུང་ཕྱོགས་ནང་ཡོད་པའི་ རི་དྭགས་དང་འབྲེལ་བའི་ གདོང་ལེན་ཡོད་མི་ལུ་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ནི་ཨིན་པས།
སྤ་རོ་ལུ་སྦེ་ སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༢༧ ལས་འགོ་བཙུགས་མི་ བདུན་ཕྲག་ཅིག་གི་རིང་ ལུང་ཕྱོགས་ཀྱི་ སྦྱོང་བརྡར་པའི་སློབ་སྟོན་པ་ཚུ་ལུ་ སྦྱོང་བརྡར་བྱིན་མིའི་དམིགས་ཡུལ་དེ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་ གདོང་ལེན་འབད་མི་ འགོ་དཔོན་གྱི་ ལྕོགས་གྲུབ་སྒྲིང་སྒྲི་ བཟོ་ནིའི་དོན་ལུ་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ལས་རིམ་དེ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ ཁྲིམས་མཐུན་ཡོངས་འབྲེལ་གྱི་ འགོ་ཁྲིད་འབད་དེ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཁར་འབྲེལ་ཡོད་ འགོ་དཔོན་༣༠ ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་ བང་ལ་དེཤ་དང་ འབྲུག་ རྒྱ་གར་ ནེ་པཱལ་ དེ་ལས་ ཤྲི་ལངྐ་ཚུ་ནང་ལས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ཁྲིམས་དོན་ཡིག་ཆ་དང་ ཁྲིམས་ལུགས་བདག་འཛིན་འཐབ་མི་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གི་ ལྕོགས་གྲུབ་ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ ཨིན་མི་དེ་ཡང་ རི་དྭགས་དང་འབྲེལ་བའི་ ཁྲིམས་འགལ་གྱི་ གནད་དོན་ནང་ ཡིག་ཆ་ཚུ་ ཁྲིམས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལྟར་དུ་ སྒྲིང་སྒྲི་བཟོ་ནི་ཨིན་པས།
རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་ལས་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་ དེ་ཡང་ ཁྲིམས་མཐུན་མིན་པའི་ ཚོང་འབྲེལ་ཁང་ཚུ་གིས་ ལོ་བསྟར་བཞིན་དུ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ལུ་ ཤ་བདའ་མི་དང་ བར་ཚོང་སྐྱེལ་འདྲེན་འབད་དེ་ གནས་གོང་ཡུ་ཨེས་ཌི་ ཐེར་འབུམ་༨ དང་༡༠ གྱི་བར་ན་ བཟོ་དོ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་དེ་ གངས་རི་དང་ ནགས་ཚལ་རྒྱ་ཆེ་སུ་སྦེ་ ཡོད་ནི་དེ་གིས་ རི་དྭགས་ཀྱི་ སྡོད་གནས་ཚུ་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་ད་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་རྩ་ མེད་འགྱོ་སྲིད་ནི་ཨིན་པའི་ཁར་ གཅན་གཟན་སྟག་ ནོརབུ་བསི་ལི་ ལ་སོགས་པའི་ སེམས་ཅན་དག་པ་ཅིག་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སེམས་ཅན་དེ་ཚུ་ མང་ཤོས་ར་ ཉམས་ཉེན་ཆེ་བའི་ སེམས་ཅན་གྱི་གྲངས་སུ་ ཡོདཔ་མ་ཚད་ ལ་ལོ་ཅིག་ རྩ་མེད་འགྱོ་ནིའི་ཉེན་ཁ་ཡོད་མི་ཚུ་ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
གཞན་ཡང་ ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་ལས་དང་ ཡུན་བརྟན་མིན་པའི་ ཚོང་འབྲེལ་ལུ་བརྟེན་ འདི་བཟུམ་གྱི་ སེམས་ཅན་གྱི་རིགས་ཚུ་ལུ་ ཉེན་ཁ་སྦོམ་སྦེ་ར་ བྱུང་བཞིན་དུ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ལུང་ཕྱོག་ཀྱི་སྦྲེལ་མཐུད་ཅན་དེ་ ཨེ་ཤི་ཡ་དང་ ཤར་ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ཚུ་ འབད་ནི་དེ་གིས་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་བསད་ནི་དེ་ ཁྲིམས་འགལ་གྱི་ གནད་དོན་ཅིག་སྦེ་ བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལུང་ཕྱོགས་ནང་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་དང་འབྲེལ་བའི་ ཁྲིམས་འགལ་འབད་མི་ མང་སུ་ཐོན་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡའི་ ཁྲིམས་བསྟར་སྤྱོད་འབད་མི་ཚུ་ ལག་ལེན་ཚུལ་མཐུན་ འབད་མ་ཚུགས་པའི་ གདོང་ལེན་འབྱུང་དོ་ཡོདཔ་ད་ གཞན་ཡང་ འབྲེལ་གནད་ཅན་གྱི་ལས་ཚབ་ཚུ་ལས་ ངོས་ལེན་དང་ ལྷན་གྲོགས་ཚུ་ དེ་ཅིག་ར་ མེད་མི་དེ་ཨིན་པས།
དེ་འབད་ནི་དེ་གིས་ ལས་རིམ་དེ་ གཙོ་བོ་ར་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡའི་ ལུང་ཕྱོགས་ནང་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་ཚུ་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ ཁྲིམས་འགལ་ལག་ལེན་སྔོན་འགོག་གི་ ཆ་ཤས་ཅིག་འབད་ཡོདཔ་ད་ ད་ལྟོའི་ཐབས་ཤེས་དེ་གིས་ ཁྲིམས་དོན་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ཚུ་ལུ་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་ ཚོང་འབྲེལ་བཀག་ཐབས་ནང་ འཕྲལ་མཁོའི་ཕན་ཐོགས་ འབྱུང་ཐབས་ལུ་ཨིན་པས།
འཛམ་གླིང་རི་དྭགས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་དངུལ་གྱི་ གནས་ཚུལ་གསར་བཏོན་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་གིས་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་དང་འབྲེལ་བའི་ རྩོད་གཞི་ཚུ་ཐོནམ་ད་ དབྱེ་ཞིབ་འབད་ནི་ལུ་ རིག་རྩལ་ཐོབ་ཚུགས་པའི་ཁར་ ཁྲིམས་ཀྱི་ཡིག་ཆ་བཟོ་ནི་ ཁྲིམས་དོན་གྱི་ལམ་ལུགས་ནང་ ལྷན་ཐབས་འབད་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་མ་ཚད་ ལག་ལེན་ནང་ཡར་དྲག་ དབྱེ་ཞིབ་མཐིལ་ཕྱིན་ རི་དྭགས་དང་འབྲེལ་བའི་ ཁྲིམས་འགལ་འབད་མི་ལུ་ཉེས་འཛུགས་ དེ་ལས གཞན་དང་གཞན་ཡང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ ཁྲིམས་འགལ་འབད་མི་ཚུ་ སྔོན་འགོག་འབད་ཚུགས་པའི་ འོས་འབབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ནུས་ཤུགས་དང་ རང་བཞིན་སླར་འབྱུང་ལྷན་ཁག་འོག་གི་ ནགས་ཚལ་དང་ གླིང་ག་ཞབས་ཏོག་མདོ་ཆེན་ བློ་བཟང་རྡོ་རྗེ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་གིས་ འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་ར་ མཐའ་འཁོར་དང་ མི་སྡེ་དཔལ་འབྱོར་གནས་སྟངས་ལུ་ འཇིགས་ཉེན་ཅན་ཅིག་སྦེ་ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཉམས་ཉེན་ཅན་གྱི་སྲོག་ཆག་དང་ སེམས་ཅན་ཚུ་ མི་ཚུ་གི་ཁ་ཐུག་ལས་ ངོས་ལེན་དུམ་གྲ་རེ་ ཐོབ་དོ་ཡོདཔ་མ་ཚད་ དམིགས་བསལ་གྱི་ ཉེན་ཁ་ཆེ་སུ་སྦེ་འདུག་ཟེར་ ཁོ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་ ཚོང་སྒྱུར་འཐབ་ནི་ཚུ་ ཁྲིམས་དོན་གྱི་ཁ་ཐུག་ལས་ འཐུས་ཤོར་མེད་པར་ ལམ་ལུགས་ལྟར་དུ་ དགོས་མཁོའི་ལྕོགས་གྲུབ་དང་ ཡུན་བརྟན་སྒྲིང་སྒྲི་ འབད་དགོཔ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ གི་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཡིག་ཚང་ སྨྱོ་རྫས་དང་ ཁྲིམས་དོན་གྱི་ སྙན་ཞུ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་ལས་ རི་དྭགས་ཀྱི་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་༡༦༢ ནང་ སེམས་ཅན་ཁག་མ་འདྲཝ་༤,༠༠༠ དེ་ཅིག་ལུ་ ཐོ་ཕོག་སྟེ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིནམ་ད་ འདི་དང་གཅིག་ཁར་༣,༢༥༠ ཡང་ཡོདཔ་སྦེ་ བཀོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཛམ་གླིང་རི་དྭགས་སྲུང་སྐྱོབ་མ་དངུལ་ཀྱི་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ཉམས་སྲུང་མདོ་ཆེན་ དི་པཱན་ཀར་གོཤ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་དེ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ ཉེན་ཁ་ཅན་དང་ སྐྱེལ་འདྲེན་བརྗེ་སོར་ལུང་ཕྱོགས་ཅིག་སྦེ་ར་ ལུས་ནི་བཟུམ་ འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ཀྱི་ སྦྱོང་བརྡར་དེ་གིས་ སྦྱོང་བརྡར་པ་ཚུ་ལུ་ ཁྲིམས་དོན་ཡིག་ཆ་དང་ ལག་ལེན་བསྟར་སྤྱོད་ཡར་དྲག་ གཏང་ནི་གིས་མ་ཚད་པར་ ལུང་ཕྱོགས་ཚུ་ མཉམ་འབྲེལ་དང་ གཅིག་སྒྲིལ་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ནང་ འབྲེལ་བ་འཐབ་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་གི་ ཁ་ཐུག་ལས་འབད་རུང་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ རི་དྭགས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་ མ་འོངས་པའི་དོན་ལུ་ ཡུན་བརྟན་གོང་འཕེལ་ཚུ་ འབད་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་ཡོད་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ ལོ་རྒྱུས་སླབ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན་ ཏི་རུ་ཚུ་ ཕྱགས་སྙྭིགས་ནང་འདུག་ཟེར་མི་དེ་ ང་བཅས་ཀྱིས་ ལོག་ཅི་ལོག་ཅི་ར་ གོ་དོ་ཡོད་རུང་ གལ་སྲིད་ འདི་བཟུམ་གྱི་མནོ་ལུགས་དེ་ ཡུན་རིང་སུ་འབདཝ་ད་ ལུང་གཤོང་ཕྱགས་སྙིགས་ཀྱིས་ གང་དོ་ཡོད་པའི་ གནད་དོན་ཚུ་ཡང་ ཐོནམ་ཨིན་པས།
འཕྲལ་ཁམས་ཅིག་ཁར་ སྔོ་ལྗང་ལས་སྡེ་གིས་ ཕྱགས་སྙིགས་བླུགས་མཛོད་ཁང་བཟོ་སྟེ་ ཕྱགས་སྙིགས་ཚུ་ དེ་ཁར་བླུགས་མི་དང་འབྲེལ་ དངུལ་ལེན་ཏེ་འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ལས་ འབྲུག་ཕྱགས་སྙིགས་བླུགས་མཛོད་དེ་ འཛམ་གླིང་དངུལ་ཁང་གི་ རྒྱབ་སྐྱོར་མ་དངུལ་ཐོག་ལས་ ཡུ་ཨེས་ཌི་ས་ཡ་༡.༥ འབད་མི་ལས་འགུལ་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༡༨ ལུ་ འགོ་འབྱེད་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བསམ་དཔྱོད་དེ་ འཇམ་མཚམས་སྦེ་ ག་ར་འབད་རུང་ རང་གི་ཕྱགས་སྙིགས་ཚུ་ ཉེ་འདབས་ལུ་ཡོད་པའི་ ལྟེ་བ་ནང་བླུགས་ཞིནམ་ལས་ དངུལ་རྐྱང་ཚུ་ཐོབ་དོ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དེ་ཡང་ ཕྱགས་སྙིགས་གྱིབ་དམ་ སྤུས་ཚད་ཅན་དེ་ ཀེ་ཇི་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༢༥ རེ་དང་ གཞན་མི་ཚུ་ ཀེ་ཇི་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༢༠ རེ་སྦེ་ བཙོང་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
སྔོ་ལྗང་ལས་སྡེ་ལས་ འགོ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་དོ་བཟུམ་འབད་བ་ཅིན་ ལས་འགུལ་དེ་གི་འོག་ལུ་ ལས་རིམ་གལ་ཅན་༣ ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཕྱགས་སྙིགས་བཀྲམ་སྤེལ་ལས་དོན་དེ་ ཕྱགས་སྙིགས་བསྡུ་ལེན་དང་ སྐྱེ་ལྡན་ཐོན་སྐྱེད་ དེ་ལས་ གྱིབ་དམ་ཚུ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
འདི་བཟུམ་གྱི་ འབད་རྩོལ་དེ་གིས་ མི་སེར་ཚུ་ལུ་ སྤྲོ་བ་བསྐྱེད་བཅུག་དོ་ཡོདཔ་ད་ བྱ་སྤྱོད་འགྱུར་བ་ མི་སྡེ་དཔལ་འབྱོར་ལུ་དབང་ཆ་ ཁྱིམ་གུང་གི་གནས་རིམ་ ཡར་དྲག་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ འབད་ཚུགས་ཟེར་ འགོ་དཔོན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
སྔོ་ལྗང་ལས་སྡེ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༠ ལུ་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ ཉིནམ་དེ་ལས་འགོ་བཙུགས་ གོ་རིམ་བཞིན་དུ་སྦེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༨ ལུ་ རྒྱུ་ཆས་མཐུན་རྐྱེན་གོང་འཕེལ་དང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༩ ལུ་ ཨི་ཀོ་པཱལ་ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནི་ དེ་ལས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ལུ་ ད་རུང་ ལས་རིམ་གཞན་ཚུ་ ཡར་སེང་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་དེ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲས་ལས་ ཁྲོམ་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ མགྱོགས་དྲག་འགྱོ་མི་ཅིག་ཨིནམ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༤༧ གི་ནང་འཁོད་ལུ་ འབྲུག་གི་ཁྲོམ་ཚོགས་ལས་འགུལ་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༥༦.༨ ལུ་ ལྷོད་ཚུགས་པའི་ཚོད་དཔག་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ལས་འགུལ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ཆུ་ཤོག་གི་ཕྱགས་སྙིགས་ཊོན་༤༢༢ ཐོན་མི་ཚུ་ལུ་ ཁ་སྒྱུར་འབད་ནིའི་རེ་བ་དང་ འདི་བཟུམ་གྱི་ ཁ་སྒྱུར་ལས་རིམ་གྱིས་ ལོ་བསྟར་བཞིན་དུ་ ཧ་ལམ་མེ་ཊིག་ཊོན་༡,༢༦༦ ཕྱིར་སེལ་ འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
འདི་བཟུམ་གྱི་ ཐབས་ཤེས་དེ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་གི་ གྲོགས་རམ་ཐོག་ལས་ གཙང་ཆུ་དང་ མཚོ་ཚུ་ནང་ ཆུ་ཤོག་མེདཔ་ བཟོ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ལག་ལེན་དེ་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ མཉམ་འབྲེལ་མཐའ་འཁོར་ལས་རིམ་ནང་ འབད་ནི་དང་ དེ་ཡང་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཡིག་ཚང་གིས་ ཞབས་ཏོག་ལས་འགུལ་གྱི་དོན་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཐིམ་ཕུག་ལུ་བཟུམ་ཅིག་ འབད་བ་ཅིན་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༩ དང་ཕྱདཔ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༡ ལུ་ ཕྱགས་སྙིགས་མེ་ཊིག་ཊོན་༤,༨༠༠ ཡར་སེང་སོང་ཡོདཔ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༩ ལུ་ ཕྱགས་སྙིགས་མེ་ཊིག་ཊོན་༡༤,༨༢༤.༨ ཐོན་མི་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༡༣ དེ་ ཆུ་ཤོག་གི་ ཕྱགས་སྙིགས་ཚུ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁྱིམ་གུང་ཚུ་གིས་ ཉིན་བསྟར་བཞིན་དུ་ ཕྱགས་སྙིགས་ཊོན་༨༠ དེ་རེ་ ཐོན་དོ་ཡོད་མི་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༥༡ དེ་ ཁྲོམ་ཚོགས་ནང་ལས་ ཐོན་དོ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
གཞུང་གིས་ འབྲུག་ཕྱགས་སྙིགས་མེད་པའི་མཉེན་ཆས་ཨེབ་ཅིག་ བཟོ་སྒྲིག་འབད་མི་གིས་ ད་ཚུན་ལུ་ ཕྱགས་སྙིགས་དང་འབྲེལབའི་ ཉེས་བྱ་ཕོག་མི་༤༣༦ དང་ ཕྱགས་སྙིགས་ཀྱི་གནད་དོན་ནང་ མི་༣༦༩ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
འཕྲལ་ཁམས་ཀྱི་ འཛམ་གླིང་དངུལ་ཁང་གི་ སྙན་ཞུའི་བརྗོད་དོན་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་མཐའ་འཁོར་གནས་སྟངས་ དབྱེ་དཔྱད་ཟེར་མི་གིས་ སྔོ་ལྗང་འཕེལ་ཚད་ མདུན་སྐྱོད་གནས་ཐོའི་ གསལ་སྟོན་འབདཝ་ཨིནམ་ད་ འབྲུག་ལུ་ ཕྱགས་སྙིགས་བཀོག་ས་ འོས་འབབ་ཅན་ཅིག་མེད་པའི་ཁར་ གཙང་སྦྲ་ལྡན་པའི་ གཞི་རྟེན་ས་ཁོངས་ ཡང་ན་ ཕྱགས་སྙིགས་ཚུ་ ནུས་ཤུགས་ལུ་སོར་སྒྱུར་ འབད་བཏུབ་པའི་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་མེདཔ་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ ཞལ་འཛོམས་ནང་འབད་བ་ཅིན་ ས་ཐོག་ལུ་ ཕྱགས་སྙིགས་གང་ནི་དེ་ མར་ཕབ་འབད་ཐོག་ལས་ ཕྱགས་སྙིགས་ལོག་ བསྐྱར་བཅོས་འབད་ནི་ གོང་འཕེལ་གྱི་ལས་རིམ་ཚུ་ ཡུན་རིང་གི་དོན་ལུ་ འབད་དོ་ཡོདཔ་སྦེ་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།
ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༢༠ ལུ་ འཛམ་གླིང་ནང་ གངས་རི་མཐོ་ཤོས་ཅིག་ཨིན་མི་ མ་འུནཊི་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་ འཛེགས་པའི་ཤུལ་ལས་ ལོག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལྷོད་མི་ འཇིགས་མེད་རྡོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གངས་རི་མཐོ་ཤོས་གུ་ འབྲུག་མི་ག་གིས་ འགོ་དང་པ་ འཛེགས་ཚུགས་ཡོདཔ་ཨིན་ན་ ཁོ་ལུ་ སྣང་དག་མེད་ཟེར་ཨིན་པས།
མི་ཚུ་གིས་ ཀརྨ་རྒྱལ་མཚན་དེ་ མ་འུནཊི་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་འཛེགས་མི་ འབྲུག་མི་དང་པ་ཨིནམ་སྦེ་ སླབ་མིའི་ཐད་ཁར་ འཇིགས་མེད་རྡོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ཁོ་ལུ་ཡང་ གནད་དོན་དེའི་སྐོར་ལས་ དྲི་དཔྱད་འབད་མི་ འོང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གལ་སྲིད་ ཀརྨ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ ངོ་མ་སྦེ་ར་ མ་འུནཊི་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་ འཛེགས་ཡོད་པ་ཅིན་ ལེགས་ཤོམ་ཨིན་པའི་ཁར་ སེམས་དགའ་བའི་ གཞི་གནད་ཅིག་ཨིནམ་ད་ འབྲུག་མི་ག་ར་འབད་རུང་ གངས་རི་མཐོ་ཤོས་གུ་ འཛེགས་ཚུགས་པ་ཅིན་ ང་བཅས་རའི་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ མིང་གཏམ་དང་སྙན་གྲགས་ བཟོ་ཚུགས་པས་ཟེར་ཨིན་པས།
འབྲུག་ལས་ མ་འུནཊི་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་ འགོ་དང་པ་འཛེགས་མི་ སྡེ་གོང་འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཁོ་གི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ར་ འབྲུག་གི་རྒྱལ་དར་ ཨེ་བ་རེསི་གི་སྤྱི་ཏོག་གུ་ འཕྱར་ནིའི་དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་མི་དང་བསྟུན་ མཐར་འཁྱོལ་བྱུང་ཚུགས་མི་ལུ་ སེམས་དགའ་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།

