Neten Dorji

Kangpara— Frequent roadblocks in the summer months along the Paydung area, located 8 kilometers from Kangpara gewog towards Thrimshing, inconvenience commuters using the Kangpara-Thrimshing GC roads.

Every summer, falling boulders and landslides consistently obstruct a 140-meter stretch of the road.

Due to the blockage, residents traveling to Thrimshing and other destinations are compelled to either return home or opt for an alternative route via Baydengphu, which is situated 58 kilometers away, to reach Thrimshing.

Annually, the gewog administration must hire machines to clear roadblocks and deploy human resources at the site for road clearance.

“A significant portion of the gewog budget is consistently allocated to clearing roadblocks at Paydung Brak,” remarked a resident. “The recurring slides and accumulation of small gravels continue to obstruct the road.”

It was learned that keeping the road clear and the Padydung blocks open to traffic costs the government more than Nu 1.5 to 2 million (M) every year on average.

Residents of Kangpara assert that they are adversely impacted every monsoon season by the blockage at Paydung towards Thrimshing and Khaling towards Trashigang.

“I fear we will endure the same predicament next monsoon,” remarked a resident, Yeshi Dorji. “It seems everyone overlooks the issue during winter, but come monsoon, we find ourselves isolated and cut off from essential connections.”

“At Paydung Brak, there is debris from a landslide above the road,” expressed another resident, Melam Dorji. “There are numerous flows of debris and runoff in Paydung Brak that are gradually slowing down and posing a risk of falling onto the road. I fear that these flows of debris may eventually bury vehicles passing by.”

Civil servants stress the pressing need for a solution to the challenges in the Paydung area before the monsoon season commences.

A civil servant highlighted the high risk of driving through this area due to shooting boulders and landslides.

“Communities have faced challenges commuting along this road for the past five years, and unfortunately, this year, we anticipate encountering the same difficulties.”

Bolero driver Tashi Wangdi expressed concern that if no action is taken before the monsoon, commuters to Kangpara will be forced to continue detouring via Baydengphu, incurring significant costs for the people.  

“But the Baydengphu road is also susceptible to landslides in summer,” he noted. “The plight of travellers will only worsen if a permanent solution is not found.”

Tashi Wangdi said that this road serves as a lifeline for more than 5,459 people in Kangpara. Road users emphasize that merely clearing the blocks when they occur will not resolve the problem; sustainable solutions are needed.

“We have been informed that the gewog has proposed a permanent solution, but nothing has materialized yet,” lamented Tashi. “It has been over five years since landslides have become a recurrent issue in the area.”

Kangpara Gup, Sangay Tenzin, said that the gewog administration has proposed to the dzongkhag and central government to find a lasting solution to the landslide problem.

 “The government must dispatch an expert to conduct a survey and determine the most effective strategy to address the issue,”he urged the group. “With limited budget allocation, our options are restricted to road clearance.”

The 33-kilometer GC road, stretching from Kharungla to Kangpara, benefits the residents of five chiwogs, reducing travel time by an hour when the road is clear.

 However, when there is a blockage at Paydung, people are compelled to travel approximately 58 kilometers via the Baydengphu route.

“Kangpara is underdeveloped, and with all these challenges, I doubt it will ever progress,” remarked a businessman. “It appears that our plight is being ignored by authorities.”

Listening to her daughters talk about authorities branding the Puth Group as an illegal pyramid scheme, the mother recalls how in the early 1990s she joined a scheme and won a pressure cooker and started looking for more members in the village in Thimphu.

She was introduced to the paper-based scheme by a neighbour who became a member while in Samtse to meet her in-laws. She recalls how members won sewing machines, video games (Super Mario), then a choice of their children and many more. Not many realised it was no different to the latest pyramid schemes and online scams, many who let you win a few to rob you entirely in the end. 

The lure for easy money cannot get Bhutanese out of the scammers’ hook. It just shows our vulnerability notwithstanding the interventions from authorities. Just two years ago, a host of social media influencers joined the authorities in an aggressive advocacy campaign against shady digital investment schemes and related scams that lure people with promises of profit.

On top of the awareness programmes are the warnings and advisories from the police and central banks. Despite these, many fall victim to scammers. Puth Group, before it was branded as a pyramid scheme, had many Bhutanese members. The e-commerce business licence the proprietor acquired made it easier to convince people to join.

The process is the same. Such schemes make money by recruiting more and more members or sellers at the bottom of the ladder. People try scrutinising schemes by checking the members. Victims say that seeing senior civil servants, corporate employees, relatives and friends as members provide them the security or assurance to join the scheme.

Ponzi schemes, online scams and pyramid schemes, will keep coming back in different names and strategies. The next one will be more convincing if aided with artificial intelligence that, for instance, might even let you talk to your relatives or friends  in real time about their new fortunes. 

We cannot stop scams. Many originate from beyond our borders. WeChat, a social media application is offering rewards for just sharing the contact. They have video clips of Bhutanese thanking WeChat for the rewards. But we can stop people from being a victim.

What makes Bhutanese more vulnerable is the secrecy surrounding the scams or schemes, especially when one loses money. Even if colleagues or relatives come to know about the loss, they will not admit, forget advising or warning them from joining such schemes. 

Scammers or fraudsters are always one step ahead as authorities. The risk is high as smartphones loaded with social media apps are means of communication and entertainment. Being information and media literate could help to a large extent.  

 The lesson: No one will give you easy money. 

Sherab Lhamo   

A week ago, a woman invested Nu 24,000, after her friends influenced her to invest in a foreign company. She was convinced when told that she would earn in US dollars when she adds new members while viewing and clicking on the products on their website. 

The woman said she received USD 9 (Nu 753), when she clicked on nine product images daily. In a week she was able to earn USD 87. She said she could withdraw the money whenever she wanted. 

That was how the woman was introduced to Puth Group, now an illegal pyramid scheme. The members have an investment choice ranging from Nu 5,000 to Nu 20,000. The returns depend on the amount invested. 

Other people have shared similar experiences of being able to earn around Nu 800 in a week. They shared that if one is serious about investing in the Puth Group, they earn around USD 100 to 200 monthly.

 The story is the same with a new member providing their details like mobile number, bank name, bank account and citizenship identity card number. On their website is a feature for members to recharge money, which gives them access to unlock products from which they start to earn.

The Puth Group is registered as a retail sale via mail order or via internet (E-commerce)in the name Phuntsho Wangdi. On their website, Puth Group is shown as a legal e-commerce company established in Colorado, USA in 2020.

