Thinley Namgay

Bhutan’s senior national men’s football team will face Bangladesh today in a FIFA friendly match at the Changlimithang Stadium in Thimphu. The match kicks off at 6pm.

The last encounter between the two teams was on June 28, 2023, during the SAFF Championship in Bangalore, India, where Bhutan lost 3-1 despite dominating the game with 55 percent ball possession.

Today’s game is the first of the two friendlies scheduled at the Changlimithang Stadium, with the second match set for September 8.

Bhutan has historically struggled against Bangladesh, clinching just one win and two draws in 16 encounters. 

Bangladesh has scored 40 goals in these matchups compared to Bhutan’s seven, giving the visitors a 33-goal lead.

Despite this, Bhutan holds a slight edge in the latest FIFA rankings, standing 182nd while Bangladesh is 184th out of more than 190 countries.

In recent form, Bhutan has fared better, winning two of its last five matches, including victories against Hong Kong (2-0) and Macau (1-0), while Bangladesh has lost all five.

Bhutanese Head Coach Atsushi Nakamura, who joined the team last month, is yet to reveal his squad. At yesterday’s pre-match conference, he said that 23 players were selected based on their performances in the Bhutan Premier League and the Under-20 SAFF Championship in Nepal.

“I know that the opponent is strong, but I want my boys to play confidently with good motivation,” he said, adding that local favourite striker Chencho Gyeltshen will not feature in the team for these two games.

“I would love to include Chencho for the two games, but now is also the time to train some young strikers who can play at Chencho’s level,” Atsushi Nakamura said.

Team Captain Nima Wangdi highlighted the advantages of playing at home and the favourable weather conditions. However, he acknowledged that the team’s preparation has been hampered by the ongoing Bhutan Premier League, which has limited their training time together.

He said that Bhutan has secured its place in the third round of the AFC Asian Cup Qualifiers for the 2027 tournament in Saudi Arabia, and the FIFA Friendly matches provide a good platform for the team to gain international exposure and learn new tactics.

Bangladesh Coach Javier Cabrera from Spain said that the level of Bhutanese football has improved significantly and the two matches would be challenging for his team.

He added that motivation among Bhutanese players is high, and added that the recent performance of Bhutan’s Under-20 team at the SAFF Championship in Nepal was commendable.

The skipper of Bangladesh, Jamal Bhuyan, applauded Bhutan for its winning mentality, skills, and good game tactics. “Bangladesh played only a few international matches this year and we expect the matches to be competitive.”

Lhakpa Quendren

Samtse—The Dhamdhum Industrial Park in Samtse, designated for clean-tech industries, is on course after several years of stalled progress.

Launched in August 2016, the park has struggled due to delays caused by defaulting tenants or leaseholders. Over the past eight years, around 80 unreliable tenants were terminated for failing to commence operations despite assurances.

Now, with the influx of potential and committed investors rushing for the vacant plots, the industrial park is expected to make major progress within the next two years, according to the Department of Industry.

“We are currently scrutinising the applicants to offer opportunities to those who are serious about starting their projects,” said an official. “We now have very limited vacant plots left, and allocation is still ongoing.”

The delay has resulted in overgrown bushes and damage to road infrastructure

The Dhamdhum Industrial Park spans 234 acres and is divided into three zones: Pocket A (143 acres), Pocket B (65 acres), and Pocket C (25 acres).

Of the 45 allocated plots, 18 factories are completed, 11 are under construction, and 16 are in the documentation phase.

However, Pocket B, which is potentially at risk of flooding from the Dhamdum River, has not been developed and is being monitored. Currently, seven acres in this area are leased to two crusher plants.

The industrial park features a range of industries, including two large-scale enterprises, which are foreign direct investment companies—Dralha Bamboo Revolution Private Limited and Eco-Synth Fibers—along with 19 large-scale, 17 small-scale, and three cottage industries.

However, the delay in project implementation has resulted in overgrown bushes and damage to road infrastructure.

From Pg 1

The promoters of the factories suggest immediate maintenance of the park’s infrastructure to prevent further damage and deterioration. And some have raised concerns over potential risk of fronting practices.

“Many promoters leased large areas because the lease rate was low, and some might be seeking funding sources to begin their work. Otherwise, they should have started their work like others,” a promoter said.

Another promoter said that some tenants who took loans for factory construction may not have used it for the intended purpose. “Now it is time to repay the loans but many of them have not even started their projects,” he said.

Lease rate revision causes financial strain

Meanwhile, following an appeal from the promoters of the industrial park to reduce lease rents on March 25, the Department of Industry is reviewing the lease rent for the industrial parks in collaboration with the National Land Commission (NLC) and the Bhutan Chamber of Commerce and Industry.

The official from the department said that the revision is being considered for the industrial parks at Dhamdhum and Norbugang in Samtse, and Motanga in Samdrupjongkhar.

“We are discussing it and expect to finalise it soon. We understand their issues, but at the same time, they must also understand the challenges faced by the government,” said the official.

The NLC revised the estate land lease rates from Nu 0.15 per square feet to Nu 4.1 per square feet per year, effective this year. Although the Land Act of Bhutan 2007 mandates a revision of land lease rates every five years, it had remained unchanged for over 14 years.

With only 99 acres available in Pocket A and Pocket C, excluding 70 acres for basic amenities, recovering the Nu 300 million invested in park development at the current rate would take approximately 17 years.

The park incurs over Nu 160,000 monthly in electricity costs alone, not including maintenance expenses. The Department of Industry is exploring ways to cover these costs through lease rents.

Under the new lease rates, a promoter with one acre of land will see their annual rent rise from Nu 6,534 to Nu 178,356, plus a security deposit of the same amount.

Promoters have leased plots ranging from 30 decimals to 4 acres.

Promoters now have to pay significantly higher rents, with some seeing over 800 percent hikes. This financial burden is expected to strain many potential promoters, as many are yet to start their projects.

Nabin Basnet, the promoter of Hutah Fresh, an upcoming processed cheese plant, said that the country’s economy is yet to pick up, and the current situation is particularly dire for emerging manufacturing units.

“The government could consider raising rates more rationally once we reach the break-even point and start generating profits, which, under the current circumstances, is expected to take at least five years,” he added.

Pallavi Furniture Manufacturing Unit, which occupies 1.5-acre plot, has to pay an additional Nu 350,000 under the revised lease rate.

The manager of Pallavi Furniture Manufacturing Unit, Krishna Pradhan, said that the lease rent, which was previously Nu 10,000 per year, has now increased to Nu 30,000 per month. “This sudden hike is difficult to manage. A reduction to a more feasible level would be greatly appreciated,” he said.

The factory, which generates Nu 600,000 to Nu 700,000 monthly and employs seven staff, faces financial strain due to the increased lease rates.

However, some promoters believe that higher lease rate is justified, given the substantial investment required to develop and maintain the park’s infrastructure such as boundary walls, reliable power and water supplies, road connectivity with underground street lights, drainage system, and cable trenches.

A promoter of a wood-based industry, Tshering, said that the increased lease rate will prompt investors to expedite their construction. “However, for the greater good, the government should consider reducing the lease rent at least during the construction period.”