གདོང་ལེན།
བསྟན་སྲུང་དྲག་པོའི་དམག་སྡེ་གི་ སྡེ་གོང་འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་ འཛེགས་ནི་དེ་ ཉེན་ཁ་སྦོམ་ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ གངས་རི་གུ་འཛེགས་པའི་སྐབས་ སྲོག་རླུང་མ་ལང་མི་དང་ འགྱེལ་ཏ་རྐྱབ་མི་ དེ་ལས་ ཁྱེགས་གུ་ལས་ འགྱེལ་ཏ་རྐྱབ་པ་ཅིན་ ཤི་རྐྱེན་འབྱུང་ནིའི་ ཉེན་ཁ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་འཛེགས་པའི་སྐབས་ གངས་རི་གུ་འཛེགས་ནིའི་དོན་ལུ་ དཔའ་བཅམ་མི་༩ ལུ་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་ཡོདཔ་ད་ ཁོ་གིས་ གངས་རི་གུ་ མ་འཛེགས་པའི་ཧེ་མར་ མང་ཤོས་ཅིག་གིས་ ཁོ་ལུ་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་ འཛེགས་ནི་དེ་ འཇམ་ཏོང་ཏོ་སོང་ཡོདཔ་སྦེ་ སླབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ ཁོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གནད་དོན་དེ་ བདེན་པ་ཅིག་མེནམ་ད་ མཐའ་བཅད་སྒར་ལས་ གངས་རི་གུ་ འཛེགས་པའི་སྐབས་ དབུགས་ཆད་ནིའི་གནས་སྟངས་ནང་ ལྷོདཔ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ས་གོ་གི་མིང་ཡང་ ཧི་ལ་རི་ཨིསི་ཊེབ་དང་ ཡང་ཅིན་ འཆི་བའི་ས་གནས་ཅིག་སྦེ་ སླབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ མང་ཤོས་ཅིག་གིས་ ས་གོ་དེ་ནང་ལས་ འབད་མི་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ད་ ས་གོ་དེ་ཡང་ ཨེ་བ་རེསི་གངས་རི་ལས་ དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་༡ གི་ འོག་ལུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཧི་ལ་རི་ཨིསི་ཊེབ་ལུ་ ལྷོད་པའི་སྐབས་ འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་དེ་ ཤི་ནི་ར་འབད་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཁོ་གི་ལམ་སྟོན་པ་ ཅཱག་ར་ རའེ་གིས་ ཁོ་གི་སྲོག་རླུང་དེ་ སྐར་མ་༡༧ ལུ་ རྫོགས་ནི་སྦེ་སླབ་སྟེ་ དེ་འཕྲོ་ལས་ སོར་དགོཔ་སྦེ་ སླབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཇིགས་མེད་ཀྱིས་ སྲོག་རླུང་མེད་པར་ དུམ་གྲ་ཅིག་སྡོད་ནི་སྦེ་ སླབ་ཡོད་རུང་ ལམ་སྟོན་པ་གིས་ ཁོ་གི་ སྲོག་རླུང་ཁ་རས་བཏོན་ཞིནམ་ལས་ དེ་འཕྲོ་ལས་ འཇིགས་མེད་ཀྱི་གཟུགས་ཀྱིས་ གདོང་ལེན་འབད་ནི་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཁོ་ར་ ཤི་ནི་མས་ཟེར་ མནོ་ཡི་ཟེར་ ཁོ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ལམ་སྟོན་པ་གིས་ ཁ་རས་དེ་ ཚབ་བཙུགས་འབད་ནིའི་ དཔའ་བཅམ་པའི་སྐབས་ སྙོམ་སྒྲིག་ཡོ་ཆས་དེ་ ཆག་སོ་པའི་ཤུལ་ལས་ ལམ་སྟོན་པའི་ སྲོག་རླུང་ཁ་རས་དེ་ ཁོ་ལུ་བྱིན་པའི་ཤུལ་ལས་ གངས་རི་གུ་ འཛེགས་ཚུགས་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
འཆི་བའི་ས་གནས་ལས་ འཛེགས་པའི་སྐབས་ མི་ཅིག་གིས་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོད་པའི་་ ཚོར་སྣང་བྱུང་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཁ་རྗེ་དེ་ དགོས་མཁོ་ཅན་ཅིག་འདུག་ཟེར་ སྐྱེས་ལོ་༢༤ ལང་མི་ འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་མཆོག་དང་ ཆོས་སྐྱོང་སྲུང༌མ་ གཞུང་གྲྭ་ཚང་ཚུ་གིས་ ཐུགས་སྨོན་དང་ བཟའ་ཚང་དང་ཕམ་སྤུན་ཆ་ དེ་ལས་ འབྲུག་མི་ཚུ་གི་ སྨོན་ལམ་ལུ་བརྟེན་ གངས་རི་གུ་ མཐར་འཁྱོལ་ཅན་སྦེ་ འཛེགས་ཚུགས་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
འཇིགས་མེད་ཀྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གངས་རི་གུ་འཛེགས་པའི་སྐབས་ གངས་རི་གུ་འཛེམས་མི་ཚུ་ བཟའ་ཁམས་མེད་པར་ ཞན་ཁོག་འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཁོ་ར་ མང་ཤོས་ར་ ཀོ་ཀ་དང་ ཆུ་ཚ་ཏོམ་འཐུང་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཁོ་གིས་ སྲོག་རླུང་གི་ ཁ་རས་ཡང་ རྒྱ་མཚོ་ལས་ མཐོ་ཚད་མི་ཊར་༧,༣༠༠ ལུ་ཡོད་མི་ སྒར་༣ པ་ལས་རྐྱངམ་གཅིག་ ལག་ལེན་འཐབ་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།