On Tuesday, the Competition and Consumer Affairs Authority (CCAA) announced Puth Group as a pyramid scheme.

On April 30, CCAA, while publishing statistics of unethical business practice, suspected one business of being a pyramid scheme and started investigating. An official said the licence holder must have been misusing the licence.

As per the trade department’s guidelines on E-commerce 2019, licensees must comply with rights of consumer duties and obligations of business entities laid out in the Consumer Protection Act of Bhutan 2012 and Consumer Protection Rules and Regulations (CPRR), 2015.

Establishing, operating or promoting pyramid promotional schemes where a consumer receives compensation that is derived primarily from the introduction of other consumers into the scheme rather than from the sale or consumption of products is classified as unfair trade practice and therefore illegal, as per the Consumer Protection Rules and Regulations 2015.

According to a press release issued by the CCAA, such schemes are designed to mislead people, and are fundamentally unsustainable —prone to eventually collapse. This leaves members without a promised return on their investment.

Meanwhile, the CCAA urged people to refrain from engaging in any form of involvement in this scheme. “Individuals found still promoting and operating this scheme shall be dealt with in accordance with the laws,”  as stated in the press release.

༉ ཕན་ཚུན་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་སྒོ་ལས་ ཁེ་ཕན་བྱུང་བའི་དཔེ་ཡོདཔ་འདྲཝ་འབད་བ་ཅིན་ བུམ་ཐང་སུ་ཡིསི་དར་ཚིལ་ལས་འགུལ་དང་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་གིས་ ལམ་ཕྱོགས་དེ་ཁར་ མདུན་ལམ་བཟང་སྟེ་ ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གསུམ་ལྷགཔ་ཅི་ སོང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

དར་ཚིལ་བཟོ་སྦྱོར་ཁང་ནང་ ཨོམ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་དགོ་པའི་ཁར་ སོ་ནམ་པ་༢༥ ལྷགཔ་ཅིག་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་དགོཔ་སྦེ་ཡོདཔ་ད་ བཟའ་ཚང་གིས་ ད་ལྟོ་ཚོང་སྒྱུར་འཐབ་ཡོད་མི་དེ བུམ་ཐང་སུ་ཡིསི་དར་ཚིལ་ལས་འགུལ་གྱི་མིང་ཡང་ སི་ཡིསི་གི་དར་ཚིལ་ ཁྱད་འཕགས་ཅན་སྦེ་ བཟོ་སྦྱོར་འབད་མི་ གཱའུ་ཌ་དང་ ཨིམ་མེན་ཊལ་ དེ་ལས་ དར་ཚིལ་འཇམ་སུ་སྦེ་ ཡོད་མི་ཚུ་ཨིན་པས།

ཉིནམ་ཨ་རྟག་ར་ འོད་ཟེར་ལྷ་མོ་གི་ བུ་སྦོམ་ཤོས་དེ་གིས་ སྣུམ་འཁོར་བཏང་ཐོག་ལས་ ཆོས་འཁོར་རྒེད་འོག་གི་ གཡུས་མི་ སྒོ་ནོར་གསོ་སྐྱོང་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ ལམ་བདའ་བཞག་མི་ ཨོམ་ཚུ་བསྡུ་ལེན་འབད་དོ་ཡོདཔ་ད་ སོ་ནམ་པ་ ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ བཟོ་སྦྱོར་ཁང་དེ་ནང་ ཨོམ་བཀྲམ་སྤེལ་འབད་དེ་ ཧ་ལམ་ལོ་ངོ་༣༠ ལྷག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

བུམ་ཐང་སུ་ཡིསི་དར་ཚིལ་ལས་འགུལ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༡༩༨༠ གྱ་གྲངས་ལས་ འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ གཞུང་དང་ ཧེལ་བ་ཊསི་གཉིས་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ སྤྱི་ལོ་༡༩༩༡ ལས་ གཞུང་གིས་ ལས་འགུལ་དེ་ སྒེར་སྡེ་ལུ་ སྤྲོད་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ བཟའ་ཚང་གི་ལས་སྡེ་ཅིག་སྦེ་ འོད་ཟེར་ལྷ་མོ་བཟའ་ཚང་གིས་ བདག་འཛིན་འཐབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

ཆོས་འཁོར་ལས་ སྐྱེས་ལོ་༥༧ ལང་མི་ ལམ་ལྡན་གྱིས་ མོ་རའི་བཟའ་ཚང་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ བུམ་ཐང་སུ་ཡིསི་དར་ཚིལ་ལས་འགུལ་ནང་ ཨོམ་བཀྲམ་སྤེལ་འབད་དེ་ ལོ་༣༢ ལང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

ང་བཅས་ལུ་ ཚོང་སྒྱུར་འཐབ་མ་ཚུགས་པའི་ ཚ་གྱང་ལང་དགོཔ་མེད་མི་དེ་ཡང་ ཨོམ་གྱི་ཐོན་སྐྱེད་ག་དེམ་ཅིག་ཡོད་རུང་ བཟོ་སྦྱོར་ཁང་དེ་གིས་ ཉོཝ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།

ཧེ་མ་ ནད་ཡམས་ཀོ་བིཌ་-༡༩ འི་སྐབས་ལུ་ཡང་ བཟའ་ཚང་ཚུ་ ཚ་གྱང་ལང་དགོཔ་མེད་པར་ ཨོམ་ཚུ་ག་ར་ བཟོ་སྦྱོར་ཁང་གིས་ ལེན་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ང་བཅས་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་ བྱ་སྟབས་བདེ་དྲག་ཡོད་མི་ལུ་བརྟེན་ སྒོ་ནོར་གསོ་སྐྱོང་འཐབ་ནི་ལུ་ སྟབས་མ་བདེཝ་མེད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ང་བཅས་ཀྱིས་ བཟོ་སྦྱོར་ཁང་གི་ ཇོ་བདག་དང་གཅིག་ཁར་ མཐུན་ལམ་ལེགས་ཤོམ་བཞགཔ་ཨིན་ཟེར་ ལམ་ལྡན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།

ཐང་སྦིས་ལས་ཨིན་མི་ སྐྱེས་ལོ་༦༨ ལང་མི་ ཨཔ་སངས་རྒྱས་ལ་དེ་ སེམས་དགའ་ཡོད་མི་དེ་ཡང་ ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ བཟོ་སྦྱོར་ཁང་གིས་ བྱ་སྟབས་བདེ་དྲག་སྦེ་ ཁོང་རའི་བ་ཨོམ་བཞོ་བའི་ཤུལ་ལུ་ ཨོམ་ཚུ་སྣུམ་འཁོར་ལམ་གྱི་ སྦོ་ལོགས་ཁར་ བསྐྱལ་བཞག་ནི་ར་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།