༉ ཐིམ་ཕུག་ཁྲོམ་སྡེའི་ འགྲུལ་འཁོར་བཱསི་ ལག་ལེན་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ ཟླཝ་༢ ཀྱི་ནང་འཁོད་ལུ་ གསར་བཟོ་འབད་མི་ དགའ་སྐྱིད་ར་ཡེཌ་མཉེན་ཆས་(ཨེབ་)ནང་ ཕི་ལིཊ་འཛིན་སྐྱོང་རིམ་ལུགས་(ཨེཕ་ཨེམ་ཨེསི་)ཐོག་ལས་ འགྲུལ་འཁོར་བཱསི་ཚུ་གི་ བཀག་གཏོང་ས་གནས་ཚུ་ནང་ ལྷོད་ནིའི་དུས་ཚོད་ཚུ་ བལྟ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ད་ལྟོ་བཟུམ་ཅིག་འབད་བ་ཅིན་ འགྲུལ་པ་ཚུ་གིས་ ས་གནས་ཁག་གི་ བཱསི་བཀག་ས་ཚུ་ལུ་ དུས་ཚོད་ནམ་འོང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་ན་ ཧ་གོ་མི་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ ཟླ་༢ པའི་ཚེས་༦ ལུ་ འགོ་འབྱེད་འབད་མི་ ཨེཕ་ཨེམ་ཨེསི་རིམ་ལུགས་དེ་ ད་ལྟོ་བཟུམ་ཅིག་འབད་བ་ཅིན་ ཁྲོམ་སྡེའི་བཱསི་གི་ཞབས་ཏོག་ ལྟ་རྟོག་པ་གིས་ ཁ་བཀོད་བྱིན་ནིའི་དོན་ལུ་ ལག་ལེན་འཐབ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
བཱསི་ལག་ལེན་པ་ཚུ་ དྲོ་པའི་ཆུ་ཚོད་༧ ལས་ ཉིན་མའི་ཆུ་ཚོད་༡༢.༣༠ ཚུན་ སྐོར་རྒྱབ་ཐོག་ལས་ ལཱ་འབདཝ་ད་ ལྟ་རྟོག་པ་གིས་ བཱསི་གི་རེའུ་མིག་ཚུ་ ལྟ་ཐོག་ལས་ སྤྱིར་བཏང་ལཱ་འབད་ས་དང་ དུས་ཚོད་ཁར་ ལམ་འགྲུལ་འབད་དོ་ཡོད་མེད་ ལྟཝ་ཨིན་པས།
རིམ་ལུགས་དེ་གིས་ ཉེན་སྲུང་ ཕན་ཐབས་ ཚོང་མགྲོན་པའི་ཞབས་ཏོག་ དུས་ཚོད་ངེས་བརྟན་གྱི་ས་གནས་ དེད་གཡོགཔ་ཚུ་གི་ བྱ་སྤྱོད་ལྟ་རྟོག་ བཱསི་རེ་རེ་བཞིན་གྱི་ གནས་ཐོ་ལ་སོགས་པ་ ལག་ལེན་འཐབ་ནི་ལུ་ ཕན་ཐོགས་བྱུང་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ ཁྲོམ་སྡེ་བཱསི་ཞབས་ཏོག་གི་ བརྡ་དོན་འཕྲུལ་རིག་འགོ་དཔོན་ ཆོས་གྲགས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
རིམ་ལུགས་ནང་ ཁྲོམ་སྡེའི་བཱསི་ཡོངས་བསྡོམས་༥༥ ཡོད་མི་ཚུ་གི་ གནས་ཐོ་ཁ་གསལ་ བཞག་པའི་ཁར་ གནད་དོན་གལ་གནད་ཅན་རེ་ཐོན་ཏེ་འབད་རུང་ ལྟེ་བ་ལས་ བཀོད་རྒྱ་བྱིན་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ཡར་སེང་འབད་མི་བཱསི་བཀག་ས་ རྒྱུན་ལམ་ ཤུགས་ཚད་ འགྲུལ་སྐྱོད་དུས་ཚོད་ གནད་གལ་ཅན་གྱི་ཉེན་སྲུང་ དེད་གཡོགཔ་ར་བཟི་སྟེ་སྣུམ་འཁོར་བཏང་མི་ ཆང་བགྲངས་ཏེ་བཏང་མི་ཚུ་ དམ་འཛིན་འབད་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རིམ་ལུགས་དེ་གིས་ བཱསི་གི་ཨང་གྲངས་ལྕགས་ལེབ་ སྣུམ་འཁོར་ངོ་རྟགས་ བཱསི་གི་རྒྱུན་ལམ་ དྲན་གསོ་ དུས་ཚོད་ དེ་ལས་ ས་ཁོངས་ཚུ་གི་ཞབས་ཏོག་ བྱིན་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཆོས་གྲགས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཨེཕ་ཨེམ་ཨེསི་དེ་ལུ་བརྟེན་ མི་སྡེ་བརྡ་བརྒྱུད་ནང་ ཉོགས་བཤད་རེ་བཀོད་མི་འཐོན་རུང་ དྭངས་གསལ་བཟོ་དོ་ཡོདཔ་ད་ གནད་དོན་ཚུ་ལུ་ ལན་ཐད་ཀར་དུ་ རྐྱབ་ཚུགས་པའི་ཁར་ གལ་སྲིད་ འགྲུལ་འཁོར་བཱསི་དེ་གིས་ དུས་ཡུན་སྐར་མ་༢ དང་༣ ལས་བརྒལ་ཏེ་ བཀག་བཞག་པ་ཅིན་ ལྟ་རྟོག་པ་གིས་ དེད་གཡོགཔ་དང་ འབྲེལ་བ་འཐབ་སྟེ་ གནད་དོན་ག་ཅི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་ན་ཚུ་ དྲིས་དཔྱད་འབདཝ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ རིམ་ལུགས་དེ་གིས་ བཱསི་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ཚུ་ལུ་ དོན་མེད་བཱསི་བསྒུག་སྡོད་མི་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རུང་ ཁྲོམ་སྡེའི་འགྲུལ་འཁོར་བཱསི་ཚུ་ནང་ པར་ཆས་ཚུ་ བཙུགས་སྒྲིག་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ ད་ལྟོ་བཟུམ་ཅིག་འབད་བ་ཅིན་ གློག་ཤུགས་བཱསི་རྩིས་པའི་ ཡོངས་བསྡོམས་བཱསི་༢༨ ནང་ པར་ཆས་ཚུ་ བཙུགས་ཏེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁྲོམ་སྡེའི་བཱསི་ཞབས་ཏོག་གིས་ གླ་ཆའི་ཤོག་བྱང་རིམ་ལུགས་ཅིག་ཡང་ བཟོ་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ད་ ད་ལྟོ་ རིམ་ལུགས་དེ་གི་དོན་ལུ་ དངུལ་ཁང་ཚུ་དང་ གྲོས་བསྟུན་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ལས་ གལ་སྲིད་ རིམ་ལུགས་དེ་ཡོད་པ་ཅིན་ གླ་ཆའི་ཤོག་བྱང་དེ་ དངུལ་འབྲེལ་དང་གཅིག་ཁར་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ བསྐྱར་གསོ་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ཁྲོམ་སྡེ་བཱསི་ཞབས་ཏོག་གིས་ དགའ་སྐྱིད་ར་ཡེཌ་མཉེན་ཆས་བཟོ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཡུ་ཨེན་ཌི་པི་གིས་ མ་དངུལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དངུལ་ཀྲམ་༧༠༠,༠༠༠ བྱིན་ཡོདཔ་ད་ ཨེཕ་ཨེམ་ཨེསི་རིམ་ལུགས་དོན་ལུ་འབད་བ་ཅིན་ འཛམ་གླིང་དངུལ་ཁང་གིས་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ མཛེས་ཆ་དང་ རང་ལུགས་ལམ་སྲོལ་ཕྱུགཔོ་ དེ་ལས་ རི་བཤལ་གྱི་ གོ་སྐབས་ལེ་ཤ་ཡོད་རུང་ ནུབ་ཕྱོགས་རྫོང་ཁག་རྐྱངམ་གཅིག་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་ཡོདཔ་ལས་ ལྟ་བཤལ་ལུ་བརྟེན་ ཤར་ཕྱོགས་རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ ཁེ་ཕན་འབྱུང་མ་ཚུགས་པར་ ལུས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྟ་བཤལ་དར་ཁྱབ་གཏང་ནིའི་དོན་ལས་ ལྟ་བཤལ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ བཀྲིས་གཡང་རྩེ་དང་ བཀྲིས་སྒང་ མོང་སྒར་ ལྷུན་རྩེ་ དེ་ལས་ གཞལམ་སྒང་རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ལྟ་བཤལ་གོང་འཕེལ་གཏང་ནིའི་དོན་ལས་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ས་ཡ་༤.༨༥༤ གནས་པའི་ ལས་འགུལ་ཚུ་ ལག་ལེན་འཐབ་ནི་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱི་དོན་ལུ་ མ་དངུལ་དེ་ཡང་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གོང་འཕེལ་ལས་རིམ་གྱི་ འཛམ་གླིང་མཐའ་འཁོར་མཐུན་རྐྱེན་གྱིས་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༡ ལས་འགོ་བཙུགས་མི་ ལས་འགུལ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༦ ཚུན་ ལག་ལེན་འཐབ་ནི་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱི་ ལས་འགུལ་འཛིན་སྐྱོང་པ་ བཀྲིས་བསྟན་འཛིན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ལས་འགུལ་དེ་ ལྟ་བཤལ་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དང་གཅིག་ཁར་ སྐྱེ་ལྡན་རིགས་སྣ་ཉམས་སྲུང་འབད་ནི་ཚུ་ཡང་ འབྲེལ་མཐུན་འབད་དེ་ ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ ཉེན་སྐྱོབ་འབད་བའི་ ས་གོ་ནང་འཁོད་དང་ ཕྱི་ཁར་སྡོད་མི་ མི་སེར་དང་ རི་དྭགས་སེམས་ཅན་ཚུ་གི་དོན་ལས་ ཡུན་བརྟན་ཉམས་སྲུང་དངུལ་འབྲེལ་དང་ འཚེོ་བ་གནས་སྟངས་སྐྱོང་བའི་སྐབས་ སྐྱེ་ལྡན་རིགས་སྣ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་བྱུང་ནི་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་ལས་ བཀག་ཐབས་འབད་ནི་གི་ ཡུན་བརྟན་གྱི་ ཐབས་ལམ་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ འབྲུག་པའི་མི་སྡེའི་ལམ་སྲོལ་ལུ་ གནོད་སྐྱོན་རྐྱབ་ནི་གི་ དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་འབད་ཚུགས་ནི་མ་ཚད་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ལྟ་བཤལ་གྱི་ ས་གོ་ཅིག་སྦེ་ཡང་ བཟོ་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱིས་ ཤར་ཕྱོགས་རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ལྟ་བཤལ་དང་འབྲེལ་བའི་ ཐོན་སྐྱེད་གཙོ་ཅན་ཚུ་ བཟོ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