མ་དངུལ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར།
ཨེ་བ་རེསི་གུ་འཛེགས་ནིའི་དོན་ལུ་ ཟད་འགྲོ་ལྕི་དྲགས་ གནས་དོ་ཡོདཔ་ད་ འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ དངུལ་ཀྲམ་༧༠༠,༠༠༠ གནས་པའི་ དམིགས་བསལ་གྱི་ གངས་རི་གེར་ཚུ་ མ་བརྩིས་བར་ ཟད་འགྲོ་དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༥ བཏང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་ལུ་ འབྲུག་པའི་ལྟ་བཤལ་ལས་སྡེ་ དུ་སིཊ་ཌི་༢ དང་ ཌ་ལ་ཟ་ཁང་ ཨེཊ་ཨི་ལེ་བཱན་ བློ་ལྡན་གཞི་ཚོགས་ དེ་ལས་ གཡང་འཕེལ་ཚུ་གིས་ མ་དངུལ་གྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཁོ་གིས་ དགའ་ཚོར་སྦོམ་བསྐྱེད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་ཁོ་ར་ གཟུགས་སྟོབས་སྒྲིང་སྒྲི་ཡོདཔ་ལས་ ཅ་ལ་ཚུ་ ཁོ་གིས་ར་ འབག་སོང་ཡོདཔ་ལས་ ཟད་འགྲོ་མར་ཕབ་འབད་ཚུགས་ཡོདཔ་ད་ གངས་རི་གུ་འཛེགས་མི་ ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ ལམ་སྟོན་པ་ཚུ་ལུ འབག་བཅུག་པ་ཅིན་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་༡,༥༠༠ ལས་༢,༠༠༠ ཀྱི་བར་ན་ བྱིན་དགོཔ་བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འགོ་དང་པ་ འཇིགས་མེད་ཀྱིས་ ཨེ་བ་རེསི་ལུ་ ལྷོད་ནི་གི་ མཐའ་བཅད་ལམ་ཁར་ ཁུར་ཆ་ཀེ་ཇི་༡༤ འབག་ཚུགས་ཡོད་རུང་ ཀེ་ཇི་༨ འབག་ཡོདཔ་ད་ ཁོ་གི་ ལམ་སྟོན་པ་གིས་ ཁོ་གི་ ཉལ་ཁུག་རྐྱངམ་གཅིག་ འབག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