དེ་གིས་སྦེ་ ང་བཅས་ལུ་ ནོར་འཚོ་སྐྱོང་འཐབ་ནི་དང་ ཨོམ་བཞོ་ནི་རྐྱངམ་གཅིག་མ་གཏོགས་ གཞན་འབད་དགོཔ་ག་ནི་ཡང་མེད་ཟེར་ཨིན་པས།

བུམ་ཐང་སུ་ཡིསི་དར་ཚིལ་ལས་འགུལ་གྱིས་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་ལུ་ སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་ ཉོ་སྒྲུབ་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ མ་དངུལ་གྱི་བསྐྱིན་འགྲུལ་ཚུ་ཡང་ བྱིན་དོ་ཡོདཔ་ད་ དར་ཚིལ་བཟོ་སྦྱོར་འབད་ནིའི་ འཕྲུལ་ཆས་ལུ་ ཨོམ་ལི་ཊར་༨༠༠ དེ་རེ་ བཟོ་སྦྱོར་འབད་ཚུགས་པའི་ ཤུགས་ཚད་ཡོདཔ་ད་ ད་ལྟོ་བཟུམ་ཅིག་ནང་ འབད་བ་ཅིན་ བཟོ་སྦྱོར་ཁང་གིས་ སོ་ནམ་པ་དང་ བ་རཱའུན་སི་ཡིསི་ཚུ་ནང་ལས་ ཉིན་བསྟར་བཞིན་དུ་ ཨོམ་ལི་ཊར་༦༠༠ དེ་རེ་ ཐོབ་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ད་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་ལུ་ ཨོམ་ལི་ཊར་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༤༨ རེ་ བྱིན་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

འོད་ཟེར་ལྷ་མོ་གིས་ འབད་བཅིན་ ཁོང་ལུ་ ཨོམ་མངམ་སྦེ་ དགོཔ་ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ང་བཅས་ཀྱི་ བཟོ་སྦྱོར་འཕྲུལ་ཆས་དེ་ གོང་ཚད་ས་ཡ་ལས་བཅད་དེ་སྤྲོད་ཡོདཔ་ལས་ ཨོམ་ལངམ་སྦེ་ ཐོབ་མ་ཚུགསཔ་ད་ གྱོང་རྒུད་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།

ཨིན་རུང་ འོད་ཟེར་ལྷ་མོ་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ དུས་ཅི་ལས་འགོ་བཙུགས་ བ་རཱའུན་སུ་ཡིསི་གསོ་སྐྱོང་ཁང་ནང་ལས་ ཨོམ་ལངམ་སྦེ་ ཐོབ་ཚུགས་པའི་ སྒྲིག་ཆ་འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིནམ་ད་ དར་ཚིལ་སྤུས་ཚད་དང་ལྡནམ་སྦེ་ ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ཨོམ་གྱི་སྤུས་ཚད་ཡང་ ལེགས་ཤོམ་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིནམ་ད་ བ་རཱའུན་སུ་ཡིསི་གི་ཨོམ་ཚུ་ སྤུས་ཚད་ལེགས་ཤོམ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།

ད་རེས་ནངས་པར་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ནོར་གྱི་གྱངས་ཁ་དེ་ མར་བབས་འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ སྒོ་ནོར་འཚོ་སྐྱོང་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ སྒོ་ནོར་གསོ་སྐྱོང་འབད་ནི་དེ་ བཤོལ་བཞག་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིནམ་ད་ སྒོ་ནོར་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ རྩིས་དཔྱད་གནས་ཐོ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༥ ལུ་ ནོར་༣༠༢,༧༤༤ ཡོད་མི་ལས་ བུམ་ཐང་ལུ་ནོར་༡༠,༩༧༧ ཡོདཔ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ ནོར་གྱི་གྱངས་ཁ་༢༥༤,༨༩༧ ལུ་ མར་བབས་སོང་བའི་སྐབས་སུ་ བུམ་ཐང་ལུ་ནོར་གྱངས་ཁ་༨,༨༨༥ ལུ་ ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ འདས་པའི་ལོ་ངོ་༡༠ དེ་ཅིག་ ཀུན་བཟང་ཆོས་སྒྲོན་ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ ཨྱོན་ཚེ་རིང་གིས་ ཤིང་ཆས་ཚུ་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་སྟེ་ འཚོ་བ་སྐྱོང་སྡོད་ཡོད་རུང་ ད་རེས་ ཚོང་འབྲེལ་ལེགས་ཤོམ་འགྱོ་མི་བཏུབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

དེ་ཡང་ གྲོང་གསེབ་ནང་ལས་ཕར་ ཤིང་དྲ་ཁང་གི་འཕྲུལ་ཆས་ པ་ཝར་ཅན་ ལག་ལེན་འཐབ་མི་ལེ་ཤ་ཡོད་མི་དང་ མང་ཤོས་ཀྱིས་ རང་རྐྱང་གི་ ཤིང་དྲ་ནི་གདམ་ཁ་རྐྱབ་ནི་དེ་གིས་ཨིན་པས།

དེ་མ་ཚད་ གཞུང་གི་ཤིང་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ནི་དོན་ལུ་ གོང་ཚད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་བཟོ་མི་གིས་ཡང་ བཀྲིས་སྒང་དང་ བཀྲིས་གཡང་རྩེ་ རྫོང་ཁག་གཉིས་ནང་ གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ ཤིང་དྲ་ཁང་ཚུ་ སྒོ་བསྡམས་ཡོདཔ་ད་ ལ་ལོ་ཅིག་ སྒོ་བསྡམ་ནི་གུ་ལྷོད་དེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

ཤིང་དྲ་ཁང་ གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ཚུ་གིས་ གཞུང་གི་བཟོ་མི་གོང་ཚད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་དང་ གྲོང་གསེབ་ནང་ལས་ཕར་ པ་ཝར་ཅན་ལག་ལེན་འཐབ་མི་མང་སུ་ཐོན་ནི་དེ་གིས་ ཁོང་རའི་ཚོང་འབྲེལ་ལུ་ ཐོ་ཕོགཔ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།