འབུམ་སྡེ་གླིང་རི་དྭགས་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ ས་ཁོངས་ནང་ཡོད་པའི་ འབྲུག་ལུག་ལཱོསི་གོ་ལོ་རི་རྐང་ལམ་དེ་ དང་ཕུའི་ལམ་བདའ་སྟེ་ ཕྱེམ་ལའི་ལྟ་སྐོར་འབད་ནིའི་ ས་གོ་ཅིག་བཟོ་ནི་དང་ རྐང་ལམ་དེ་ རྒྱ་སྐྱེད་འབད་དེ་ རམ་སར་ལུ་ བྱ་ཁྲུང་ཁྲུང་བལྟ་ནིའི་ ས་གོ་ཅིག་སྦེ་ཡང་ བཟོ་ནི་ཨིན་པས།
གནས་སྐོར་ས་ཁོངས་ སེངྒེ་རྫོང་དང་ ཨ་བརྒྱ་གནས་དེ་ སྐྱེ་ལྡན་ལམ་སྲོལ་རྐམ་ལམ་སྦེ་ འོང་ནི་ཨིནམ་ད་ ལས་འགུལ་གྱིས་ གྲོང་གཡུས་སྡོད་ཁྱིམ་དང་ སྒར་བཅག་སྡོད་ནི་ས་གོ་ བཟོ་ནི་ལས་རིམ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དེ་གིས་ ཤར་ཕྱོགས་རྫོང་ཁག་ནང་ ནང་འཁོད་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་གི་ ཁེ་ཕན་འབྱུང་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
སེང་སྒོར་ལས་ ཡོང་ཀོ་ལ་ཚུན་ བྱ་བལྟ་ནི་གི་ རྐང་ལམ་ཅིག་ཡང་ བཟོ་ནི་ཨིནམ་ད་ ས་གོ་དེ་ ཨེ་ཤི་ཡ་ལུ་ བྱ་རིགས་བལྟ་ནི་གི་ ས་གོ་ཅིག་སྦེ་ ཡོངས་གྲགས་ཐོན་ཏེ་ཡོདཔ་ད་ ལ་སྟོང་ལ་དང་ གཞོང་སྒར་བར་ན་ཡང་ བྱ་བལྟ་ནི་གི་ མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ བཙུགས་ནི་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ཡངས་བ་རི་-མ་ནཱསི་ལུ་ པཱན་གྲུ་གཏང་ནིའི་ལྷན་ཐབས་དང་ མ་ཤིར་གཞིས་སྤོ་ལམ་བདའ་སྟེ་ སྒར་གསརཔ་ནི་གི་ ས་ཁོངས་གསརཔ་དང་ རྫོང་ཁག་དང་ སྒེར་སྡེ་ཚུ་ལས་ དངུལ་འབྲེལ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོག་ལས་ མ་ཤིར་ཕེ་ལའི་ཉ་བཟུང་ནི་ ཉམས་མྱོང་འཐོབ་བཅུག་ནིའི་ ལས་རིམ་ཚུ་ཡང་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སག་སྟེང་རི་དྭགས་སྲུང་སྐྱོབ་ས་ཁོངས་ནང་ཡོད་པའི་ འཛམ་གླིང་ནང་ རབ་ཆད་ནི་གི་ ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་ ཨ་ཅོ་གདོང་དཀར་འཁྱམས་སའི་ ཇོ་མོ་-པཱན་ཌ་རྐང་ལམ་ཚུ་ཡང་ འབྲུག་རྒྱལ་ཡོངས་གླིང་གའི་ཚེ་སྲོག་མ་དངུལ་ལས་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོག་ལས་ རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་ནི་ཨིན་པས།
གཞལམ་སྒང་གཞུང་ལམ་བདའ་ཡོད་པའི་ སྤྱ་དཀར་གསེར་གྱི་མདོག་ཅན་གྱི་ རྐང་ལམ་གྱིས་ འཛམ་གླིང་རི་དྭགས་མ་དངུལ་ རྒྱལ་སྤྱི་གནམ་གཤིས་རྩོལ་སྒྲུབ་དང་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་དེ་ སྤྱ་དཀར་གསེར་གྱི་མདོག་ཅན་ ཉམས་སྲུང་འབད་ནི་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་ནི་ཨིན་པས།
ན་གཞོན་བིར་ཏི་ལུ་ མི་སྡེ་གཞི་བཞག་ཀྱི་ བྱ་རིགས་བལྟ་ནི་དང་ ཕྱེམ་ལཱ་བལྟ་ནི་ གོང་འཕེལ་གཏང་མི་གིས་ ན་གཞོན་ཁྱིད་དེ་ ཚྭ་ཆུ་ཚུན་ བྱ་རིགས་ལྟ་ནི་ གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ཨིནམ་ད་ དེ་ནང་ རབ་ཆད་ནི་ ཉེན་ཁ་ཡོད་པའི་ ཆུ་བྱ་ཕོ་དཀར་ཚུ་ཡང་ ཚུདཔ་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱིས་ ཏིང་ཏི་སྦིས་དང་ མ་ནཱསི་ལམ་བདའ་ཡོད་པའི་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ཀྱི་དོན་ལས་ སྒར་དང་ མི་སྡེ་ཚོང་འབྲེལ་ཚུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་གྱི་ འཛིན་སྐྱོང་པ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ལས་རིམ་དེ་ཚུ་གིས་ སྐྱེ་ལྡན་རིགས་སྣ་ཉམས་སྲུང་དང་ མི་སྡེ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་དེ་ ཤར་ཕྱོགས་རྫོང་ཁག་ནང་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་ཀྱི་ལྟ་བཤལཔ་གི་ ས་ཁོངས་ཅིག་སྦེ་ བཟོ་ནི་ལུ་དམིགས་ཏེ་ ཨིན་ཟེར་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ སྤྱི་ཟླ་༩ པའི་ཚེས་༢ ལུ་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་ལུ་ པདྨ་ཐང་རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྡེའི་ནང་ ཆིབས་སྐྱོད་གནང་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ སྤྱི་ཟླ་༩ པའི་ཚེས་༥ ལུ་ གཞུང་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་སྲུང་ལས་རིམ་ འགོ་འབྱེད་ཀྱི་ གྲ་སྒྲིག་དོན་ལུ་ ས་ཁོངས་ནང་ གཟིགས་ཞིབ་གནང་ནིའི་དོན་ལུ་ཨིན་པས།
པདྨ་ཐང་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྡེ་༤ ཡོད་པའི་གྲངས་སུ་༡ ཨིནམ་ད་ རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྡེ་ཚུ་ དབང་འདུས་མཁོ་ཐང་ཁ་དང་ མོང་སྒང་རྒྱལ་པོའི་ཞིང་ དེ་ལས་ བསམ་རྩེ་རྒྱ་མཚོ་གླིང་ཚུ་ནང་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིན་པས།
ཤོ་ཐེངས་དང་པའི་ ན་གཞོན་རྒྱལ་སྲུངཔ་ཚུ་ ས་ཁོངས་ནང་ལྷོད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ གནས་སྐབས་ཀྱི་ སྡོད་ཁྱིམ་ཚུ་ནང་ སྡོད་དོ་ཡོདཔ་ད་ སློབ་སྡེའི་ མཐུན་རྐྱེན་ངོ་མ་ཚུ་ ད་ལྟོ་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ད་ སང་ཕོད་ཀྱི་ལོ་ནང་ མཇུག་བསྡུ་ནི་ཨིན་པས།
གཟིགས་ཞིབ་གནང་པའི་སྐབས་ མི་དབང་མཆོག་གིས་ རྒྱལ་སྲུངཔ་ཚུ་དང་ པདྨ་ཐང་ལུ་ ལས་རིམ་འཛིན་སྐྱོང་འཐབ་མི་ འགན་འཁྲི་ཅན་གྱི་ སྡེ་ཚན་དང་ མཇལ་ཕྲད་གནང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་དབང་མཆོག་གིས་ རྒྱལ་སྲུངཔ་ཚུ་གི་ གཟུགས་ཁམས་དང་ སེམས་ཁམས་འཕྲོད་བསྟེན་ སྒྲིང་སྒྲི་སྦེ་བཞག་ནི་དེ་ ཁག་ཆེ་བའི་སྐོར་ལས་ གཙོ་བོར་བཏོན་ཏེ་ གསུངས་གནངམ་མ་ཚད་ སྦྱོང་བརྡར་འབད་བའི་རིང་ལུ་ ན་གཞོན་ཚུ་ བདེ་ཏོག་ཏོ་དང་ དགའ་ཏོག་ཏོ་སྦེ་ བཞག་ནི་ཨིན་ཟེར་ གསུངས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་གི་རྒྱལ་ཡོངས་ཞབས་ཏོག་ རྒྱལ་སྲུང་ལས་རིམ་དེ་ མི་དབང་མཆོག་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༩ ལུ་ རྒྱལ་ཡོངས་དུས་ཆེན་བརྩི་སྲུང་ཞུ་བའི་སྐབས་ལུ་ གསལ་བསྒྲགས་གནང་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ འབྲུག་པའི་ན་གཞོན་ཚུ་ མཐར་འཁྱོལ་ཅན་དང་ ལྕོགས་གྲུབ་ཅན་གྱི་ མི་ཁུངས་ཅིག་སྦེ་ བཟོ་ནིའི་དམིགས་གཏད་ལུ་ བྱུང་རབས་ཅན་གྱི་ གསར་བཏོད་ཨིན་པའི་ བརྡ་མཚོན་སྟོནམ་ཨིན་པས།
བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་ལུ་ བཞུགས་པའི་སྐབས་ མི་དབང་མཆོག་གིས་ སྦྱོང་བརྡར་འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་མི་ བདེ་སྲུང་སྦྱོང་བརྡར་ལས་རིམ་ཐེངས་༦༥ པའི་ བདེ་སྲུངཔ་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ མཇལ་ཕྲད་གནང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་དབང་མཆོག་གིས་ དཔལ་རི་ཐང་ལུ་ གཞུང་གི་འགོ་དཔོན་ཚུ་དང་ ཤོ་ཐེངས་༦༥ པའི་ བདེ་སྲུང་སྦྱོང་བརྡར་འབད་མི་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ མཇལ་ཕྲད་གནང་པའི་ཤུལ་ དགེ་ལེགས་ཕུག་ལས་ བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་ལུ་ ཆིབས་སྐྱོད་གནང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