ཤེར་པ་ལས་མགྲོན་བརྡ།
ལོ་༡ དང་ཕྱད་ཀྱི་ཧེ་མར་ འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་ལུ་ ནེ་པཱལ་གྱི་ པོའི་ནར་ཨེཌ་བིན་ཅཱར་ལས་སྡེའི་ པ་སངས་བསྟན་འཛིན་ཤེར་པ་གིས་ ཨེ་བ་རེསི་གུ་ འཛེགས་དགོ་པའི་ མགྲོན་བརྡ་ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ལས་ ཁོ་གིས་ གངས་རི་གུ་འཛེགས་ནིའི་ གནད་དོན་ཐོག་ལུ་ ཞིབ་འཚོལ་འབད་བའི་ཤུལ་ལས་ མགྲོན་བརྡ་དེ་ལུ་ ངོས་ལེན་འབད་ཡོདཔ་ད་ འཇིགས་མེད་གྱིས་ འབྲུག་དང་ ནེ་པཱན་ལུ་ མཐོ་ཚད་ཡོད་ས་ལས་ཕར་ རྒྱུན་འགྲུལ་འཐབ་ནི་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གངས་རི་ཅན་གྱི་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ འོང་ནི་དེ་གིས་ གོམས་འདྲིས་ཚུདཔ་མས་ཟེར་ཨིནམ་ད་ གངས་རི་གུ་ འཛེགས་མི་སྡེ་ཚན་ཚུ་གི་གྲས་ལས་ ཁོ་ར་ གཞོན་ཤོས་ཅིག་ཨིན་པས།
ཨེ་བ་རེསི་གི་ རྩ་བའི་སྒར་ནང་ལྷོདཔ་ད་ ལམ་སྟོན་པ་ཚུ་གིས་ མཐོ་ཚད་ཚུ་ནང་ རྒྱུན་འགྲུལ་འཐབ་ནི་ལུ་ སྦྱོང་བརྡར་ཚུ་བྱིན་ཡོདཔ་ད་ ལམ་སྟོན་པ་ཚུ་གིས་ སྒར་མ་འདྲཝ་ཚུ་ནང་ སྲོག་རླུང་ཐེབས་བཞག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༢༧ ལུ་ འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་ སྤ་རོ་ རྒྱལ་སྤྱི་གནམ་གྲུ་ཐང་ནང་ལྷོདཔ་ད་ ཁོ་རའི་བཟའ་ཚང་ནང་མི་དང་ གཞུང་གི་ངོ་ཚབ་ སློབ་ཕྲུག་ དགེ་སློང་ དེ་ལས་ བསྟན་སྲུང་དྲག་པོའི་དམག་སྡེ་ལས་ འཐུས་མི་ཚུ་གིས་ བསུ་བ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རང་ལུགས་ཀྱི་ བསུ་བའི་རྟེན་འབྲེལ་ལས་རིམ་ཡང་ གནམ་གྲུ་ཐང་དང་ ཤར་པ་བསྟན་སྲུང་ཡིག་ཚང་༢ ཆ་རའི་ནང་ འབད་ཡོདཔ་ད་ འཇིགས་མེད་དཔལ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཁོང་རའི་ དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་ཐབས་དོན་ལུ་ འབྲུག་པའི་ ན་གཞོན་ཚུ་གིས་ ལཱ་རྩ་འགེངས་འབད་ནི་དེ་ ཁག་ཆེ་ཟེར་ཨིན་པས།
སློབ་ཕྲུག་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ འཇིགས་མེད་དེ་ ན་གཞོན་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ དཔེ་བལྟ་ས་ཅིག་ལུ་ གྱུར་ཡོདཔ་ད་ ཁོ་ར་འབད་རུང་ འཇིགས་མེད་བཟུམ་སྦེ་ ལཱ་རྩ་འགེངས་འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
བློན་ཆེན་ཡིག་ཚང་གི་ མི་སྡེ་བརྡ་བརྒྱུད་ ཕེསི་བུག་ནང་ དགའ་ཚོར་དང་ ངལ་རངས་ཡོད་ལུགས་ཚུ་ གསལ་བཀོད་འབད་དེ་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ འདས་པའི་ཉིནམ་དག་པ་ཅིག་ནང་ གསར་སྤང་ལུ་ ཚ་དྲོད་ཌི་གི་རི་ སེལ་ཤི་ཡེསི་༣༥ ལུ་ ལྷོད་མི་དེ་གིས་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་འཐབ་མི་ཚུ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་བྱུང་ཡོདཔ་མ་ཚད་ བྱ་དང་ བྱིའུ་ཅུང་ཚུ་ ཤི་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༢༧ གྱི་ཕྱི་རུ་ ཤོམ་སྤང་ཁ་ ནོར་བུ་སྒང་ལས་ ལག་སུ་མཱན་ གོམ་དན་གྱིས་ ཚ་དྲོད་ལུ་བརྟེན་ བྱམོ་ཤི་མི་ཚུ་ བཀོག་སར་མཐོང་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཁོ་གི་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་ཁང་ནང་ སྒོང་རྡོག་བུད་མི་ ལེ་ཤ་ཅིག་ལུ་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འདས་པའི་ཉིནམ་༥ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ སྒོང་རྡོག་བུད་མི་བྱམོ་༡༨༨ དང་ སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༢༥ ལུ་ བྱམོ་༡༢༠ ཤུ་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་ཡོདཔ་ད་ བྱ་གསོ་ཁང་ནང་ བྱམོ་ན་མི་ཡང་ ཡར་འཕར་སོང་ཡོདཔ་ད་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་ཁང་༤ ནང་ སྒོང་རྡོག་བུད་མི་ བྱམོ་༥,༠༠༠ དེ་ཅིག་ལུ་ སྟབས་མ་བདེཝ་ཐོན་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཐད་ཀར་དུ་ ཚ་དྲོད་ཕོག་མི་ཚུ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་སྟེ་ཡོདཔ་ད་ གསོ་སྐྱོང་ཁང་ ལ་ལོ་ཅིག་ ཤིང་གིས་ ཉེན་སྐྱོབ་འབད་དེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གལ་སྲིད་ ཉིནམ་དག་པ་ཅིག་གི་རིང་ ཚ་དྲོད་དེ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ སྡོད་པ་ཅིན་ ང་རའི་ བྱ་ཕྱེད་ཀ་དེ་ཅིག་ ཤི་རྐྱེན་འབྱུང་ནི་མས་ཟེར་ ཚ་གྱང་ལང་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ ལག་སུ་མཱན་ གོམ་དན་གྱིས་ བཤདཔ་ཡོདཔ་ད་ ན་ཧིང་ བྱ་༥༥ ལས་བརྒལ་ མ་ཤི་རུང་ དུས་ཅི་ ཡར་སེང་སོང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ བྱ་ཚུ་གིས་ སྒོང་རྡོག་བུད་ནི་ འགོ་བཙུགསཔ་ཅིག་ དཀའ་ངལ་བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ད་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༡ ལུ་ བྱའི་ཟནམ་ལུ་བརྟེན་ སྟབས་མ་བདེཝ་བྱུང་མི་ལུ་བརྟེན་ གྱོང་རྒུད་ཕོག་མི་ཚུ་ ལོག་འཐོབ་ནི་གི་ ལཱ་འབད་བའི་མཐའ་མར་ ད་རུང་ གནད་དོན་དེ་གིས་ གནས་སྟངས་སྐྱོ་དྲགས་བཟོ་ད་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་ལྟོ་ཡོད་མི་ སྒོང་རྡོག་བུད་མི་ བྱམོ་ཚུ་ཡང་ ནད་ཡམས་ཞི་བའི་ཤུལ་ལས་ ན་ཧིང་ རྒྱལ་ཡོངས་བྱ་གསོ་སྐྱོང་གོང་འཕེལ་ལྟེ་བ་གིས་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་མི་ཚུ་ཨིན་པས།
སཱན་ཏོཤ་ སུ་བ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཧེ་མ་ལས་ར་ གྱོང་རྒུད་ཕོག་སྟེ་ཡོད་པའི་གུ་ ད་རེས་ གནད་དོན་དེ་གིས་ ཧེང་སྐལ་ར་ སྟབས་མ་བདེཝ་བཟོ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཚུ་ ག་ནི་ཡང་ མ་ཐོབ་འོང་ཟེར་ གནད་དོན་དེ་ ག་ལུ་ཡང་ སྙན་ཞུ་མ་འབད་ཟེར་ཨིན་པས།
ཉིནམ་༤ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ སཱན་ཏོཤ་ སུ་བ་གི་ བྱ་༡༥ དེ་ཅིག་ལུ་ ཤི་རྐྱེན་བྱུང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སོ་ནམ་འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ རང་སོའི་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་ཁང་གི་ གནམ་པང་ཚུ་ སྦྱར་ལེབ་ཚུ་སྦྱར་ཏེ་ ཉེན་སྐྱོབ་འབད་དགོཔ་སླབ་དོ་ཡོད་རུང་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ དེ་བཟུམ་མའི་ བསླབ་བྱ་ཚུ་ སླབ་ནི་འཇམ་རུང་ ལཱ་འབདཝ་ད་ ལཱ་ཁག་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ཆུ་གཏོར་ཆས་ཚུ་ནང་ ཆུ་ལངམ་སྦེ་ཡོད་པ་ཅིན་ བྱ་ཚུ་ཤི་རྐྱེན་འབྱུང་ནི་ལས་ མར་ཕབ་འབད་ཚུགས་ཟེར་ སཱན་ཏུཤི་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
སོ་ནམ་པ་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ ལྕགས་ཤོག་གིས་རྐྱབ་མི་ གསོ་སྐྱོང་ཁག་གི་ཐོག་ཁར་ ཆུ་གཏོར་ཆས་ཚུ་ བཙུགས་ཡོད་རུང་ ཆུ་རྒྱུན་བརྟན་སྦེ་ འོང་ནི་མེདཔ་ལས་ གདོང་ལེན་བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ རླུང་གཡབ་ལག་ལེན་འཐབ་དོ་ཡོད་རུང་ དེ་གིས་ ཕན་ནུས་ཅན་མེདཔ་ད་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ཚ་དྲོད་ལུ་བརྟེན་ སྒོང་རྡོག་ཐོན་སྐྱེད་ལུ་ཡང་ གནོདཔ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།