ཀུན་བཟང་ཆོས་སྒྲོན་ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ ཨྱོན་ཚེ་རིང་གིས་སླབ་མིའི་ནང་ ཤིང་གི་གོང་ཚད་སྲིད་བྱུས་བཟོ་མི་དང་ རང་བཞིན་སླར་འབྱུང་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་ལས་འཛིན་དང་ དོ་འགྲན་འབད་དགོ་ནི་དེ་གིས་ ཚོང་འབྲེལ་ལེགས་ཤོམ་འགྱོ་མི་བཏུབ་པས་ཟེར་ཨིན་པས།

ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གྲོང་གསེབ་ནང་ལས་ཕར་ པ་ཝར་ཅན་ལག་ལེན་འཐབ་མི་ ཡར་སེང་འགྱོ་བའི་ཤུལ་ལུ་ ཚོང་འབྲེལ་ལུ་ཐོག་ཕོག་ནི་འགོ་བཙུགས་ཅི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཧེ་མ་འབད་བ་ཅིན་ ཤིང་སེཕ་ཊི་རེ་ལུ་དངུལ་ཀྲམ་༦༠ དང་༡༠༠ གི་བར་ཐོབ་ཟེར་ཨིན་པས།

རང་བཞིན་སླར་འབྱུང་ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་ལས་འཛིན་ཚད་ཀྱིས་ གོང་ཚད་མར་ཕབ་ཐོག་ལས་ ཤིང་ཆས་བཙོང་པ་ཅིན་ ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ཚུ་གིས་འབད་རུང་ གོང་ཚད་མར་ཕབ་དང་ གཞུང་གི་གོང་ཚད་གུ་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ཚུགས་ནི་མས་ཟེར་ ཨྱོན་ཚེ་རིང་གིས་བཤདཔ་ཨིན་པས།

ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ཚུ་གིས་ འབྲེལ་བའི་འགོ་དཔོན་ཚུ་ལུ་ གནད་དོན་དེ་གི་སྐོར་ལས་ ཞུ་བ་འབད་ཡོད་རུང་ ལན་གསལ་ཅིག་ག་ནི་ཡང་མ་ཐོབ་ཟེར་ཨིན་པས།

བཀྲིས་སྒང་པཱམ་ལུ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ སྐར་གསལ་ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ དོན་གྲུབ་འབྲུག་པ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༣ ལས་ཚུར་ ཚོང་འབྲེལ་ལེགས་ཤོམ་འགྱོ་མ་བཏུབ་ཟེར་ཨིནམ་ད་ བཟོ་སྐྲུན་གྱི་ལས་སྣ་ལེ་ཤ་ཡོད་པའི་སྐབས་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་གོ་སྐབས་ལེགས་ཤོམ་སྡོད་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།

ཁོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཤིང་མཁོ་འདོད་ མངམ་ཡོད་རུང་ བུམ་ཐང་ལས་ལེན་དགོཔ་ལས་ སྐྱེལ་འདྲེན་གྱི་གླ་ཆ་ལུ་བརྟེན་ གུད་ཕོག་མས་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཀྲག་རེ་ལུ་དངུལ་ཀྲམ་༤༨,༠༠༠ དང་༦༥,༠༠༠ སྤྲོད་དགོཔ་ཐོན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།

གཞུང་གི་བཟོ་མི་གོང་ཚད་གུ་ ཤིང་ཆས་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་པ་ཅིན་ གུད་འདུག་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ག་དེམ་ཅིག་སྦེ་ དེ་སྦེ་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་དགོ་པ་ཅིན་ ཤིང་དང་འབྲེལ་བའི་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་ཚུགས་ནི་མས་ཟེར་ དོན་གྲུབ་འབྲུག་པ་གིས་བཤདཔ་ཨིན་པས།

ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ འབད་བ་ཅིན་ ཤིང་ཆས་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ གོང་ཚད་མར་ཕབ་ཐོག་ལས་བཙོང་མི་དང་ ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ ཆོག་ཐམ་མེད་པར་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་དོ་ཡོདཔ་ལས་ འབྲེལ་བའི་འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ལྟ་རྟོགས་འབད་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།

ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ པདྨ་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཉོ་སྤྱོད་ཉེན་སྲུང་ཡིག་ཚང་གིས་ གཞུང་གི་གོང་ཚད་གུ་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་དགོ་པའི་སྐོར་ལས་ སླབ་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ས་གནས་ནང་ གཞུང་གི་གོང་ཚད་ལུ་བཙོང་ཚུགས་པར་ ལ་ཁག་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།

ཁོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ས་གནས་དང་བསྟུན་པའི་ ཤིང་ཆས་ལུ་གོང་ཚད་ བསྐྱར་ཞིབ་འབད་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།

རང་བཞིན་ཐོན་བསྐྱེད་གོང་འཕེལ་ལས་འཛིན་ཚད་ཀྱི་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་འབད་རུང་ ཤར་ཕྱོགས་ལུང་ཕྱོགས་ནང་ བཟོ་སྐྲུན་དང་གོང་འཕེལ་གྱི་ལས་སྣ་ དེ་ཅིག་ར་མེདཔ་ལས་ ཤིང་ཆས་ཚོང་འབྲེལ་འགྱོ་མི་བཏུབ་པས་ཟེར་ཨིནམ་ད་ གནད་དོན་དེ་ལུ་བརྟེན་ ཤིང་དྲ་ཁང་མར་ཕབ་འགྱོ་མས་ཟེར་ཨིན་པས།

ནགས་ཚལ་འགོ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཤིང་གིས་ལྗིད་ཚད་དང་ ལེགས་ཤོམ་ཡོད་མེད་ ལྟ་རྟོགས་དེ་ རང་བཞིན་ཐོན་བསྐྱེད་གོང་འཕེལ་ལས་འཛིན་ཚད་དང་ ནགས་ཚལ་ལས་ཁུངས་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ འབད་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།

ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ཚུ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ ནགས་ཚལ་འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ ཤིང་ཆས་ཕར་དང་ཚུར་ སྐྱེལ་འདྲེན་འབད་བའི་སྐབས་ ཆོག་ཐམ་ཡོད་མེད་ ལྟ་རྟོགས་ལེགས་ཤོམ་འབད་དགཔ་འདུག་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ ཆོག་འཐམ་མེད་པར་ ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་ལས་ ཤིང་ཆས་བཙོང་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ལྟ་རྟོགས་འབད་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།

གནད་དོན་དེ་ལུ་བརྟེན་ ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཚོང་འབྲེལ་ ཧེང་སྐལ་ར་ མར་ཕབ་འགྱོ་ནིའི་ཉེན་ཁག་འདུག་ཟེར་ ཤིང་དྲ་ཁང་གི་ཇོ་བདག་ཅིག་གིས་ བཤད་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