བཙན་སྐྱོགས་དབང་འདུས།

TVET students learn welding and electrical skills as electives

Yangyel Lhaden

Punakha—August 28. As the clock strikes 10:40 a.m, the workshop at Khuruthang Middle Secondary School (KMSS) comes alive. Amid a sea of school uniforms, a distinct group of Class X students in blue technical and vocational education and training (TVET) attire move purposefully towards their stations. Today, they are diving into the world of welding.

Tucked away on the edge of the school, the workshop hums with life. The rhythmic clang of metal, the hiss of cutting tools, and the focused murmur of students mastering their skills create a symphony of industry and learning.

The noise, though constant, feels right here, purposeful.

This workshop, alongside the electrical one, is part of a pilot TVET school, one of just seven in the country.

Funded by the Asian Development Bank (ADB), these TVET schools are designed to provide crucial infrastructure and tools through the skills training and education pathways upgradation project ( STEPUP), and most importantly, the transformative opportunity to shape their futures with their own hands.

In the workshop, the TVET instructor greets her students with a nod. And they quickly recapitulate what they learnt the previous day before beginning today’s lesson—crafting a lap joint with a T joint.

Of the 25 students who started TVET in 2020, only six continued through to Class XII

“Cut three metal pieces, each 100 millimeters,” she instructs, her voice unwavering. “Alright, get to work!”

And she pauses, creating a dramatic silence, before saying, “But what do we remember first?”

Without missing a beat, the students reply in unison, “Safety first!”

Among the 12 welding students, Anisha Subba is the lone girl. “Theory classes put me to sleep,” she admits with a grin. “But here, with the tools in my hands, I stay wide awake.”

She laughs without inhibition, her laughter fading into the clanging of metals.

There are 17 students in welding in class IX, 11 students and 19 students in welding and electrical in class IX and X respectively.

Principal Haki Wangmo says that students are eager to join TVET programmes because they gain practical skills, supported by the solid infrastructure and equipment— all funded by ADB.

Yet, concerns linger.

“Who will ensure this support continues?” she asks, highlighting the challenge of maintaining long-term commitment to the programme.

Short-term contracts for TVET teachers pose another challenge. “Teachers often leave for better opportunities,” she explains.

And this turnover disrupts the learning process and hinders student progress.

Meanwhile, in the neighbouring Punakha Central School (PCS), another TVET pilot school, electrical students are already putting their skills to use by fixing appliances for the school staff.

The PCS offers TVET programmes from grades IX  through XII, focusing on electrical and welding training.

PCS Principal Sherab Tshering shares similar concerns.

“Our curriculum is basic. When students join Technical Training Institutes, they have to start from scratch since there is no credit transfer,” he says. “Additionally, since TVET is an elective subject, it is not counted in merit rankings in Class XII results, leading to many students to drop the subject in class XI and XII.”

Of the initial 25 students who started TVET in 2020, only six continued through to Class XII.

The tangible outcomes of the programme are visible in and around PCS campus—several benches made by TVET welding students. They also fix electrical appliances of school staff.

A class 10 TVET student in electrical at PCS, Sonam Choden, chose the elective to prepare  for  Class XI physics studies. “My brother took electrical, and watching him fix home appliances inspired me,” she says. “The practical TVET classes let me learn more to prepare for class XI.”

Another Class X student in TVET electrical, Thinley Dorji, hopes these skills will lead to future employment. “Plus, it is fun and interesting,” he says, though his mother doesn’t always agree with him. “She doesn’t allow me to fix appliances, but once, when a switch broke at home, I fixed it quickly while she was away. She was proud.”

Back in the bustling KMSS workshop, students like Anisha Subba continue to refine their skills and chase their dreams. Despite the challenges, TVET programmes offer a bright promise for their future.

Jigmi Wangdi

In a bid to revive the country’s beleaguered film industry, the government has allocated Nu 200 million as part of its Economic Stimulus Plan (ESP).

This financial boost arrives at a pivotal moment when the industry is still grappling with the fallout of the pandemic.

The officiating president of the Film Association of Bhutan (FAB), Yeshi Tshering, lauded the government’s support, emphasising its critical timing. “The pandemic dealt a severe blow to our industry, and recovery has been sluggish post pandemic. This funding is a lifeline that will reinvigorate our sector,” he said.

The government’s intervention includes a soft loan component designed to stimulate production of films.

This initiative has already encouraged producers to engage scriptwriters and directors, initiating pre-production processes. “This is a positive indication of how the industry is already getting back on its feet,” he said.

However, Yeshi Tshering cautioned about the responsibilities tied to the loans. “While this support is invaluable, we must ensure our scripts and productions are of high quality to meet financial and creative expectations.”

The government also plans to construct new cinema halls in Bajo, Wangdue and Samdrup Jongkhar, which will provide new screening platforms for Bhutanese films.

In the interim, FAB has requested permission to screen films in local schools, colleges, and community halls. “We are working on the necessary rules and regulations to facilitate this,” Yeshi Tshering said.

The FAB’s Executive Director, Tashi Dhendup, said that a Standard Operating Protocol would aid in allocating loans based on script quality, cast, and direction. “FAB can also take the responsibility of oversight accountability from pre-production to post-production. It would ensure that films are made at the expected level that will be required,” he said.

The head of Dorjigs Production, Dorji Wangchuk, welcomed the government’s initiative as a timely boon. “It was really difficult to get approvals for loans for films in the past. This support is a blessing and will benefit the industry as a whole,” he said. “Moving forward, we must strive for self-reliance and aim to make the industry vibrant by capitalising on the current support we are receiving.”

The director of popular horror film ‘Taba Hoka’, Kinley Tshering, said that the film industry is caught in a vicious cycle of low budget, poor quality, and poor returns.

“Producers would hesitate to invest more money in films for fear of poor returns. This would compromise the quality of the film, and not be able to attract the audience, thereby making no profits,” he said. 

He added that financial support from the government can help break this cycle as now  films can be made with higher budgets, which will improve the quality of the films.

He also said that the government can play a key role in supporting Bhutanese films to reach international platforms by facilitating permissions and eliminating red tape. “Currently, most Bhutanese filmmakers face several layers of obstacles, such as objections while shooting or requirement for permission to film in certain locations. “Doing away with the red tape would help us bring out the best from our films.”

The number of films produced declined from 18 in 2019 to 15 in 2020, and further to 12 in 2021. According to Bhutan InfoComm and Media Authority, 16 feature films, including web series, documentaries, and promotional videos, were approved in 2023.

The number of operational production houses has also decreased from over 200 to around 70. In a good year, the film industry produces around 25-30 films.

The previous government granted a 10-year tax holiday for the film and entertainment sector. 

Finally, Thimphu’s public transport seems to be on the brink of a transformative change that promises to revolutionise the way we navigate our city. In two months from now, city bus users will be able to track the real-time location of buses through the Fleet Management System (FMS) integrated with an app, Gakyid Ride. This is a development that will not only address a long-standing frustration for commuters but also create a more efficient, reliable, and sustainable public transportation network in Thimphu.

For too long, commuters in Thimphu have been left guessing when their bus will arrive, often leading to extended waiting times at bus stops. This uncertainty has been a major deterrent for many who would otherwise prefer public transport to private vehicles. The introduction of the FMS could change this significantly. With real-time tracking, commuters will have access to accurate information on bus arrivals, enabling them to plan their journeys with confidence and ease.

The benefits of a reliable public transport system extend far beyond the individual commuter. When more people opt for buses over personal vehicles, we stand to see a significant reduction in the congestion that currently plagues our roads. Thimphu’s streets, already burdened by the growing number of cars, could be relieved of some of this pressure, leading to smoother traffic flow and reduced travel times for everyone. Fewer cars on the road mean lower emissions, which will contribute to our commitment to environmental sustainability.

For Bhutan, where the delicate balance between development and environmental preservation is paramount, such advancements in public transport are critically necessary. The FMS not only enhances the efficiency of our transport system but also aligns with our national goals of promoting eco-friendly and sustainable urban development. By encouraging more residents to use public transport, we can collectively reduce our carbon footprint, helping protect the pristine environment that is so integral to our national identity.

The success of this initiative will depend on its seamless implementation and the extent to which it is embraced by the public. The relevant authorities must ensure that the FMS is user-friendly, reliable, and widely accessible. Adequate public awareness campaigns will be crucial in familiarising commuters with the new system and encouraging its widespread adoption.

The initiative should not stop at real-time tracking; continuous improvements in bus frequency, route optimisation, and overall service quality will be essential to maintaining and increasing public confidence in the system.

YK Poudel

With Nu 101 million allocated in the 13th Plan, the National Biodiversity Centre (NBC) will focus on enhancing ecosystem services through sustainable and resilient biodiversity initiatives.

This funding is part of the Ministry of Agriculture and Livestock’s (MoAL) total budget of Nu 14.983 billion in the 13th Plan.

Bhutan’s boasts over 11,000 recorded species. And the NBC has been tasked to harness the economic potential of the country’s natural resources.

As one of the nodal agencies, the NBC will focus on sustainable use of biodiversity to generate tangible economic benefits and improve the livelihoods of rural communities.

Some of the key initiatives in the 13th Plan include continuing to build biodiversity repositories and information centres to support informed decision-making and effective conservation strategies.

The plan also aims to strengthen maintenance and breeding of endangered species (ex-situ) conservation efforts to safeguard Bhutan’s unique and rare biodiversity.

The bio-repository, which conserves diverse genetic resources, plays a crucial role in ensuring genetic security and developing resilient crop varieties and animal breeds. These resources are vital in combating climate change, pests, and diseases, contributing to increased agricultural productivity and food security for local communities.

As per the plan, some of the targeted activities include utilisation of native genetic resources to diversify and add value to products derived from native animal and plant genetic resources, including Yuebja poultry, Nublang cattle, Saphag pig, and finger millet. These projects have been allocated Nu 53 million.

Revenue generation through biodiversity initiatives will be carried out. Nature based product development, bio-prospecting, access and benefit-sharing initiatives and sale of economically viable biological resources will be prioritised through a budget allocation of 24 million.