སཱན་ཏོཤ་ སུ་བ་གི་ སླབ་མིའི་ནང་ སྒོང་རྡོག་གི་ཐོན་སྐྱེད་ཡང་ ཉིན་བསྟར་ཤོག་སྒམ་༩ དེ་རེ་ ཐོན་སྐྱེད་འབད་མི་ལས་༧ ལུ་ མར་བབས་སོང་ཡི་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ སྒོང་རྡོག་ཤོག་སྒམ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༡,༧༠༠ དང་ ཡང་ཅིན་ ཊེ་གཅིག་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༢༧༠ དེ་རེ་ སླབ་དོ་ཡོད་རུང་ ཁྲོམ་ཁར་ཊེ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༣༢༠ སྦེ་ བཙོང་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཟནམ་ཕད་ཙེ་རེ་ལུ་འབད་བ་ཅིན་ གོང་ཚད་དངུལ་ཀྲམ་༢,༠༡༥ སླབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་ལས་ སྒོང་རྡོག་བཙོང་མི་ལུ་བརྟེན་ ནང་འཁོད་ཀྱི་གོང་ཚད་ལུ་ ཐོ་ཕོག་པའི་སྐོར་ལས་ བྱ་གསོ་སྐྱོང་ཁང་བཙུགས་མི་ཚུ་གིས་ ཉོགས་བཤད་བཀོད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨིན་རུང་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་འཁོད་ལུ་ བྱ་དང་འབྲེལ་བའི་ ནད་གཞི་ཐོན་མི་ལུ་བརྟེན་ འབྲུག་བཟའ་ཐུང་དང་སྨན་རིག་དབང་འཛིན་གྱིས་ དམ་དམ་སྦེ་ ལྟ་རྟོག་འབད་མི་ལུ་བརྟེན་ དུམ་གྲ་ཅིག་ སྒོང་རྡོག་གི་ གོང་ཚད་ཡར་སེང་སོང་སྟེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཡོངས་ཆུ་དཔྱད་དང་གནམ་གཤིས་རིག་པའི་ལྟེ་བ་གིས་ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༦ པ་ལས་ ཟླ་༩ པ་ཚུན་ གདོང་ལེན་ཅན་གྱི་ དྲོད་ཤུགས་འོང་ནི་གི་ སྔོན་བརྟག་འབད་དེ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཚ་དྲོད་དང་ ཆར་ཆུ་ཡང་ སྤྱིར་བཏང་གི་ ཚད་གཞི་ལས་ ཡར་སེང་འགྱོ་ནི་མས་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་སྤྱ་ཚུ་གིས་ མི་གི་བཟའ་འཐུང་ཚུ་ལུ་བརྟེན་སྡོད་པའི་ གནད་དོན་ཡར་འཕར་སོང་མི་དེ་ ཚ་གྱང་ཅན་ཅིག་ལུ་ གྱུར་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྤྱ་ཚུ་གིས་ འཁོར་ལམ་བདའ་སྟེ་ སྒུག་སྡོད་ནི་དང་ ཚོང་ཁང་ཚུ་ལུ་ གནོདཔ་བཀལ་ནི་ དེ་ལས་ མི་ཚུ་གིས་ བཟའ་ནི་མ་བྱིན་པའི་བསྒང་ལས་ སྣུམ་འཁོར་གྱི་སྒོ་གུ་ སྡེའུ་བཞར་ནི་ འགོ་བཙུགསཔ་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱ་༡༠ གྱིས་ ཀྲོང་གསར་རྫོང་གི་ བིའུ་པོ་འེནཊ་ཟ་ཁང་ནང་ གནོདཔ་བཀལ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྤྱ་ཚུ་གིས་ ཚེོང་ཆས་ཚུ་ གཏོར་བཏང་པའི་ཁར་ ཤིང་འབྲས་ཀྱི་ཁུ་བ་ཚུ་ འཐུང་ནི་དང་ ཁ་ཟས་ལག་ཟས་ཚུ་བཟའ་སྟེ་ ལ་ལོ་ཅིག་ ག་ལྷོད་བཀོག་བཏང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ སྤྱ་ཚུ་གིས་ ཐིམ་ཕུག་དང་ ཕུན་ཚོགས་གླིང་བར་ནའི་ གཞུང་ལམ་བདའ་སྟེ་ ཆུ་འཛོམས་ལུ་ ཚོང་ཁང་ཚུ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་དོ་ཡོདཔ་ད་ ནགས་ཚལ་དང་རང་བཞིན་ཉམས་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས་༢༠༢༣ ཅན་མའི་ དོན་ཚན་༡༨༧ ཅན་མ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་བྱིན་པ་ཅིན་ ཁྲིམས་འགལ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
དོན་ཚན་དང་འཁྲིལཝ་ད་ མི་ངོམ་གང་རུང་གིས་ མཐའ་བསྐོར་ཏེ་བཞག་མི་ རི་དྭགས་སྲོག་ཆགས་དང་ ཚན་རིག་ཞིབ་འཚོལ་གྱི་དོན་ལུ་ཨིན་ན་མ་གཏོགས་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་བྱིན་ནི་དེ་ བཅའ་ཁྲིམས་འདིའི་འོག་ལུ་ གནོད་འགལ་ཨིནམ་ལས་བརྟེན་ བཅའ་ཡིག་ནང་ ཆེད་དུ་བཀོད་པའི་ ཉེས་ཆད་ཕོག་ཟེར་ཨིན་པས།
ནགས་ཚལ་དང་གླིང་ཁ་ཞབས་ཏོག་ལས་ཁུངས་ལས་ འགོ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ སྤྱ་དང་ ཡང་ཅིན་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་བྱིན་པ་ཅིན་ མི་གི་བཟའ་འཐུང་ལུ་ ལང་ཤོར་ཚུད་དེ་ རང་བཞིན་བྱ་སྤྱོད་ལུ་བར་ཆད་དང་ རང་བཞིན་གྱི་བཟའ་འཐུང་ཚུ་ འཚོལ་ཞིབ་འབད་ནི་ལུ་ སྣང་མེད་འགྱོ་ནི་ཨིན་པས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ཀྲོང་གསར་ བིའུ་པོ་འེནཊི་ལུ་ ཚོང་ཁང་༡ ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་མི་དེ་ མི་ཚུ་གིས་ བཟའ་འཐུང་རིགས་ཚུ་ བྱིན་ཡོད་པའི་ གནད་ཁུངས་ཅིག་ཨིནམ་ད་ རྒྱུན་འགྲུལ་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ ཆོས་ཕྱོགས་ལས་སྣ་ཚུ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་པའི་ཤུལ་ལས་ ལྷག་ལུས་ཚུ་ སྤྱ་ཚུ་ལུ་བྱིན་མི་ལུ་བརྟེན་ མི་གི་བཞེས་སྒོ་ལུ་ ཤུམ་ཚུད་སོ་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
བྱ་སྤྱོད་དེ་གིས་ མི་དང་སྤྱ་གི་བར་ན་ འབྲེལ་བ་འཐབ་མི་དེ་ ཡར་སེང་སོང་སྟེ་ བྲེལ་ཟིང་འབྱུང་ནིའི་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་ད་ སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ མིའི་བཟའ་འཐུང་ཚུ་ བྱིན་མི་བཏུབ་ནི་ཨིནམ་ད་ གལ་སྲིད་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ བཞེས་སྒོ་ལུ་ ཤུམ་ཚུགས་སོ་པ་ཅིན་ ཁོང་རའི་བྱ་སྤྱོད་གྱུར་ཏེ་ མི་སྡོད་སའི་ ས་ཁོངས་ཚུ་ནང་ འོང་ནིའི་ཉེན་ཁ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
སྤྱ་ཚུ་གིས་ སྙིང་སྟོབས་ཅན་དང་ དྲག་སྤྱོད་འབད་དེ་ མི་དང་ སེམས་ཅན་གྱི་བར་ན་ སྟབས་མ་བདེཝ་ ཡར་སེང་སོང་སྟེ་ མི་དང་སེམས་ཅན་༢ ཆ་ར་ ཉེན་ཁ་ཨིན་ཟེར་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
གཞུང་ལམ་བདའ་སྟེ་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ བྱིན་མ་ཆོགཔ་སྦེ་ བརྡ་སྦྱང་ཚུ་ སྦྱར་ཏེ་ཡོདཔ་ད་ ཀྲོང་གསར་གྱི་ གཞུང་ལམ་བདའ་སྟེ་ བརྡ་བྱང་སྦྱར་མི་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ བྱིན་ནི་ལས་ འཛེམ་དགོཔ་ཨིན་པས།
སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བྱམས་དང་སྙིང་རྗེ་བསྐྱེད་མི་དེ་གིས་ སེམས་ཅན་ཚུ་གི་ འཕྲོད་བསྟེན་དང་ གོམས་གཤིས་ལུ་ གནོད་དོ་ཡོདཔ་ད་ སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟ་འཐུང་གི་རིགས་བྱིན་པ་ཅིན་ ནགས་ཚལ་དང་ རང་བཞིན་ཉམས་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས་འོག་ལུ་ ཉེས་ཆད་ཕོགཔ་ཨིན་ཟེར་བཀོད་ནུག།
ཨིན་རུང་ རྒྱུན་འགྲུན་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ སྤྱ་ཡོད་ས་ལས་ཕར་ ཁ་ཟས་དང་ ཤིང་འབྲས་ཀྱི་ཁུ་བ་ དེ་ལས་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ སྣུམ་འཁོར་ནང་ལས་ བཀོག་སར་མཐོང་དོ་ཡོདཔ་ད་ སྤྱ་ཚུ་གིས་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ འཇམ་ཏོང་ཏོ་སྦེ་ ཁ་ཕྱེས་ཏེ་ བཟའ་ཤེས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་མང་སྐྱེལ་འདྲེན་བཱསི་གི་ དེད་གཡོགཔ་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ སྟབས་མ་བདེཝ་ཚུ་འབྱུང་ནི་ཨིནམ་ མ་ཤེསཔ་ལས་ སྤྱ་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་བྱིན་པ་ཅིན་ ལེགས་ཤོམ་ཨིནམ་སྦེ་ ཡིད་ཆེས་བསྐྱེད་མི་ལུ་བརྟེན་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ འཕྲལ་འཕྲལ་ར་ བྱིན་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ནགས་ཚལ་དང་གླིང་ཁ་ཞབས་ཏོག་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ནགས་ཚལ་ནང་ལས་ཕར་ བཟའ་འཐུང་རིགས་ཚུ མ་ཐོབ་ནི་དེ་གིས་ མི་ཚུ་ལས་ལེན་མི་དེ་ གོ་བ་བརྡ་ལོག་སོང་ཡོདཔ་ད་ སྤྱ་བཟུམ་མའི་ སེམས་ཅན་ཚུ་གིས་ འཇམ་ཏོང་ཏོ་སྦེ་ འཐོབ་ཚུགས་མི་བཞེས་སྒོ་ཚུ་ བཟའ་ནིའི་གོ་སྐབས་ལེན་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
མི་ཚུ་གིས་བྱིན་མི་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ལུ་ ལང་ཤོར་ཐལ་བ་ཅིན་ མི་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ སྡོད་ནི་གི་ཨིནམ་ད་ ཞིབ་འཚོལ་ཅིག་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ སེམས་ཅན་འཁྱམས་ས་ལུ་ བར་ཆད་རྐྱབ་རུང་ མི་ཚུ་གིས་ བར་ཆད་མ་རྐྱབ་པའི་ ས་གོ་ཚུ་ལས་ སྤྱ་ཚུ་གིས་ བཟའ་འཐུང་ཚུ་ ལངམ་སྦེ་འཐོབ་ཚུགས་ནི་ཨིནམ་ད་ སྤྱ་ཚུ་གིས་ མི་སྡོད་སར་འོང་མི་དེ་ཡང་ བཟའ་འཐུང་ཚུ་ འཇམ་ཏོང་ཏོ་སྦེ་ ཐོབ་ཚུགས་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ སྤྱ་འཁྱམས་སྡོད་ས་ཚུ་ བར་ཆད་རྐྱབ་མི་གི་ དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་འབད་ནི་དེ་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་ཚུ་ བྱིན་མི་ཆོག་ནི་ཨིན་རུང་ རང་བཞིན་གྱི་སྡོད་ས་ཚུ་ ཉམས་སྲུང་དང་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་ བཞག་དགོཔ་དེ་ ཁག་ཆེ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཐབས་ལམ་དེ་གིས་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་གི་ མི་རློབས་ཀྱི་ཞི་བདེ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ཚད་ལྡན་བཞག་ནི་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་ཚུགས་ཟེར་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་བྱིན་པའི་སྐབས་ ཁོང་གི་འཕྲོད་བསྟེན་ལུ་ གནད་དོ་ཡོད་མི་དེ་ཡང་ མི་གི་བཟའ་འཐུང་ཚུ་ནང་ སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་དགོ་པའི་ ཟས་བཅུད་མེད་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་པས།
འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་བྱིན་པའི་སྐབས་ མི་དང་ སེམས་ཅན་བར་ན་ ནད་གཞི་ཁྱབ་སྤེལ་འགྱོ་ནི་གི་ ཉེན་ཁ་ཡང་ སྦོམ་ཡོདཔ་ད་ སེམས་ཅན་ཚུ་ལུ་ བཟའ་འཐུང་གི་རིགས་བྱིན་མི་ ཡར་སེང་སོང་ཡོདཔ་ལས ནགས་ཚལ་དང་གླིང་ཁ་ཞབས་ཏོག་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ གོ་བ་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་ ལས་རིམ་ཚུ་ཡང་ མང་རབས་ཅིག་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གོ་བ་བརྡ་སྤྲོད་ལས་རིམ་གྱི་ཤུལ་ལས་ ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ནགས་ཚལ་དང་རང་བཞིན་ཉམས་སྲུང་བཅའ་ཁྲིམས་༢༠༢༣ ཅན་མའི་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་ཚུ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ དམ་དམ་སྦེ་ར་ དང་ལེན་འབད་ནི་ འགོ་བཙུགས་འོང་ཟེར་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཤད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