གནས་བརྟན་རྡོ་རྗེ། བཀྲིས་སྒང་།

བཀྲིས་ཕུན་ཚོགས།

༉ འབྲུག་གིས་ སོ་ནམ་ཟ་སྤྱོད་ཚོང་འབྲེལ་དང་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཀྱི་གྲོས་འཛོམས་༢༠༢༤ དེ་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་སྦེ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ཨིནམ་ལས་ འབྲུག་གི་ ས་ཁམས་རིག་པ་དང་ སའི་དབྱིབས་ལུ་བརྟེན་པའི་ སོ་ནམ་ལས་སྡེ་གིས་ སྤུས་ཚད་ལྡན་པའི་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་དང་ གནས་ཚད་མཐོ་སུ་སྦེ་ བཟོ་རུང་བའི་ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནིའི་འོས་འབབ་ཚུ་ གསལ་སྟོན་འབད་ནིའི་ གོ་སྐབས་ཅིག་ཨིན་པས།

སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༡༥ ལས་༡༩ ཚུན་ ཉིན་གྲངས་༥ འི་རིང་ ལས་རིམ་འགོ་འདྲེན་འཐབ་པའི་སྐབས་ སྲིད་བྱུས་བརྩམ་མི་དང་ འབྲེལ་གཏོགས་ཅན་གྱི་ཚོང་ལས་ དེ་ལས་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་མི་ཚུ་གིས་ གོ་སྐབས་ལེན་ཏེ་ ཕྱིའི་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་དང་ ཟུང་ཕྱོགས་མཐུན་འབྲེལ་གོང་འཕེལ་དངུལ་ཁང་ དེ་ལས་ སྒེར་སྡེ་ལས་ མི་ངོམ་ཚུ་གིས་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་དང་ འབྲེལ་བ་འཐབ་སྟེ་ གོ་སྐབས་ཚུ་བཟོ་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།

སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལྷན་ཁག་ལས་ འགོ་དཔོན་ཚུ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ སྤུས་ཚད་བསྒྱུར་བཅོས་ལུ་ གཙོ་བོར་བཏོན་པའི་ ཐབས་བྱུས་མ་རྩ་བཙུགས་མི་ཐོག་ལས་ འབྲུག་གིས་ རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དེ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།

ཞལ་འཛོམས་ཀྱི་ དམིགས་ཡུལ་དེ་ཡང་ མ་དངུལ་གྱི་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་མིའི་ཐོག་ལས་ སྒེར་སྡེ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་དང་ ཁེ་གྱོང་ཡོད་མི་ཚོང་པ་ཚུ་གིས་ ཐོན་སྐྱེད་བསྒྱུར་བཅོས་དང་ ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནི་ ཚོང་འབྲེལ་ དེ་ལས་ ཚོང་ཉོ་མི་ཚུ་གི་བར་ན་ འབྲེལ་མཐུན་ཐབས་ལམ་ཚུ་ དོན་སྨིན་ཅན་དང་ སྤུས་ཚད་ཅན་བཟོ་དགོཔ་ཨིན་ཟེར་ འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ སླབ་ཨིན་པས།

གྲོས་འཛོམས་ནང་ གཞུང་གི་འགོ་དཔོན་དང་ རྒྱལ་སྤྱི་ལས་ ཚོང་འབྲེལ་དབུ་ཁྲིད་༥༥ དང་ མཐུན་འབྲེལ་གོང་འཕེལ་བཏང་མི་ མཉམ་འབྲེལ་བ་ ཞི་བའི་མི་སྡེ་ལས་ཚོགས་ཀྱི་མགྲིན་ཚབ་ མཁས་མཆོག་ ན་གཞོན་ངོ་ཚབ་ དེ་ལས་ མི་སྡེའི་ཁེ་གྱོང་པ་ཚུ་གིས་ སོ་ནམ་རིམ་ལུགས་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་དགོཔ་ཨིན་པས།

འགོ་དཔོན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ གི་ འབྲུག་སོ་ནམ་ཚོང་ལས་དང་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཀྱི་ གྲོས་འཛོམས་ཀྱི་དམིགས་གཏད་ངོ་མ་ར་ ཚོང་པ་དང་ཚོང་པའི་བར་ན་ མཐུན་འབྲེལ་བཟོ་ནི་དང་ ཚོང་པ་དང་ གཞུང་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་དང་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་མི་ཚུ་གི་ མི་སྟོབས་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་དང་ འབྲུག་གི་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་ལེགས་བསྒྱུར་འབད་ནི་ སྲིད་བྱུས་བརྩམ་ནི་དང་ མ་རྩ་བཙུགས་འབད་མི་ཚུ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ དེ་ལས་ མཉམ་འབྲེལ་གོང་འཕེལ་འབད་མི་ཚུ་གིས་ རྒྱལ་ཡོངས་སོ་ནམ་ཐབས་བྱུས་ལག་ལེན་འཐབ་ནི་དང་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཀྱི་ འཆར་གཞི་བཟོ་ནི་ལུ་ ཁེ་ཕན་འབྱུང་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།

འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ སོ་ནམ་ལས་སྡེ་གིས་ ཐབས་བྱུས་གུ་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཐོག་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་ཡར་དྲག་གཏང་ཐབས་ལུ་ དམིགས་བསལ་གྱི་ གཙོ་རིམ་བསྒྲིགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

སྤྱི་ལོ་༢༠༢༩ ལས་ དོན་སྨིན་ཅན་གྱི་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནི་དང་ ཚོང་འབྲེལ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་ནི་ རིག་གསར་དང་ འཕྲུལ་རིག་ཐོག་ལས་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ཨིནམ་ད་ དེ་གིས་སྦེ་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ཐོག་ལས་ འོང་འབབ་ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ས་ཡ་༦༠༠ བཟོ་ནིའི་ དམིགས་གཏད་ཨིན་པས།

ལས་རིམ་དེ་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལྷན་ཁག་གིས་ ཚོང་དང་བཟོ་གྲྭ་ ལཱ་གཡོག་ལྷན་ཁག་ འཛམ་གླིང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ བཟའ་འཐུང་དང་སོ་ནམ་ལས་སྡེ་ ཡུ་རོ་པི་ཡན་ ཡུ་ནི་འོན་ དེ་ལས་ གཞུང་གི་ལས་སྡེ་དང་ འབྲུག་ཚོང་དང་བཟོ་གྲྭ་ཚོགས་སྡེ་ཚུ་ མཉམ་རུབ་ཐོག་ལས་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཡོདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