The NBC will strengthen bio-repository and ex-situ conservation. The agency has allocated Nu 24 million in order to prevent species extinction.

These initiatives include developing a biodiversity repository and information center, strengthening living collections and gene banks of native plant diversity, and aligning National Biodiversity Strategies and Action Plans with the Global Biodiversity Framework.

The Policy and Planning Division of the MoAL recently launched its Plan titled ‘Transforming the Agrifood Sector for Economic Growth and Sustainable Development’.

In the 13th Plan, the ministry will focus on five key areas: promotion of large-scale commercial farming, building resilience of smallholder farmers, promotion of high-value products for export markets, improving business ecosystem, and enhancing the ecosystem services from sustainable and resilient biodiversity.

These projects will be implemented through commercialisation of potential commodities and support to small holder farmers.

Sherab Lhamo

In two months, city bus users in Thimphu will be able to track real-time locations of buses through the newly integrated Fleet Management System (FMS) in the Gakyid Ride app.

Currently, commuters cannot determine when buses will arrive at various stops.

The FMS, which was launched on February 6, 2024, is currently overseen by two city bus service supervisors, through the command centre at the city bus office.

Working in shifts from 7 am to 12.30 am, these supervisors monitor bus schedules, routes, and overall performance, ensuring timely departures and adherence to routes.

“FMS helps to improve security, efficiency and customer service, providing real-time location, monitor drivers’ behaviour, record data of each bus,” the ICT officer of city bus service, Cheda Gyeltshen, said.

The system records detailed data for each of the city’s 55 buses. It also features an alarm function that notifies the command centre of various issues, such as extended stops, route deviation, speeding, driving time, and potential safety concerns such as fatigue driving, drunk driving, or bus rollover ,among others. 

The alarm also provides the bus number plate, vehicle ID, the route of the bus, the alarm type, time, and the location.

Cheda Gyeltshen said that the FMS helps address complaints received through social media by verifying and responding to issues promptly. “If a bus halts for more than two to three minutes, the supervisor will contact the driver to investigate the delay.”

He said that with this system integrated with the Gakyid Ride app, it will help bus commuters save waiting time.

In addition, the city bus service will also install cameras in all buses. Currently, 28 buses, including the electric bus, are fitted with cameras.

City bus service is also working on developing a smart card system. Currently, discussions are ongoing with banks to develop a system that allows people to recharge their smart cards online through their banking applications.

The city bus service purchased the Gakyid Ride app for Nu 700,000 with funding support from the UNDP. The FMS is funded by the World Bank through Thimphu Thromde’s ‘Bhutan Green Transport’ project.

Dechen Dolkar

Despite their stunning beauty, rich cultural heritage, and abundant trekking opportunities, the eastern dzongkhags are yet to reap the benefits of tourism, which is unevenly concentrated in a few dzongkhags in the west.

In a move to spread out tourism across the country, the Department of Tourism (DOT) is implementing a USD 4.854 million project to develop and promote ecotourism in four eastern dzongkhags of Trashiyangtse, Trashigang, Mongar, and Lhuentse, including Zhemgang in central Bhutan.

This project, funded by the Global Environment Facility through the United Nations Development Programme, began in 2021 and is slated to run until 2026.

The Project Manager from the Department of Tourism, Tashi Tenzin, said that the project integrates biodiversity conservation with tourism development.

“This is a long-term strategy to mitigate threats to biodiversity while also generating sustainable conservation financing and livelihoods for people within and outside protected areas, facilitating human-wildlife coexistence,” he said.

He added that the project will address the negative impacts of tourism on Bhutan’s socio-cultural heritage, positioning the country as a model ecotourism destination.

The project will develop several key ecotourism products in the east.

The Ludlow’s Bhutan Glory Trail, located within the Bumdeling Wildlife Sanctuary, will promote butterfly tours along this ancient expedition routs and sightings of Black-necked cranes at a Ramsar site through upgraded trails.

Pilgrimage sites like Singye Dzong and Aja Ney will feature bio-cultural trails. The project also plans to develop homestays, campsites, and local enterprises to boost domestic tourism in the east and aid post-COVID tourism recovery.

The high-end birding trails from Sengor to Yongkola—a renowned birding hotspot in Asia, and the Latongla–Zhongar trail, will be enhanced with birding decks, visitor facilities, and local enterprises.

The DOT will also enhance the Yangbari-Manas rafting and mahseer fly-fishing experiences along the mahseer migratory route with new campsites and enterprises,  with co-financing from the dzongkhag and private sector.

Trails like Jomo-Panda, which traverse the habitat of the endangered red panda and sacred mountains within Sakteng Wildlife Sanctuary, will be upgraded with campsites and wildlife watchtowers, supported by Bhutan for Life.

The Golden Langur Trail, located along the Zhemgang highway, will focus on the conservation of golden langur habitats in partnership with WWF-International Climate Initiative. This initiative will feature wildlife viewing and habitat conservation efforts.

The community-based birding and butterfly tours in Berti will promote youth-led birding tours along a hotspot that includes the endangered white-bellied heron. Campsites and community-owned enterprises will be established.

Hornbill and nuthatch trail located along the Dakpai-Tali route trail will feature birding tours, birding decks, campsites, and community-owned enterprises.

The project will establish campsites and community-owned enterprises for biodiversity immersion trail along the Tingtibi-Manas route, traversing sub-tropical forests for wildlife sightings.

The project manager said that these initiatives aim to develop the eastern regions as prime ecotourism destinations while promoting biodiversity conservation and supporting local communities.

His Majesty the King visited Pemathang Gyalsung Academy in Samdrupjongkhar on September 2 for an inspection of the site in preparation for the official launch of the Gyalsung programme on September 5.

Pemathang is one of the four Gyalsung academies established across the country, alongside Khotokha in Wangdue, Gyalpoizhing in Mongar, and Jamtsholing in Samtse.

The first cohort of Gyalsups have already arrived and are being housed in temporary accommodations, while the academy’s main facilities are still under construction and scheduled for completion next year.

During the visit, His Majesty met with the Gyalsups and the team responsible for managing the programme at Pemathang. His Majesty emphasised that the physical and mental well-being of the Gyalsups is of paramount importance. His Majesty stressed that the young people be well taken care of, comfortable, and happy throughout their training period.

The Gyalsung programme, Bhutan’s National Service, was announced by His Majesty during the National Day celebrations in 2019. It represents a landmark initiative aimed at empowering Bhutanese youth to become successful and capable citizens, ensuring a bright future for the nation.

While in Samdrupjongkhar, His Majesty also visited Dewathang to meet with the Desuups at the ongoing 65th Batch Desuung training programme. His Majesty travelled to Samdrup Jongkhar from Gelephu, after granting Audiences to government officials and Desuups training for the 65th Batch at Pelrithang.