Dechen Dolkar

The government yesterday committed to making all schools in Bhutan period-friendly within five years to strengthen and improve menstrual health and hygiene management.

The Minister for Education and Skills Development (MoSD), Yeezang De Thapa, made this announcement at Norbugang Central School in Samtse during the observance of Menstrual Hygiene Day.

This commitment looks achievable because 63 percent of schools in Bhutan have disposal mechanisms for menstrual hygiene waste, compared to the global average of 31 percent. Besides, 41 percent of schools have covered disposal bins for menstrual hygiene waste, and 46 percent have changing rooms for menstrual hygiene management.

“A period-friendly society must have sound policies that ensure inclusive, affordable and accessible menstrual products and services for all so that no one has to choose between managing their period and participating in daily activities,” said Lyonpo Yeezang De Thapa.

It was noted that schools should have clean facilities with reliable water supplies to ensure hygienic and safe conditions for menstruating women. They should also provide adequate privacy with secure doors and partitions, proper disposal bins for menstrual waste, and access to basic menstrual products, such as sanitary pads, during emergencies.

The education minister said that with the support of development partners and civil society organisations (CSOs), making Bhutan a period-friendly country is an achievable target for Red Dot Bhutan.

She acknowledged that some important achievements have been made over a decade through Red Dot Bhutan, an advocacy platform to raise awareness on menstrual hygiene management under the royal patronage of Her Royal Highness Princess Eeuphelma Choden Wangchuck.

As the lead for Red Dot Bhutan, the MoSD will provide the support required for this collective endeavour.

In a video message, Prime Minister Tshering Tobgay said, “On Menstrual Hygiene Day, I want to highlight the importance of raising awareness and breaking the taboos surrounding menstruation. For this, education, advocacy and open conversations are crucial among us, especially men and boys.”

In a similar tone, SNV Country Director Kencho Wangdi said that for a period-friendly Bhutan, the roles and support of fathers, teachers, brothers and male colleagues are crucial. “Also important, if not more, are addressing menstrual health and hygiene needs and challenges of women and girls with disabilities,” he said.

The UNICEF representative to Bhutan, Andrea James, said that UNICEF will support the education ministry and partners to achieve the target and give young girl and women in Bhutan access to inclusive period-friendly facilities.

“Bhutan’s progress in menstrual hygiene is commendable,” she said.

A report released by UNICEF and WHO titled ‘Progress on Drinking Water, Sanitation, and Hygiene in Schools 2000-2023’ says that Bhutan is among the 24 out of 51 countries on track to reach universal coverage for basic sanitation by 2030.

Basic sanitation service means schools have improved sanitation facilities that are single-sex and usable.

More than 10,000 teachers and students from Samtse Dzongkhag attended the observance of Menstrual Hygiene Day.

Sharing her experience of menstruating for the first time at 11, Yeshi Tshojung Dema, a 13-year-old class eight student of Norbugang Central School, said she went through a mixture of emotions. “There was a sense of pride on reaching that milestone mixed with a surge of anxiety about how to handle it discreetly in a school environment,” she said.

Yeshi shared moments of embarrassment and awkwardness when she had to discreetly slip pads into the pockets of her bag hoping no one would notice it.

She said one of the biggest challenges she faced was overcoming the stigma and taboo surrounding menstruation. “Despite living in a relatively progressive society, discussions about periods were often hushed and veiled in secrecy,” she said. “This made it difficult to seek help or advice when needed.”

Srijan Adhikari, a class ten student from the same school, said that menstruation is often treated with discretion at school. “While there are educational initiatives and resources available, it’s not always openly discussed among students,” he said, adding that teachers and school staff made efforts to ensure menstrual hygiene.

Lyonpo Yeezang De Thapa said that for far too long, menstruation has been shrouded in myths and misconceptions, perpetuating stigma and discrimination. This made it difficult for women and girls to talk about their menstrual health openly and access the care and resources they needed. “We must break the silence to become a period-friendly society,” she said.

According to an official from the MoSD, all schools in Samtse Dzongkhag have changing rooms for girls.

Education plays a vital role in breaking down the barriers associated with menstruation. By incorporating menstrual health education into school curricula, children and young people can be made menstrual hygiene literate.

Menstrual Hygiene Day is celebrated every year on May 28. This year’s theme is “Together for a Period-friendly Bhutan.” This year marked the 10th anniversary of Bhutan joining the global community to mark the day.

YK Poudel

Twenty-one officers and 116 constables of the Royal Bhutan Police (RBP) completed an intensive professional search and rescue (SAR) training programme yesterday. 

The training designed to enhance the skills and preparedness of the police as the first responders started in April. 

One hundred and thirty-seven police personnel from various field divisions attended the training in two cohorts at the National Search and Rescue Training Centre (NSARTC) at Special Reserve Police Force (SRPF) in Tashigatshel, Chukha.

The NSARTC’s superintendent of police (SP), Lt. Colonel Karma Samten, said that the completion of the training was a crucial milestone for the NSARTC since its establishment, which aims to enhance police preparedness and capabilities.

Rafting training for the police at Wangchhu as a part of SAR programme

“This training initiative underscores the RBP’s commitment to ensuring the safety and wellbeing of our community through advanced readiness and rapid response capabilities,” he said.

The SAR training aimed to build a pool of professional SAR responders, enhance preparedness for all types of natural disasters, and position a minimum of one SAR team in every dzongkhag with basic SAR equipment.

Lt. Colonel Karma Samten said the training curriculum included rigorous hands-on exercises, simulations, and theoretical instructions covering various aspects of search and rescue, including search techniques and strategies, rescue operations, coordination and communication, and use of technology, among others, to enhance search accuracy and operational efficiency. 

“Participants received advanced instructions in areas such as wilderness navigation, victim extraction techniques, first aid, emergency medical response, communication and coordination, and the use of specialised SAR equipment,” he said.

A participant, Lieutenant Colonel Sonam Tobgay, said that the training had equipped the police officials to respond swiftly and efficiently to emergencies, ensuring the highest public safety standards.

“Training like this has significantly bolstered the police department’s capabilities in managing and executing search and rescue operations,” he said. “Extending the training to all police officials will help improve response during disasters.” 

He said that in times of crisis, every second counts, and the training ensures that police officials are ready to act swiftly and effectively to save lives and provide crucial assistance.

The police officials were trained in mountain SAR, ground SAR, and urban SAR, which involves location, extrication, and initial medical stabilisation of victims trapped in confined spaces, and water SAR. 

As part of its commitment to community safety, the NSARTC plans to invest in advanced training programmes. 

The SRPF plans to provide SAR and disaster-related training to de-suups, gyalsups, and volunteers at the request of the home ministry. 

The training was conducted in partnership with the Department of Local Governance and Disaster Management.

Sherab Lhamo

For an interactive banking system for loans, the Bank of Bhutan (BoB) launched digital lending platform BoBloan in Thimphu yesterday.

 The bank’s previous digital lending platform was a loan portal and had the feature to only submit documents and get approval.

BoBloan platform enhance accessibility, enabling borrowers to request and manage loans from any location with internet access, at any time.

An official from BoB said that BoBloan is a user-friendly digital lending platform that streamlines the loan process for customers, offering features such as tracking one’s application status and a chatbot called ChatBoB that fills up the form through question-answer sessions.

The bank’s director of Credit and Operations Department, Prem Moktan, said the advantage of this platform was that customers could access it 24/7 on the bank’s website or through mbob. It offers the feature of a paperless process where customers can track their application status with one time e-document upload, ensuring secure storage, faster validation, and real-time feedback.

“BoBloan offers a truly interactive experience built on artificial intelligence,” said Prem Moktan.

The official said that the platform is transparent, allowing clients to track the application status and loan repayments at once through online dashboards. Clients will be able to receive notifications and alerts.

Prem Moktan said that BoBloan is secure with multi-layer authentication and validation processes, including email, CID, and one-time password (OTP) validation. He added that the bank has integrated the system with Bhutan NDI and will take care of the security system of the platform.

The chairman of the bank, Karma Yonten, said this platform is useful for both the bank and the clients as it will help reduce the possibility of errors and make the process of banking more efficient.

The platform, Prem Moktan said, is open to all eligible individuals, even for those living across the border. All the loans available with BoB can be availed through the platform.

Private business with toilets benefits

Chencho Dema

Punakha—How do we make the most of the increasing number of tourists coming to the country? A couple running a business at the Phochhu end of the famous suspension bridge in Punakha has the answer.

Even if not planned, Sonam Dhendup and his wife is having a brisk business from tourists visiting them not only for snacks, but for an essential facility – a clean restroom. 