བཀྲིས་ཕུན་ཚོགས།

༉ འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་གན་ལེན་བརྗེ་སོར་ལས་སྡེ་དང་གཅིག་ཁར་ ཐོ་བཀོད་འབད་དེ་ཡོད་པའི་ ཚོང་སྡེ་༡༨ ཀྱི་གྲས་ལས་༡༠ གྱིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ གྱི་དོན་ལུ་ བགོ་བཤའ་དང་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ཀྱི་ལོའི་དོན་ལུ་ ཚོང་སྡེ་༡༡ ཡོད་མི་དང་ཕྱདཔ་ད་ཨིན་པས།

དེ་འབདཝ་ད་ དུས་ཅི་ ཚོང་སྡེ་༨ ཀྱིས་ བགོ་བཤའ་དང་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་ བྱིན་ནི་ཨིན་ཟེར་ གསལ་བསྒྲགས་མ་འབདཝ་ཨིན་པས།

འདས་པའི་ལོ་ཚུ་ནང་ ནད་ཡམས་ཀོ་བིཌ་ལུ་བརྟེན་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༠ ལུ་ ཚོང་སྡེ་༢ དང་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༡ ལུ་ ཚོང་སྡེ་༥ གིས་ བགོ་བཤའ་དང་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

བགོ་བཤའ་དེ་ ཚོང་སྡེ་རང་སོའི་ ཁེ་སང་ངེས་ཏིག་ཐོབ་པའི་ལྷག་ལུས་དེ་ ཚོང་ལས་དང་གཅིག་ཁར་ བགོ་བཤའ་འཆང་སྤྱོད་འབད་མི་ཚུ་ལུ་ བགོ་བཤའ་རྐྱབ་ཞིནམ་ལས་ ཁེ་འཐུས་ཚུ་ བྱིན་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

ལོ་རེ་ཆད་མེད་པར་ བགོ་བཤའ་དང་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་བྱིན་མི་ ཚོང་སྡེ་ལུ་ ཁེ་སང་འབོར་ཆེ་ཏོག་ཏོ་སྦེ་འོང་ནི་དང་ ཚོང་སྡེ་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ མ་འོངས་པའི་ཚོང་ལཱ་གི་དོན་ལུ་ ཁེ་སང་ཚུ་ མ་རྩ་ལུ་ བཙུགས་ཡོད་མི་འབད་བ་ཅིན་ ཁེ་འཐུས་དུམ་གྲ་ཅིག་ལས་བརྒལ་ བྱིན་མི་ཚུགས་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

འབྲུག་གི་ཚོང་སྡེའི་བཅའ་ཁྲིམས་༢༠༡༦ ཅན་མ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ ཚོང་སྡེ་ག་ར་གིས་ སྤྱི་ཟླ་༤ པ་མཇུག་བསྡུ་ཁམས་ཅིག་ཁར་ ཡོངས་ཁྱབ་ཞལ་འཛོམས་ འཚོགས་དགོཔ་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།

སྤྱི་ལོ་༢༠༢༣ ཀྱི་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་ལས་༡༠༠ བྱིན་མི་དེ་ འབྲུག་ཕི་རོ་ཨེ་ལོ་འེསི་ཚད་འཛིན་ཨིནམ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༣༥༠ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

གལ་སྲིད་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ལུ་ བགོ་བཤའ་༡,༠༠༠ ཡོད་མི་ལུ་ བགོ་བཤའ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༡༠ ཡོད་པ་ཅིན་ དུས་ཅི་ བགོ་བཤའ་བརྒྱ་ཆ་༡༠༠ བྱིན་པ་ཅིན་ ཁོ་ལུ་ ཁེ་འཐུས་དངུལ་ཀྲམ་༡༠,༠༠༠ འཐོབ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།

གཞན་དལ་གཞི་འབད་བ་ཅིན་ འབྲུག་ཕི་རོ་ཨེ་ལོ་འེསི་ཚད་འཛིན་གྱིས་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ཚུ་ལུ་ ཁེ་འཐུས་ལེན་ནི་དང་ ཐོབ་བརྗོད་བཀོད་ནིའི་ ཚེས་གྲངས་སྔ་མ་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༡༠ ཨིན་རུང་ ཕར་འཕུལ་རྐྱབ་སྟེ་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༡༡ ལུ་ བཞག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

དེ་འབདཝ་ལས་ མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་མི་ཚུ་གིས་ ཁེ་འཐུས་ལེན་ནི་དེ་ ཚོང་སྡེ་གིས་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་མི་ དུས་ཚོད་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ ལཱ་འབད་དགོཔ་ད་ གལ་སྲིད་ དུས་ཚོད་ཕྱིས་སོ་པ་ཅིན་ ཁེ་འཐུས་ཚུ་ མི་འཐོབ་ནི་ཨིན་པས།

འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་ཉེན་བཅོལ་ཚད་འཛིན་གྱིས་ མི་རེ་ལུ་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༤༢ བྱིན་མི་དེ་ བགོ་བཤའ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༤.༢ ཀྱི་རྩིས་ཨིན་པས།

དེ་འབདཝ་ད་ ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༤༢ བྱིན་ནི་ཨིན་ཟེར་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་མི་དེ་ འབྲུག་དངུལ་ལས་དབང་འཛིན་གྱིས་ ཆ་འཇོག་འབད་དགོ་ནི་དེ་གིས་ བསྒུག་དགོཔ་ཐོན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་ཉེན་བཅོལ་ཚད་འཛིན་གྱིས་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚད་གཞི་༡:༧ དང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༧ ལུ་ ངོ་རྐྱང་ལུ་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༡༢.༦ རེ་སྦེ་ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

འབྲུག་ཝང་ཨེ་ལོ་འེསི་ཚད་འཛིན་གྱིས་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༣༠ དང་ ངོ་རྐྱང་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༣ བྱིན་ཡོདཔ་ད་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ མི་རེ་ལུ་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༡༠ རེ་ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

འབྲུག་ཉེན་བཅོལ་ཚད་ཀྱིས་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༢༡ དང་ ཡང་ན་ ངོ་རྐྱང་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༢.༡ སྦེ་ རྩིས་ལོ་༢༠༢༣ ལུ་ བྱིན་ཡོདཔ་ད་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ལུ་ བརྒྱ་ཆ་༢༠ དང་ ཁེ་འཐུས་དངུལ་ཀྲམ་༡:༡ སྦེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ ཁེ་འཐུས་བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