༉ དགའ་ས་རྫོང་ཁག་དེ་ ས་ཁ་མཐོ་ས་ལུ་ཆགས་ཡོད་པའི་གུ་ གངས་རི་གིས་ བརྒྱན་ཏེ་ཡོདཔ་མ་ཚད་ གནམ་གཤིས་གནས་སྟངས་ བསིལ་དྲགས་འབད་མིའི་ནང་ གཞིས་ཆགས་པའི་ཁར་ མཐའ་ཟུར་རྒེད་འོག་དང་ ཁ་གཏོར་ཏེ་ཡོད་པའི་ ས་ཆའི་ནང་ ད་ལྟོ་ གུང་སྟོང་ཕུད་རྡོག་གཅིག་ཡང་ མེདཔ་ཨིན་པས།
འདི་བཟུམ་གྱི་ ལོ་རྒྱུས་མཐར་འཁྱོལ་ཅན་དེ་ གནད་དོན་ཁག་ལེ་ཤ་ཅིག་ལུ་བརྟེན་ཨིན་མི་དེ་ཡང་ གཞི་རྟེན་མཁོ་ཆས་ལེགས་སྒྱུར་དང་ སྦྲེལ་མཐུད་ཡོད་མི་ དེ་ལས་ འཁོར་ལམ་མེད་པའི་གཡུས་ཚན་ཚུ་ནང་ གནམ་གྲུ་ཧེ་ལི་ཀོབ་ཊར་གྱི་ ཞབས་ཏོག་ཚུ་ཡོད་པའི་ཁར་ འོང་འབབ་ཀྱི་ གོ་སྐབས་ཡར་སེང་སོང་མི་དང་ མི་སྡེའི་ནང་ བདེ་སྒྲིག་ལེགས་ཤོམ་ཡོད་མི་ཚུ་ལུ་བརྟེན་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་དེ་ནང་ རྒེད་འོག་༤ ཡོད་མི་ཚུ་ཡང་ ཁ་སྟོད་དང་ ཁ་སྨད་ ལུང་ནག་ནང་ དེ་ལས་ ལ་ཡ་ཚུ་ཨིན་པས།
ཁ་སྟོད་རྒེད་འོག་དེ་ ཆུང་ཀུ་ཨིན་པའི་ཁར་ མི་རློབས་༥༠༠ དེ་ཅིག་མ་གཏོགས་མེད་དེ་འབད་རུང་ གུང་སྟོང་ཐོན་པའི་ སྙན་ཞུ་མེདཔ་ཨིན་པས།
ཁ་སྟོད་རྒཔོ་ འཕྲིན་ལས་དབང་འདུས་ཀྱིས་ འདི་ཚུ་གཙོ་བོ་ར་ གཞི་རྟེན་མཁོ་ཆས་ཡར་རྒྱས་དང་ མཐུན་རྐྱེན་ཐོབ་ཐབས་ཡོདཔ་ དེ་ལས་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་གོ་སྐབས་ཚུ་ རྒེད་འོག་གནས་རིམ་ནང་ ཡོདཔ་བཟོ་ནི་དེ་གིས་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཤར་ཕྱོགས་ལུང་ཕྱོགས་ཚུ་ བཟུམ་སྦེ་མེན་པར་ དགའ་ས་རྫོང་ཁག་དེ་ ཐིམ་ཕུག་ལས་ དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་༤ གི་ལམ་ཨིནམ་ད་ ས་གནས་ནང་སྡོད་མི་ཚུ་གིས་ དུས་རྒྱུན་གྱི་འགྲུལ་འཁོར་བཱསི་དང་ གླ་འཁོར་གྱི་ཞབས་ཏོག་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ འཐོབ་ཚུགས་པའི་ཁར་ ཁོང་གིས་ སོ་ནམ་ལས་ཐོན་མི་ལུ་ ཆོག་ཤེས་འབད་དེ་ ཁོང་རའི་ཐོན་སྐྱེད་ཚུ་ལུ་ འོང་འབབ་བཟོ་མི་གིས་ འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབདཝ་ཨིན་ཟེར་ ཁོ་གིས་བཤདཔ་ཨིན་པས།
ལ་ཡ་བཟུམ་ཅིག་འབད་བ་ཅིན་ རྒེད་འོག་སྦོམ་ཤོས་ཨང་གཉིས་པ་ཨིནམ་ད་ དེ་ཁར་ མི་རློབས་༡,༡༠༨ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒེད་འོག་དེ་ རྒྱ་མཚོའི་མཐའ་མ་ལས་ མི་ཊར་༣,༨༠༠ གི་ས་ཁར་ ཆགས་ཏེ་ཡོདཔ་ད་ རྒེད་འོག་དེ་གིས་ བྱང་ཕྱོགས་ཁ་ཐུག་ལུ་ བོད་ཀྱི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ས་མཚམས་དང་ མཐུད་སྦྲེལ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལ་ཡ་རྒཔོ་ཚེ་དབང་ རྫོང་ཁག་ཚོགས་འདུ་ཁྲི་འཛིན་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ལ་ཡ་ལུ་ ཁྱིམ་སྦ་སྒོར་ཅིག་སྟོངམ་སྦེ་ ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཁྱིམ་དེ་ཡང་ བཟའ་ཚང་རྒན་རྒས་གཉིས་ཀྱི་ ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ཁོང་གཉིས་ཚེ་ལས་འདས་སོཔ་ལས་ ཁོང་གི་བུ་གཞི་ཚུ་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་ གཞིས་ཆགས་ཏེ་ སྡོདཔ་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ སྦ་སྒོར་དེ་ ལོག་ཉམས་བཅོས་འབད་མ་བཏུབ་ཐལ་ཡོད་རུང་ རྒེད་འོག་ནང་ ཁྱིམ་གུང་སྟོངམ་ཡོད་པའི་སྙན་ཞུ་མེད་ཟེར་ ཁོ་གིས་བཤདཔ་ཨིན་པས།
དགའ་ས་ མཐའ་ཟུར་གྱི་རྒེད་འོག་ ལུང་ནག་ནང་ལུ་ཡང་ ཁྱིམ་སྟོངམ་ཡོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་མེདཔ་ད་ རྒེད་འོག་ནང་ མི་རློབས་༨༡༠ ཡོད་པའི་གུ་ དེ་ཁར་ སྤྱི་འོག་༥ དང་གཡུས་ཚན་༡༣ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལུང་ནག་ནང་རྒེད་འོག་གི་ དམངས་མི་བགྲེསཔ་ མགོནམ་ཚེ་རིང་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ས་གནས་ནང་ གུང་སྟོང་གཅིག་ཡང་ མེད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ མི་སེར་ཚུ་ འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ ལེགས་ཤོམ་ཡོད་ནི་དེ་གིས་ཨིནམ་ལས་ ལོ་བསྟར་བཞིན་དུ་ དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུབ་ བསྡུ་བསྒྱོམ་འབད་ནི་ཡོད་མི་ལུ་ དགའ་ཚོར་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གལ་སྲིད་ མ་འོངས་པའི་ནང་ དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུབ་ཀྱི་ གནས་སྟངས་དེ་ བསྒྱུར་བཅོས་འགྱོ་བ་ཅིན་ གནས་སྟངས་ཚུ་ཡང་ འགྱུར་བ་འགྱོ་འོང་ཟེར་ཨིནམ་ད་ གནམ་གཤིས་འགྱུར་བགྲོད་ལུ་བརྟེན་ ད་ལྟོ་ལས་ར་ དབྱར་རྩྭ་དགུན་འབུབ་ཀྱི་ ཐོན་སྐྱེད་ལུ་ བར་ཆད་རྐྱབ་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ མི་སྡེ་ཚུ་ལུ་ མ་འོངས་པའི་མཐའ་དོན་ལུ་ ཚ་གྱང་ལངམ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁ་སྨད་རྒཔོ་ དམ་ཆོས་རྡོ་རྗེ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ རྒེད་འོག་བདག་སྐྱོང་གིས་ འཕྲལ་ཁམས་ཅིག་ཁར་ གུང་སྟོང་སྐོར་ལས་ ཞིབ་དཔྱད་ཚུ་འབད་ཡོདཔ་ད་ ཁ་སྨད་རྒེད་འོག་ནང་ལུ་ཡང་ གུང་སྟོང་མེདཔ་སྦེ་ སྙན་ཞུ་ལྷོད་དེ་ཡོད་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

པདྨ་ཆོས་སྐྱིད་(༣༠)དང་ ཀརྨ་དབྱངས་སྒྲོན་(༣༢) ཚེ་རིང་ལྷ་མོ་(༢༥) དེ་ལས་ བསམ་གཏན་སྒྲོལ་མ་(༢༤)གིས་ འཛམ་གླིང་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལས་ དོ་འགྲན་པ་༡༨ ཐོན་མི་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ ལོའི་ སི་ནོ་མེན་བང་རྒྱུག་འགྲན་བསྡུར་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་ནི་ཨིནམ་ད་ ལ་ཡ་དང་ དགའ་ས་ བུམ་ཐང་གི་ གངས་གཤོང་བདའ་སྟེ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ཨིན་མི་ བང་རྒྱུག་འགྲན་བསྡུར་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༡༠ པའི་ཚེས་༢༤ ལས་༢༨ ཚུན་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

རྒྱལ་གཞུང་འབྲུག་གི་འགག་སྡེ་གིས་ སྤྱི་ཟླ་༩ པའི་ཚེས་༡ ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་མཐའ་དབུས་མེད་པར་ གཞི་བཙུགས་ཀྱི་ཉིནམ་༥༩ པ་ བརྩི་སྲུང་འབད་ཡོདཔ་ད་ དེ་བསྒང་ དཀར་མེ་ཕུལ་ཏེ་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ལུ་ ཞབས་བརྟན་ཕུལ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ རྒྱལ་གཞུང་འབྲུག་གི་འགག་སྡེ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༡༩༦༥ ལུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