The suspension bridge over Phochhu is considered the longest suspension bridge, connecting the Chubu and Dzomi gewogs. It is adorned with vibrant prayer flags that flutter in the breeze and a good tourist spot, with guides making it almost a must-visit place, when visiting Punakha dzong.

Tour guides say the suspension bridge is the most visited place in Punakha after Chimi Lhakhang and Punakha dzong.

A group of tourist from Kolkata

However, not all tourists are happy. They are complaining of lack of basic amenities like clean toilets. It is here Sonam’s establishment. – “a restaurant cum bar”, a cafeteria, and a grocery store, which provides much-needed facilities, including restrooms, and offer a place for visitors to sit, relax, and enjoy some food, making the visit more comfortable and enjoyable.

Sonam Dhendup who had been running the business for two years said his small restaurant is flooded with guests and locals who drop by to eat and drink. “Tourists in particular come to use the washrooms. We are doing good business,” he said.

Tshering Euden, 34, who has been running a cafeteria for over 10 months, said that during the tourist season, business thrives. Her small but inviting café offers a variety of flavored coffees, pizza, dumplings, and more.

Namgyel Dorji, a tourist guide and the owner of Linking Bhutan Tours and Travel, said that guests used to complain about the lack of toilets and shops near the bridge. “But now, with the businesses at the end of the bridge, guests are happy and walk there for food and drinks,” he said.

According to him, it was tourists from India that made the bridge a popular tourist’s hotspot back in 2010. 

Another guide said that a toilet is a basic necessity when tourists find the suspension bridge  a good spot to relax after a long drive to Punakha. Locals said that curious tourists would come to the cremation ground near the bridge looking for toilets. “The toilet at the cremation is horrible and a shame when desperate  tourists visit it,” said a local, Ugyen.

 A tourist from Kolkata, Debabrata, 40, visiting Bhutan with his friends for a week-long holiday said, there should be more hotels and restaurants around these places as the number of tourists are increasing yearly. “More choices and more amenities for the guests would help the locals,” he said. 

Tourists who talked to Kuensel said that while these establishments have come to their rescue, concerned agencies should provide basic amenities like toilets. They emphasised the importance of having designated facilities, as it’s uncertain where to go when nature calls.

Kuensel learned that the Department of Tourism had planned to construct additional restroom facilities near the parking area before the bridge. However, this plan was dropped as the Department of Culture and Dzongkhag Development (DoCDD) reported they were assessing the area to develop a master plan for the Dzong area. 

The steel bridge is suspended around 60 meters above the Phochhu and spans a distance of approximately 160 to 180 meters and about 1.2 meters wide. Visitors cross the bridge to reach the Punakha Dzong, a historic fortress and monastery located on the other side of the river.

The suspension bridge was renovated several times and was originally built to connect Punakha Dzong to the small villages on the other side of Phochhu.

The Punakha dzongkhag court convicted a 28-year-old driver of a travel agency of larceny and sentenced him to two months in prison on May 27.

The convict, from Mongar, had stolen a total of INR 13,750 from the bags of three Indian tourists that were kept in the car while visiting the Punakha Dzong.

The incident is believed to have occurred around 2pm on May 13.

After the theft, the convict went missing, ignoring multiple calls from the guide.

The guide and tourists were left stranded as the driver failed to pick them up for sightseeing.

The travel agency refunded the stolen amount to the tourists.

The guide reported the incident to Punakha police. After his arrest, the convict confessed to committing the crime.

However, because the convict already served 13 days in detention, he can opt to pay money in lieu of imprisonment.

YK Poudel

Frequent slope disasters like slope failures and debris flows disrupt national highways, affecting transportation networks and economic activities.

During the third technical discussion held yesterday in Thimphu on “Project for capacity development on countermeasures of slope disaster on roads in Bhutan”, technological interventions, upscaling the technology and maintenance were discussed.

The project worth Nu 62.5 million for construction of countermeasure structures that started in January 2019 will end in July this year.

Secretary of MoIT, Phuntsho Tobgay, said that the project would help the Department of Surface Transport (DoST) manage and mitigate the slope disasters and in planning countermeasures.

“With its six-major outputs the department will be able to replicate these pilot projects across the country, as well as enhance information dissemination on disasters and traffic control,” he said. “The guidelines is instrumental resource for future reference for project development and execution.”

The six-major outputs of the project are: traffic control before the event, suitable bio-engineering works against debris slope failure, standards for cut slope angles for debris and rock slope failure, suitable countermeasure works for rock slope failure, suitable drainage works and facilities for debris flow, and develop information system on slope disasters and traffic controls on road. 

Bhutan’s 12th Plan aimed at developing robust road networks, accessible throughout the year, reducing travel time and maintenance. To meet this, Japan International Co-operation Agency (JICA) provided financial and technical expertise assistance.

MoIT with the GovTech Agency are preparing to roll out a web-based application, ‘Bhutan Road Safety’ system accessible both on smartphones and computers for real-time updates.

It has been integrated into the Geographic Information System (GIS) database of MoIT which will be made available to the officials and general public in the near future. 

Officiating director general of DoST, Tshewang Dorji, said that all the major outputs had been achieved and the project was scheduled to end in July this year. 

“The techniques we have implemented under this project, the manuals and guidelines developed will be used for all the projects that will be executed under the DoST in its 13th Plan,” Tshewang Dorji said.

The department also plans to integrate the website with other agencies for seamless action and intervention.

A DoST engineer, Leki Drakpa, said that besides information about roadblocks, the system would also provide information about ongoing road maintenance activities and cautionary information for the travellers. “The timely update will be made by regional and sub-divisional offices.”

According to him, all the road details across the country have been integrated, the historical records of disasters at prominent hotspots have been captured in the GIS database with the data from regional and divisional offices.

As a part of the pilot project, suitable drains were constructed with culverts on highways to ensure the smooth flow of debris. Such culverts and drains were built in Bjee in Trongsa, Khelekha in Punakha, and Samdrupcholing in Samdrupjongkhar.

Once the pilot project ends, Bhutanese experts at the DoST will take up the implementation of the measures.

MoIT secretary, Phuntsho Tobgay, chief representative of JICA Bhutan Office, Tomoyuki Yamada, and over 70 participants, including engineers, contractors, and researchers from across the country took part in the discussion.

Thukten Zangpo   

Tour operators, during the Association of Bhutanese Tour Operators’ (ABTO) annual general meeting yesterday, raised several issues affecting their industry from the sustainable development fund (SDF) refunds, discounts in border towns, and relevancy of tour operating licenses.

ABTO’s executive director, Sonam Dorji said that tour operators who booked tours on or before June 20, 2022 under the minimum daily packaged rate are yet to get the refund because of the policy changes despite the government assurance to refund the SDF within two weeks. 

The government introduced a 50 percent waiver of SDF with 4+4, 7+7 and 12+18 schemes from May 31, 2023 and removed the schemes and SDF at 50 percent from August 25, 2023. “Tour operators are facing difficulties getting refunds for the difference in SDF paid by tourists,” Sonam Dorji said. 

The 4+4 scheme meant a tourist paid a SDF for only four nights with  an additional four nights stay without having to pay the USD 200 fees per night. Similarly, for 7+7 package, a tourist paid for seven nights and got another 7 SDF free nights, and under 12+18, a tourist paid for 12 nights and got 18 nights SDF free.

Another issue tour operators raised was on the border town SDF discount. 

The government on March 30 2023, announced that the SDF shall be waived for casual visitors for up to 24 hours in the border towns of Samtse, Phuentsholing, Gelephu and Samdrup Jongkhar, as long as they did not travel beyond the designated zone of the border towns with effect from April 14 2023 until April 13 2024.

Subsequently, a new SOP was issued when the schemes were introduced, “The SDF incentives cannot be combined with the 24-hour SDF waiver for border towns.”

Sonam Dorji questioned the effectiveness of the SDF incentives at present and he said that it was not applicable to  USD SDF paying tourists. 

Meanwhile, with the government aiming to attract 300,000 tourists in the country, tour operators are requesting to introduce duration and group discounts to encourage longer stays and travel by larger groups.

Sonam Dorji said that Section 9 of the Tourism Levy Act of Bhutan 2022 and Section 7 of the Tourism Rules and Regulations (TRR) 2022 could be invoked to introduce such incentives. According to the Section 9 of the Tourism Act, a competent authority may provide for an exemption or concessionary levy rate on the applicable Sustainable Development Fee, subject to any conditions prescribed in the rules.

At the same time, the TRR 2022 states that the Tourism Council of Bhutan or Department of Tourism may provide an exemption or concessionary levy rate on the applicable SDF as provided in Section 9 of the Act.

An official from the department of tourism, Damchoe Rinzin, said that the duration and group discounts are included as part of the review of TRR 2022 in place. 

Tour operators also questioned the relevance of licensed tour operators in the current system. A tour operator said that anyone can operate tours with the recent policy changes. Sonam Dorji added that the tour operation license has become redundant and there is no value because everybody is in the tour operation business. 

Tour operators also raised concerns of  tourists not being able to exit via Darranga in Samdrupjongkhar and Dadhgari in Gelephu with e-visa and stamped visa. 

They requested the Ministry of Industry, Commerce and Employment to expedite the implementation process in facilitating visas through these routes. 

An official from the department of immigration said that casual visitors are applicable to only Indians. She added that the exit route through Darranga is ready to implement, however, Dadhgari, she said,  is yet to be finalised. 

Tour operators also said that overseas agents are dominating  local agents because the new policy allowed tourists to  apply for visas online from anywhere, bypassing local agents. 

The Bhutan Food and Drug Authority, after finding Aflatoxin M1, a substance that contaminates milk, beyond the permissible limit in some imported milk brands, held meetings with importers to familiarise them on the import requirements. 

The authority will discuss existing import guidelines within mandatory standards and the way forward “in the interest of protecting public health.” The authority will control imports from July 1. All imports after that will be subjected for testing for Aflatoxin M1. 

Aflatoxin M1 contaminates milk and makes consumption potentially dangerous, especially for infants. After the notice from the authority (or maybe a coincidence), there is a shortage of a specific popular milk brand in Thimphu. Grocery stores say there is shortage from the source. 

Milk is an essential part of our food and a good source of calcium, other vitamins, and minerals. Without sufficient  availability of natural milk, many rely on imported packaged milk. If it is contaminated or contains harmful chemicals, the impact will be huge. Not many would care when authorities say there is Aflatoxin M1 in the milk we drink. Many will not even bother as they will not understand what is in the milk they drink or feed their children.