འབྲུག་རྒྱལ་ཡོངས་དངུལ་ཁང་གིས་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༡༥.༤ དང་ འབྲུག་པཱན་ཇབ་དངུལ་ཁང་གིས་ བརྒྱ་ཆ་༡༥ བྱིན་ཡོདཔ་སྦེ་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་ཡོདཔ་ད་ འབྲུག་རྒྱལ་ཡོངས་དངུལ་ཁང་གིས་ བགོ་བཤའ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༡.༥༤ དང་ འབྲུག་པཱན་ཇབ་དངུལ་ཁང་གིས་ བགོ་བཤའ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༡.༥ སྦེ་ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

འབྲུག་རྒྱལ་ཡོངས་དངུལ་ཁང་གིས་ ཐོ་བཀོད་འབད་མི་ དུས་ཚོད་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༡༡ དང་ ཧེ་མའི་ ཚེས་གྲངས་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༡༠ དང་ འབྲུག་པཱན་ཇབ་དངུལ་ཁང་གི་ ཐོ་བཀོད་དུས་ཚོད་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༣༠ དང་ ཧེ་མའི་ཚེས་གྲངས་དེ་ སྤྱི་ཟླ་༤ པའི་ཚེས་༢༩ ཨིན་པས།

དེ་བཟུམ་སྦེ་ ཇི་ཨའེ་སི་-བྷུ་ཊཱན་བསྐྱར་ལོག་ཉེན་བཅོལ་ཚོང་ལས་ཚད་ཀྱིས་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༡༠ བྱིན་མི་ལུ་ བགོ་བཤའ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་༡ རེ་གི་རྩིས་ཨིནམ་ད་ ཀུན་གསལ་ལས་འཛིན་ཚད་ཀྱིས་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་བརྒྱ་ཆ་༥ དང་ བགོ་བཤའ་རེ་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་.༥༠ རེ་གནས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

དུས་ཅི་ བགོ་བཤའ་བྱིན་ནི་ཨིན་ཟེར་ གསལ་བསྒྲགས་མ་འབད་མི་ ཚོང་སྡེ་ཚུ་ཡང་ བཀྲིས་དངུལ་ཁང་དང་ ཨིསི་ཊེཊ་ ཚོང་ལས་ཚད་འཛིན་༢ ཨིན་རུང་ བགོ་བཤའ་༥ ལུ་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ཚུ་གིས་ བཀྲིས་དངུལ་ཁང་ལས་ ཁེ་འཐུས་རེ་འཐོབ་ནི་དང་ ཨིསི་ཊེཊ་ ཚོང་ལས་ཚད་འཛིན་ལས་ བགོ་བཤའ་༢ ལུ་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ཚུ་གིས་ ཁེ་འཐུས་རེ་འཐོབ་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།

སྤྱི་ལོ་༢༠༢༢ ལུ་ བཀྲིས་དངུལ་ཁང་གིས་ བགོ་བཤའ་བརྒྱ་ཆ་༩ བྱིན་པའི་ཁར་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ལུ་ བགོ་བཤའ་༡༠ ཡོད་མི་ལུ་ ཚོང་སྡེ་ཁ་ཐུག་ལས་ ཁེ་འཐུས་༡ བྱིན་ཡོདཔ་ད་ ཨིསི་ཊེཊ་ ཚོང་ལས་ཚད་འཛིན་གྱིས་ བགོ་བཤའ་བརྒྱ་ཆ་༢༥ བྱིན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།

ཨིན་རུང་ བགོ་བཤའ་བྱིན་མ་ཚུགས་མི་ ཚོང་ལས་སྡེ་ཚན་༨ ཡོདཔ་ད་ དེ་ཚུ་ཡང་ འབྲུག་བཀོད་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་དང་ བྷུ་ཊཱན་ཀར་བེགསི་དང་ ཀེ་མི་ཀཱལསི་ཚད་འཛིན་ བྷུ་ཊཱན་པོ་ལི་མརསི་ཚད་འཛིན་ འབྲུག་ལྟ་བཤལ་ལས་འཛིན་ཚད་ དཔལ་ལྡན་རྩི་ས་དབང་འཛིན་ ཤེར་ཟ་ བེན་ཅརསི་ཚད་འཛིན་ འབྲུག་ཕི་རོ་ ཨེ་ལོའི་ དེ་ལས་ དུང་སམ་ པོ་ལི་མརསི་ཚད་ཚུ་ཨིན་པས།

བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་ཡང་ ཐད་ཀར་དུ་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ཚུ་གི་ རྩིས་ཁྲ་ནང་ འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་གན་ལེན་བརྗེ་སོར་ལས་སྡེའི་ རིམ་ལུགས་བརྒྱུད་དེ་ བཙུགས་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།

དེ་འབདཝ་ལས་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ཚུ་གིས་ ཞིབ་དཔྱད་འབད་ནི་དང་ ནོར་བཅོས་མེད་པར་བཟོ་སྟེ་ ཁོང་རའེ་ རྩིས་ཁྲ་ཚུ་ ཁ་གསལ་སྦེ་བཙུགས་དགོཔ་མ་ཚད་ ངོ་སྤྲོད་ལག་ཁྱེར་ཨང་ཚུ་ བྱིན་དགོཔ་ཨིན་པས།

ད་ལྟོ་ཚུན་ བགོ་བཤའི་ཁེ་འཐུས་ཚུ་བྱིན་རུང་ བགོ་བཤའ་འཆང་མི་ཚུ་གིས་ མ་ལེན་པར་ཡོད་པ་ཅིན་ རྩིས་བསྡོམས་རྐྱབ་སྟེ་ བྱིན་ནི་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

Much to the satisfaction and happiness of those in the tourism and allied businesses, 2024 started on a good note, with tourist arrivals almost doubling in the first quarter. Figures shared show that April alone received nearly as many tourists as in the first three months of 2023.

While who brought in the tourists depends on a lot of factors including the agent’s network,  marketing strategies and commissions offered, the numbers are huge. Those in the business say a group of four tourists spending a week in Bhutan at the old SDF of USD 65 could see them through a year. This year those in the business are all smiles, with one tour agent bringing in 70 tourists in April alone.

The arrivals resulted in a revenue of USD13 million from the revised sustainable development fee. Although it is not specified in the report, we can safely surmise and agents agree that the 50 percent reduction in the SDF for dollar-paying has resulted in the record numbers.  It is still the tourist season in Bhutan.  In fact, it is said that there is no off-season in Bhutan, meaning tourists visit all through the year.