༉ འདས་པའི་ཟླཝ་༨ ཀྱི་ནང་འཁོད་ལུ་ བཀའ་ཁྲིམས་བཀོད་འཛིན་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེད་མི་ སྡེ་ཚན་༦༥ མངོན་གསལ་བྱུང་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ དེ་ནང་ མི་ངོམ་༡༧,༠༠༠ གིས་ གྲལ་གཏོགས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེདམོ་གི་ གནད་དོན་དེ་ རྒྱལ་གཞུང་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ སེལ་ཐབས་འབད་ནི་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་ལས་ འབྲེལ་བ་འཐབ་མི་ རྩིས་ཁྲ་ཚུ་ཡང་ བཀག་ཆ་འབད་ནི་ཨིན་པས།
རྒྱལ་འགྲན་རྩེད་མི་ སྡེ་ཚན་ཚུ་ཡང་ མི་སྡེ་བརྡ་བརྒྱུད་ ཊེ་ལི་གཱ་རམ་ནང་ཡོདཔ་ད་ སྡེ་ཚན་མང་ཤོས་ཅིག་ནང་ མི་ངོམ་༢༠༠ དང་༥༠༠ འི་བར་ན་ཡོདཔ་མ་ཚད་ སྡེ་ཚན་ལ་ལོ་ཅིག་ནང་ མི་ངོམ་༡,༢༠༠ དེ་རེ་ཡང་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ སྡེ་ཚན་དེ་ དེ་བ་ལྷགཔ་སྦེ་ འོང་ནི་གི་ ཕོག་ཚོད་དཔག་སྟེ་ཡོདཔ་ད་ ཨིན་རུང་ སྡེ་ཚན་དེ་ནང་ཡོད་མི་ འཐུས་མི་ག་ར་གིས་ རྒྱལ་འགྲན་མི་རྩེད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱི་ གནས་སྡུད་ཚུ་ཡང་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ ལྟ་རྟོག་ལམ་ལུགས་དང་ གནས་ཚུལ་བཤད་མི་ཚུ་གིས་ སྙན་ཞུ་འབད་མི་དང་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་ཚུ་གིས་ བརྡ་དོན་བརྗེ་སོར་འབད་མི་ཚུ་ལས་ ཐོབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཡོངས་གྲགས་ཅན་དང་ རྒྱལ་སྤུངས་སྡེ་ཚན་ཚུ་ཡང་ ལོ་ཊུསི་དང་ དཔལ་སྒྲོནསི་སྡེ་ཚན་ དབྱངས་ཅན་མ་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ཨིནམ་ད་ ལས་ཁུངས་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ཌའེསི་དང་ ཊིར་ཚུ་ ཡོངས་འབྲེལ་ནང་ ཡོངས་གྲགས་ཐལ་སོ་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱལ་འགྲན་རྩེད་ཐངས་ཚུ་ཡང་ རྒྱལ་འགྲན་སྡེ་ཚན་དང་ ཡང་ཅིན་ སྡེ་ཚན་བདག་སྐྱོང་འཐབ་མི་གིས་ ངོ་རྐྱང་ཚུ་གི་ རྩིས་ཁྲ་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་སྤུངས་དང་ འཐུས་ཚུ་ འཛིན་སྐྱོང་འཐབ་དོ་ཡོདཔ་ད་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེད་ནིའི་དོན་ལས་ འཐུས་མི་ཚུ་གིས་ རྒྱལ་སྤུངས་དང་ ཡང་ཅིན་ འཐུས་ཚུ་ སྡེ་ཚན་གྱི་མཉམ་འབྲེལ་པའི་ རྩིས་ཁྲ་ནང་ བརྗེ་སོར་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱི་གཙོ་འཛིན་ ཀརྨ་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཡོངས་འབྲེལ་ནང་ རྒྱལ་སྤུངས་ནང་ འབྲེལ་གཏོགས་འབད་མི་ རྩིས་ཁྲ་ཚུ་ བཀག་ཆ་འབད་ནིའི་དོན་ལས་ རྒྱལ་གཞུང་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་དང་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ རྒྱལ་འགྲན་འགོ་འདྲེན་འཐབ་མི་དང་ རྩེད་མི་༢ ཆ་ར་ ཁྲིམས་ལུགས་དང་ལྟར་དུ་ དང་ལེན་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེདམོ་དེ་ ཁྱབ་སྤེལ་སོང་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་གི་ རྩེད་རིགས་དེ་ ངོ་རྐྱང་དང་ ཡང་ཅིན་ ལས་སྡེ་ཚུ་གིས་ ངོས་ལེན་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་པའི་སྐབས་ ཤེས་ཅི་མཐོང་ཅི་ར་ བརྗེ་སོར་འབད་མི་ཚུ་ལུ་བརྟེན་ བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཡོངས་འབྲེལ་ཚོང་འབྲེལ་དེ་ རྩེད་རིགས་རྒྱལ༌འགྲན་བྱིན་མི་ ཡོངས་འབྲེལ་པོ་ཀར་ཚུ་ཡང་ ཚུད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེདམོ་དེ་ ཁ་རྗེ་གཞི་བཞག་དང་ ངོ་རྐྱང་བརྩོན་ཤུགས ལྕོགས་གྲུབ་ཚུ་ དགོཔ་མེདཔ་ད་ གལ་སྲིད་ མདའ་རྐྱབ་པ་ཅིན་ རང་སོའི་ ལྕོགས་གྲུབ་བཏོན་དགོཔ་ལས་ དེ་ལུ་ རིག་རྩལ་ལྡན་པའི་ རྩེདམོ་ཅིག་སྦེ་ ངོས་ལེན་འབད་དོ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་འགྲན་ནང་འབད་བ་ཅིན་ རྒྱལ་སྤུངས་དང་ ཡང་ཅིན་ རྒྱལ་བཞག་དགོཔ་ལས་ ཕམ་ནི་དང་ རྒྱལ་ནི་ལུ་ ཚད་འཛིན་མེད་ཟེར་ ཀརྨ་རྡོ་རྗ་གིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེདམོ་དེ་ རིག་རྩལ་མེན་པར་ ཁ་རྗེ་ལུ་ བརྟེན་སྡོད་དགོཔ་ལས་ དངུལ་འབྲེལ་དང་ བཟའ་ཚང་ནང་ སྟབས་མ་བདེཝ་ འབྱུང་ནི་ཉེན་ཁ་སྦོམ་ཡོད་ཟེར་ དོགས་སེལ་འབདཝ་ཨིན་པས།
ཀརྨ་རྡོ་རྗེ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གཞུང་གིས་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་འགྲན་གྱི་ རྩེདམོ་ཚུ་ལུ་ ཚ་གྱང་ལང་མི་ལུ་ མི་མང་གིས་ གོ་བ་ཕྱི་འགྱུར་ལེན་ནི་མི་འོང་ཟེར་ཨིནམ་ད་ མི་གཞན་གྱི་མ་དངུལ་དང་ བཟའ་ཚང་ལུ་ སྟབས་མ་བདེ་བྱུང་བའི་ གནད་དོན་ལུ་བརྟེན་ རྩིས་ཁྲ་འཆང་མི་ཚུ་གིས་ ཏི་རུ་བཟོཝ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
འབྲུག་གི་ རྒྱན་ཤོག་ཚད་འཛིན་གྱི་ རྒྱན་ཤོག་ཚུ་ཡང་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ རྩེད་དོ་ཡོད་རུང་ ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ངོས་ལེན་འབད་དེ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ འབྲུག་གི་ཉེས་འགེལ་ཁྲིམས་༢༠༠༤ ཅན་མའི་དོན་ཚན་༣༩༤ ཅན་མ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་ ངོས་ལེན་འབད་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གཞུང་གིས་ འབྲུག་གི་རྒྱན་ཤོག་ལུ་བརྟེན་ མི་སྡེ་མེདཔ་གཏང་ནི་མེདཔ་ཅིག་ འབད་དགོཔ་བཞིན་དུ་ མི་ཚུ་ལུ་ དེ་ཅིག་ར་ གནོད་པ་འབྱུང་ནི་མེད་པའི་ ལམ་ལུགས་ཅིག་ཡང་ བཟོ་ནི་ལུ་ ངེས་བརྟན་འབད་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
འབྲུག་གི་རྒྱན་ཤོག་དེ་ལུ་ དྭངས་གསལ་ཡོདཔ་ད་ ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ བཀོད་མིའི་ནང་ རྩེད་རིགས་ཚོང་འབྲེལ་དེ་ གཞུང་དབང་ལས་འཛིན་རྐྱངམ་གཅིག་གིས་ འབད་ཆོགཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
འབྲུག་གི་ཉེས་འགེལ་ཁྲིམས་༢༠༠༤ ཅན་མའི་དོན་ཚན་༣༩༣ དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གལ་སྲིད་ རྩོད་ཟླ་ཅིག་གིས་ རྒྱལ་ཕམ་གྱི་མཐའ་འབྲས་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ གན་ཡིག་གམ་ མོས་མཐུན་ཐོག་ལུ་ རིན་ཐང་ཅན་ གང་ཞིང་ལེན་ནིའི་དོན་ལུ་ སྟེས་དབང་ཡོད་པའི་ རྩེ་སྡུར་ཅིག་གི་ མཐའ་འབྲས་སམ་ རྩོད་ཟླ་དེའི་སྒྲིག་འཛིན་དང་ ཤར་ཞུགས་ལུ་ མ་བརྟེན་པའི་ མ་འོངས་ངེས་མེད་ཀྱི་ བྱ་བ་ཅིག་ནང་ རིན་ཐང་ཅན་ གང་ཞིག་ཨིན་རུང་ རྒྱན་འཇོག་ཐམ་ རྒྱན་སྐུགས་ཀྱི་ གྲངས་སུ་བཞག་པ་ཅིན་ རྩོད་ཟླ་དེ་ རྒྱན་འགྲན་གནོད་འགེལ་གྱི་ ཉེན་སྐྱོན་ཡིན་པ་བརྩི་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱན་འགྲན་གྱི་ཉེས་རིམ་དེ་ ཉེས་པ་ཡང་ཕྲ་སྨིན་དགོ་ནི་ཨིན་པས།
ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པའི་ལྟེ་བ་ ལ་ལོ་ཅིག་ནང་ རྒྱལ་འགྲན་རྩེདམོ་དང་འབྲེལ་བའི་ གནད་དོན་ཚུ་ལུ་ སྙན་ཞུ་འབད་དེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་མང་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ རང་ལུགས་ཀྱི་ལས་རིམ་ ཚེས་བཅུ་ལས་རིམ་ཚུ་ནང་ རྒྱལ་མགྲན་རྩེད་རིགས་ཚུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ལུ་ཡང་ ཚ་གྱང་ཡོད་ལུགས་ཚུ་ བཤད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ཚེས་༢༨ ལུ་ མི་ཚུ་ལུ་ ཡོངས་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ རྒྱན་འགྲན་རྩེད་རིགས་ཚུ་དང་ འབྲེལ་འཐབ་འབད་ནི་ལས་ འཛེམ་དགོཔ་སྦེ་ གཞུང་འབྲེལ་གསལ་བསྒྲགས་ཅིག་ཡང་ འབད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

Chencho Dema

Gasa—Although some of the gewogs in Gasa are remote and isolated, located in rugged mountain terrains with harsh weather conditions, there is not a single goongtong (empty household) in the entire dzongkhag. 

This success story is attributed to a combination of several factors—improved infrastructure and connectivity, including helicopter services for villages without roads, growing income opportunities, and strong community ties.

The district has four gewogs: Khatoed, Khamaed, Lunana, and Laya.

Khatoed, the smallest gewog with a population size of 500 people, has reported no empty households.

Khatoed Gup Thinley Wangdi attributes this to improvement in infrastructure and facilities and economic opportunities at the gewog level.

“Unlike the eastern regions, Gasa is just a four-hour drive from Thimphu, and residents benefit from regular bus and taxi services. They find contentment in farming and generating income from their produce, which supports their livelihoods,” he said.

Laya, the second largest gewog with a population of 1,108, has also managed to maintain full occupancy.

The gewog is located at 3800 metres above sea level. The gewog shares international border with Tibet in the north.