In Bhutan, the dependence on authorities can make the difference. Through ban on import of contaminated products or making them unavailable to the masses, they could protect the public from possible health hazards. Before the issue of milk contamination, the same authority checked the permissible limit of ethylene oxide, which causes cancer, in Indian spices used extensively in our dishes. While the same spice imported from the same source was banned in many countries, authorities found the content of the cancer causing chemical to be under permissible limit.

The BFDA is, as expected, conscious of what is contained in the food we import. It will continue to play an important role in ensuring the safety of imported food we consume. For import-dependent Bhutan, it is more important that the authority is proactive in assessing, testing and warning people about the quality of food they consume.

Regulating imports, especially food, is important. Local food industries trying to penetrate even the neighbouring Indian market are finding it an uphill task to meet import regulations. Some are for safety, some could be to protect local manufacturers. For instance, Bhutan is known for our fresh and clean water. Not even one manufacturer could penetrate the Indian market.

On the other hand, our market is flooded with cheap imports, some known to be harmful to health. Why should we, for instance, let the import of the numerous varieties of pan masalas that a source of non-degradable waste mouth cancer. A visit to a pan shop would show what Bhutanese, especially children, consume.

As importers try to compete and bring in varieties of goods from as many countries, many of us are not aware of what we are consuming. Some of the food items sold in our grocery stores have labels that we can’t read. Labels on food products specify the ingredients, calories and nutrition. We consume everything that is made available to us. 

This is where our authorities can come in to ensure the safety of the public. 

Yangyel Lhaden

The southern and eastern parts of the country are expected to experience cloudy weather with moderate to heavy rainfall until May 29 as cyclone Remal is moving north and towards northeast, according to the National Centre for Hydrology and Meteorology (NCHM).

Cyclone Remal originated in the Bay of Bengal. It is the first cyclone to hit the bay this year ahead of the June-September monsoon season.

The cyclone made a landfall – meaning it hit land from sea – on the Bangladesh coast on Sunday and began crossing the Khepupara coast from the southwest side of Mongla port at around 8 pm, according to the Bangladesh Meteorological Department. Southern Bhutan experienced heavy rainfall for a few hours starting midnight yesterday.

After landfall, the cyclone weakens as it moves away from its centre. Bhutan is located to the north of Bangladesh. The cyclone moving north and towards northeast means it is moving away from Bhutan. The southern and eastern parts of Bhutan are experiencing the cyclone’s indirect effects, such as rain and gusty winds.

The skies were gloomy yesterday, with light to moderate rain, but the Department of Surface Transport reported a roadblock along the Trongsa-Gelephu Primary National Highway at around 9.30 am, which was cleared later in the day.

The local governments in southern and eastern Bhutan are urging people to remain alert and aware of the cyclone’s potential consequences. A group chat message from a local leader in Gelephu advises people to avoid going near rivers, not to leave machinery near rivers, and to stay vigilant.

The Sarpang dzongkhag administration has issued three public cautionary notifications across various social media channels. All local leaders, including gups, have been alerted about the situation.

Sarpang’s officiating dzongda, Karma Wangdi, said that the dzongkhag is prepared to minimise the impact of potential heavy rainfall and flash floods on lives and properties. “We will closely monitor the situation. The dzongkhag disaster management team will stay up late into the night to oversee the situation in case we need to provide any logistical support due to potential disasters.”

He added that the dzongkhag administration instructed construction firms, dredgers, and crusher plant owners near riverbanks to relocate their construction machinery and other materials to safer locations. “If any preventable loss or disaster occurs due to their failure and negligence, they will be held accountable and required to bear the expenses incurred,” Karma Wangdi said.

The dzongkhag administration also cautioned all points of entry near water bodies and low-lying areas to exercise extra vigilance and take necessary measures to ensure their safety.

The chief of the Disaster Prevention and Mitigation Division, Thinley Norbu, said that all 20 dzongkhags and fourthromdes have disaster management and contingency plans (DMCPs) in place. He said, “They include ensuring the readiness of emergency response teams, known as Incident Management Teams, at both the dzongkhag and gewog levels.”

Thinley Norbu said that the DMCPs feature detailed evacuation plans, routes, and sites that have been mapped out. “Coordination with various agencies and stakeholders has been established to ensure a cohesive and coordinated response,” he said. The disaster management and contingency plan encompasses early warning systems in the form of social media information or others to alert the public and continuous monitoring of weather patterns.

The Department of Local Governance and Disaster Management (DLGDM) has communicated with all dzongdags, thromdes, and the Dzongkhag Disaster Management Committees to send out monsoon advisories to vulnerable gewogs, villages, schools, institutions, and communities.

These advisories include education on cyclone and flood risks, safety measures, and the distribution of awareness materials. Information is being disseminated through radio, TV, social media, and community meetings, emphasising the importance of monitoring updates from reliable sources.

The NCHM is expected to provide updates if there are significant changes to the forecast.

Additional reporting by Lhakpa Quendren

Lhakpa Quendren

Sarpang—With the mercury hitting 35°C for the last few days, poultry farmers in Sarpang have been affected the worst with the heat killing chickens.

Yesterday evening, Laxuman Gomden in Norbugang, Shompangkha, was seen disposing of heat-stressed chickens (dead) from his poultry farm. The heat had killed a dozen layer chickens on his farm. At least 188 layer chickens died over the past five days, with the highest number of deaths, 120 chickens, occurring on May 25.

His farm is seeing a growing number of bird fatalities, adding extra strain to his flock of 5,000 layer chickens across four farms. The biggest farm, receiving direct heat, is hit the hardest, while some parts of the other farms are protected by trees.

“If the extreme heat continues for a few more days, I am worried that half of my chickens will die,” Laxuman Gomden said, adding that the mortality rate is much higher this year compared to the 55 chickens that died last year.

“The birds are suffering just as they begin to lay eggs,” he added.

Poultry farmers said it is a significant setback as they are still recovering from losses caused by feed contamination in 2021. The existing flock of layer chickens was restocked after the National Poultry Development Centre (NPDC) in Sarpang resumed its chick distribution last year following the pandemic.

“We are already at a loss, and now the heat is adding another burden to the farms. We did not report it anywhere, thinking that no help would come,” said Santosh Subba in Shompangkha, who reported losing at least 15 chickens in four days.

Agriculture officials advised farmers to protect poultry farms with plywood ceiling to shade the layer chickens, but farmers said it is easier said than done. “Having enough water for sprinklers would minimise the death toll,” said Santosh.

While some poultry farmers have set up water sprinklers on their CIG sheet-roofed farms, the scarcity of water makes continuous operation challenging. Others use fans, which, according to them, are also ineffective.

The heat stress also resulted in low egg production, according to the farmers. “My egg production has dropped from nine cartons  a day to seven,” said Santosh Subba.

The current price is Nu 1,700 per carton or Nu 270 per tray, while it is being sold at Nu 320 per tray in the market. The feed price remains at Nu 2,015 per bag.

Poultry farmers also allege that illegal egg imports have led to a decrease in the prices of local eggs. However, they say that the price has recently increased slightly due to stringent surveillance by the Bhutan Food and Drug Authority at the border check-posts following reports of flu outbreaks in the country.

Meanwhile, the National Centre for Hydrology and Meteorology (NCHM) forecast a challenging monsoon season between June and September this year, with slightly above-normal temperatures and rainfall.

…Greener Way’s latest initiative to solve waste issue

YK Poudel

There is cash in the trash!  So have we heard this multiple times. However, if there is not much cash, this initiative of making money from trash could ease the burden of the mounting trash issue.

Greener Way recently started a Waste Bank where anyone can deposit their trash and walk away with cash.  The World Bank is supporting the “Bhutan Waste Bank” launched on April 18 with USD 1.5 million.

The concept is simple. Anybody can drop their solid waste at the nearest drop-off centres and get credited for the trash. It is Nu 25 per kilogram for polyethylene terephthalate (PET) bottles and Nu 20 per for low-density plastics (LDPS), and all other wastes.

According to officials from Greener Way, there are three major activities under the project: waste circular economy which is the waste collection phase, eco-poles production and pet-shredding.

“This initiative will provide incentives to the people, bring out  behavioural change, foster socio-economic empowerment which is gender inclusive and increase household level engagement,” the official said.

Greener Way established in 2010 initiated material recovery facility in 2018—following which started producing eco-poles in 2019 and delineators from 2023.

Bhutan is one of the fastest urbanising countries in south asia. By 2047, the share of Bhutan’s urbanisation is projected to reach 56.8 percent. The project has the potential to divert approximately 422 tonnes of plastic waste from entering the landfill. This diversion is expected to help eliminate around 1,266 tonnes of CO2 emissions annually.

This initiative is made possible through the Plastic Free Rivers and Seas for South Asia grant.

The implementation will be overseen by the South Asia Cooperative Environment Programme, with support from the United Nations Office for Project Services.

Meanwhile, in Thimphu the amount of waste disposed of at the landfill increased by approximately 4,800 metric tonnes in 2021 compared with 2019. In 2019, about 14,824.8 metric tonnes of waste were disposed of with 13 percent being plastic waste.

A household generates over 80 tonnes of solid waste per day, of which 51 percent is generated in urban areas.

The government’s Zero Waste Bhutan app functions as a tracker for waste-related offenses. So far, it has recorded 436 offenses and 369 incidents of waste-related issues.

Looking ahead

The recent World Bank report titled “Bhutan Country Environmental Analysis: Taking the Green Growth Agenda Forward” highlights a significant issue. Bhutan does not have adequate waste disposal solutions, such as proper sanitary landfill infrastructure or facilities to convert waste into energy.

The 13th Plan stresses on meeting the long-term goal of reducing waste going to the landfill and recovering waste promoting recycling value-chain. “Promotion of circular economy—development of integrated waste management estates shall be focussed.”

The waste flagship programme started with the national waste inventory survey in 2019, that paved a way forward other programmes such as website for zero waste Bhutan, integration of ecology notes in school education, procurement of incinerators, and biogas facility at Memelakha among other outcomes.

According to the National Statistics Bureau’s 2020 survey, plastic and paper waste comprise 17.1 and 15.8 percent respectively in Bhutan.

In Bhutan, the ban on plastics that was imposed in 1999 remains largely ineffective. The National Environment Commission on January 14, 2019, issued a notification reinforcing the plastic ban. It is ineffective too.