Laya Gup Tshewang, who is also the Thrizin of the Dzongkhag Tshogdu, said that there is one unoccupied hut in Laya, which belonged to a couple who passed away long ago, and whose children have since settled in Thimphu. “The hut has fallen into disrepair but there are no officially reported empty households in the gewog,” he said.

The most remote gewog in Gasa, Lunana also has no vacant household. With a population of over 810, the gewog consists of five chiwogs and thirteen villages in total.

According to the former Mangmi of Lunana Gewog, Gem Tshering, there has not been a single goongtong because people are content with their lives, thanks to the steady income from Cordyceps harvest each year.

“Residents are content and believe that leaving their ancestral homes could bring bad omens. Helicopter services have also improved access, allowing elderly and sick individuals to travel with ease,” he said.

However, he fears that the situation could change in the near future if Cordyceps harvesting declines. The effects of climate change are already impacting Cordyceps availability, raising concerns about the future livelihood of the community, he added.

Khamaed gewog, formerly known as Goenkhamaed, is the largest gewog among the four with a population of more than 1,057. Similarly, the gewog has not reported any goongtongs so far.

Khamaed Gup Damchoe Dorji said that the gewog administration completed a survey on goongtong recently, which has confirmed that there is no vacant household in Khamaed gewog.

The 13th Plan will address longstanding economic challenges to fuel growth 

Staff Reporter

The 13th Plan is ambitious, with a total budget outlay of Nu 512 billion, that is excluding another Nu 527 billion that will be spent on building new hydropower projects to achieve the installed capacity of 5,000 MW by the end of the plan period. 

However, budget alone will not suffice as a number of challenges impede growth and development in the country. The13th Plan document therefore outlines a comprehensive strategy to tackle these persistent issues.

According to the 13th Plan document, the country’s economic landscape has been marked by high administrative costs, regulatory inefficiencies, and policy uncertainty.

These issues have created a challenging investment climate, reflected in Bhutan’s position of 89th out of 190 countries in the World Bank’s 2020 ‘Doing Business’ report. To counteract these barriers, the 13th Plan emphasises the need for streamlined bureaucratic procedures and regulatory reforms to enhance business efficiency.

In the 13th plan, a key thrust is to address low productivity across various sectors.

In 2022, the agriculture sector, which employed the largest portion of the labour force, contributed a modest 14.67% to the Gross Domestic Product (GDP). In contrast, the industry sector, with a smaller workforce, contributed a substantial 31.82% to the GDP. The service sector, while generating over half of the GDP, suffers from a significant skills mismatch.

In the 13th Plan, the government will rectify these imbalances by improving the productivity of key sectors and ensuring that economic growth is more evenly distributed.

Infrastructure limitations have also been a significant obstacle. High transportation costs, due to Bhutan’s rugged terrain and landlocked position, have inflated the cost of business operations.

The 13th Plan will address these concerns by focusing on enhancing infrastructure, including the development of national highways, cross-border railway links, and industrial estates. By improving connectivity and reducing logistical barriers, the plan aims to create a more favourable environment for economic activity.

Another major issue is the underdeveloped private sector. Bhutan’s private businesses, predominantly small-scale and dominated by sole proprietors, face high production costs and limited access to finance.

The plan outlines measures to stimulate private sector growth by increasing foreign direct investment, improving access to finance, and supporting new industries and start-ups. By bolstering the private sector, the plan aims to foster a more competitive and innovative business environment.

Bhutan’s financial ecosystem also presents challenges. The nascent state of the banking sector and capital markets, coupled with restrictive foreign investment laws and high borrowing costs, have limited the ability of businesses to expand.

The 13th Plan aims to address these issues by developing the financial sector, improving access to capital, and enhancing financial regulations.

Addressing the skills gap is another priority of the 13th Plan. High youth unemployment and a mismatch between education and market needs have hampered economic diversification. The plan proposes solutions such as targeted training programmes, skills development, and increased support for vocational education.

The 13th Plan also focuses on increasing sustainable contributions to GDP by diversifying and greening the economy. This includes investing in new growth sectors, such as renewable energy and digital technology, and promoting environmentally friendly practices. The plan aims to reduce carbon emissions, enhance energy efficiency, and leverage Bhutan’s natural resources for economic benefit.

It is disturbing to witness growing exploitation of the social media for unauthorised solicitation of donations. On August 21, 2024, the home ministry issued a notification strictly prohibiting unauthorised solicitation of donations via social media platforms such as TikTok, Facebook, and others without prior approval. This is a timely and necessary intervention to address a problem that has been spiraling out of control, preying on the goodwill and generosity of the Bhutanese people.

The surge in unauthorised donation requests has highlighted a troubling trend—one that exploits the inherent kindness and community spirit of our society. The ministry has already reported nine cases of unauthorised donations, prompting the issuance of a stern warning against such activities. These incidents not only undermine the trust and solidarity within our communities but also pave the way for fraudulent practices that could have long-lasting negative impacts.

The act of soliciting donations is, at its core, an appeal to the compassion and empathy of others. When done with sincerity and transparency, it can be a powerful force for good, enabling communities to rally around a cause, support those in need, and create positive change. However, when individuals or groups exploit this mechanism for personal gain or without proper authorisation, it becomes an act of deception—one that erodes the trust that is essential for any form of charitable giving.

Unauthorised solicitations are not just a breach of trust; they are a violation of the law. According to Chapter 21 of the Penal Code of Bhutan, under the subtopic of deceptive practices, a defendant is guilty of an offence if they defraud another person or facilitate fraud by making or altering an object or item to appear original and genuine. This legal provision underlines the seriousness with which our society views acts of deception, particularly those that involve the manipulation of others’ kindness for fraudulent purposes.

The consequences for engaging in unauthorised donation activities are severe, and rightly so. Individuals found guilty of such practices can face legal repercussions that may include significant penalties, both financial and legal. This is not just about punishing wrongdoers; it is about safeguarding the integrity of our community and ensuring that the generosity of the Bhutanese people is directed toward genuine and deserving causes.

As a society, we must remain vigilant and discerning when it comes to responding to donation requests, particularly those that originate online. It is crucial to verify the authenticity of the appeals we encounter and to ensure that our contributions are being directed toward legitimate and transparent initiatives. Organisations and individuals seeking to raise funds must also adhere to the established legal frameworks, obtaining the necessary approvals and operating with full transparency.

The issue is a threat to the very fabric of our compassionate and supportive community.

Thinley Namgay

Four Bhutanese women marathoners are among the 18 contestants from around the world who will compete in the Snowman Race 2024, a gruelling marathon event that traverses the challenging terrains between Laya in Gasa and Bumthang scheduled from October 24 to 28. 

The four Bhutanese women—Pema Choki (30), Karma Yangden (32), Tshering Lhamo (25), and Samten Dema (24)—represent a mix of backgrounds, including two soldiers and two farmers. They are among the seven Bhutanese taking part in the race.

Currently, these athletes are undergoing intensive training in Thimphu with support from the Snowman Race Secretariat and the Bhutan Amateur Athletic Federation. They began their two-month training in Thimphu a month ago. 

Pema Choki and Karma Yangden earned their spots in the Snowman Race through the Highlanders Selection Run while Tshering Lhamo and Samten Dema were chosen during the Trans-Bhutan Trail Selection Run held in June between Thimphu and Paro.

From Laya, Karma Yangden is the winner of the Snowman Race 2022. At that time, she completed the five-day race in 48 hours.

Despite lacking formal education, Karma Yangden, a mother of three, has a deep passion for the Snowman Race. And she is determined to complete the race and raise awareness about climate change.

Having grown up in a high-altitude area, Karma Yangden is not concerned about the harsh climatic conditions of the race. However, she does feel a bit anxious about the possibility of unexpected challenges.

“Being a part of the Snowman Race team is the greatest honour of my life. It provides an opportunity to showcase my talent, and I will try my best. To be honest, I didn’t practice much for the Highlanders Run because I felt it was a bit easy,” she said.

She added that the support from her parents, husband, and relatives keeps her motivated.

Karma Yangden also mentioned that climate change is becoming apparent in the highland regions. “For example, we can now see mosquitoes surviving in Laya, which is unusual.”

Pema Choki also hails from Laya and, like Karma Yangden, is engaged in village work and collecting cordyceps. A mother of one, she did not train specifically for the Highlanders Run but is confident in her abilities due to her extensive experience in Laya runs. 

“I was confident that I would be selected. I have participated in many Laya runs, and that has given me a lot of confidence,” she said. 

Pema views the Snowman Race as a good platform for running enthusiasts to prove their ability, in addition to advocating for climate change. “I did not go to school but getting such an opportunity makes me happy.” 

She is determined to finish the race but is worried about missing the route. “We are undergoing rigorous training in Thimphu right now. I want to make the best use of it,” she said. 

Samten Dema,  from Trashigang, is a newly stationed army constable  in Pelrithang, Gelephu. After completing Class XII from Nima School, she decided to join the army.   

Although she was not an avid runner in school, joining the army sparked her interest in running. When the army headquarters in Thimphu sent letters to different army wings to find interested runners for the race, she promptly decided to participate.   

The Trans-Bhutan Trail was her first competition, and since then, she has been training rigorously to face the high-altitude challenges of the Snowman Race. “I know that the race will be challenging since we have to run at high altitudes but I am determined to complete it.”

From Lhuentse, Tshering Lhamo is  an army constable based in Dewathang, Samdrup Jongkhar. She was recruited into the army only five months ago. 

An enthusiastic runner since her school days, she is focusing on acclimatising quickly and aims to finish the race. “I do not expect to win the race but I want to ensure a tough competition. Most importantly, I have to complete the race.”