What is consistently noticeable  in the arrivals is the share from neighbouring India. About 58 percent or 13,925 tourists were from India alone. This is a significant shift and a welcome one considering the changes in policies. The SDF of Nu 1,200 per day per tourist from India, Nu 4,500 fee for vehicles or bikers, many thought would close the tap. In fact, the revised fee has made Bhutan an exclusive destination for many Indians.

The number will keep increasing as there is a burgeoning upper and middle class Indians with huge disposable income. Lest we forget, there are thousands of tourists from India staying in the seven-star hotels paying more than USD1,000 a day.

This could be also down to the initiatives of the past government and tour agents both from India and Bhutan, who  immediately after the border opening, started looking for solutions to improve tourism.  A group of tour operators last spring took initiatives to committed to promote Bhutan as a quality tourism destination by bringing quality tourists.  They appreciated the policy and wanted to help Bhutan fulfill the policy of high-value, low-volume tourism. It seems, it worked.

While the increase in visitors is encouraging even with the revised SDF, what can Bhutan offer to attract more conscious tourists who respect the sustainable development  policies of the country?

Going by reports in the Indian media, the online travel agency MakeMyTrip has announced a new exclusive charter service between Mumbai and Bhutan. This service is part of its holiday packages. If we are among the five most-searched emerging destinations, with a year-on-year increase of more than 200 percent, the numbers could increase. The initiatives are not only for marketing. It is to fill the gap of services. For instance, the airfare, many say is expensive, to the extent that chartering one, perhaps is more reasonable. The other services that raise eyebrows are the cost of simple essential services like a tourist SIM card, and clean public toilets.

Staff reporter 

Her Majesty Gyalyum Ashi Kesang Choden Wangchuck yesterday, granted a generous donation of Nu 10 million to the Ministry of Health.

The donation was received by the Health Minister Tandin Wangchuk.

According to the press release from the health ministry, the donated funds will be used to equip the new surgical Intensive Care Unit (ICU) at the Jigme Dorji Wangchuck National Referral Hospital (JDWNRH) with high-end medical equipment.

The 12-bedded surgical ICU and High Dependency Unit (HDU) are proposed to be established after the Department of Pediatrics and the Department of Obstetrics and Gynaecology are shifted to the newly inaugurated Gyaltsuen Jetsun Pema Wangchuck Mother and Child Hospital in the coming months, it added.

Currently, the JDWNRH has only 10 beds in the Adult ICU and 8 beds in the HDU, where medical and surgical cases needing intensive care are admitted.

With the expansion in the specialty and range of surgical services at the hospital, more complicated cases are being taken up, and the demand for ICU care has significantly increased.

The press release also added that the new surgical ICU is expected to enhance the delivery of intensive care to patients who have undergone complex surgical procedures and those who need it the most.

Furthermore, the new surgical ICU will be established next to the operation theater to ease patient transfer.

“The generous contribution from Her Majesty serves as a poignant display of compassion among numerous initiatives and acts of kindness in the health sector,” Health Minister, Tandin Wangchuk said. “Throughout the past decades, Her Majesty has consistently upheld a steadfast commitment to safeguarding the health and wellbeing of Bhutanese from all walks of life, embodying a role of dedicated patronage and philanthropy.”

 

KP Sharma  

The School Agriculture Programme (SAP) has been around for decades but has seen little improvement over the years.

The discontinuation of Agriculture (AgFs) as a formal subject from 2023 has further weakened SAP, transforming it more into a club activity.

According to Dzongkhag Agriculture Officers (DAOs) at a recent workshop organised by the Food and Agriculture Organization (FAO), SAP has lost its importance over time.

The DAOs also highlighted the confusion about which ministry, Education and Skill Development or Agriculture and Livestock oversees SAP.

Some schools and dzongkhags support the programme but SAP overall struggles due to budget shortfalls.

In the past, budgets remained at the dzongkhags to plan for activities but this has stopped, making it difficult for schools to fully run SAP activities.

Schools often request seeds and equipment but some dzongkhags have halted this due to budgetary issues.

Reports indicate that some school agriculture plots lie idle, while others have been repurposed for construction.

However, some schools have made significant progress in using the plots and achieving the expected outcomes.

There is an ongoing debate among stakeholders regarding whether SAP should prioritise mass commercial production or focus solely on teaching students basic skills.

Some support mass production to benefit school feeding programmes in boarding schools, making SAP more relevant.

The data with the Ministry of Education and Skill Development shows that 47 schools provide one meal, 353 provide two meals, 182 provide three meals and 63 central schools provide just one meal.

In addition, there are calls to adapt to technology-based farming to align with current needs and discussion about using SAP as a platform for students to learn and disseminate modern farming information to villages.

An official from MoESD clarified that SAP falls under its purview with a dedicated unit managing its operations.

Despite the challenges, the ministry is committed to addressing them in the 13th plan, according to an official.

The official stressed the importance of integrating production and learning within SAP, stating that production can contribute to maintaining student nutrition, especially in boarding schools.

Further, the official highlighted ministry’s initiatives aimed at strengthening SAP, such as 75 mini power tillers being distributed to different schools based on the progress of SAP.

According to the official, each power tiller costs about 50 thousand Nu, and the ministry has proposed an additional budget for purchasing agricultural tools, greenhouses, fencing and other equipment which would be distributed to the schools.

An agricultural expert with experience in SAP suggested schools to prioritise skill development over commercial or mass production.

“Schools should keep the agriculture curriculum at the basic level and carry out small land farming by students as an experiential learning experience,” he added.

Regarding the potential of SAP to contribute to feeding schools, he expressed concern that if schools pursue mass production, it could negatively impact farmers, as they rely on schools as a suitable market for their produce.

Limiting the market for farmers could have adverse effects on their market scope, as schools typically purchase large quantities of vegetables and livestock products.

The Department of Agriculture and Marketing Cooperative (DAMC) serves as the intermediary agency connecting farmers with schools.

This connection ensures that schools have access to perishable food items, benefiting them in the long run by providing a reliable market for fruits and vegetables.

Such an arrangement helps support both farmers and schools, creating a mutually beneficial relationship that contributes to food security and sustainability.

When questioned about the suitability of adopting tech-based farming at school level, the expert said it is important to focus on acquiring professional-level farming skills, particularly in high-tech and precision agriculture.

However, he added that high-tech farming may not be necessary at the school level. Instead, he suggested it could be introduced at the college level, where students have already decided to pursue a career in agriculture.

This approach ensures that students receive appropriate training and exposure to technology relevant to their future careers.

 

…20 participants including 5 Bhutanese to compete

YK Poudel

Bhutan’s fragile ecosystem makes it highly vulnerable to the adverse impacts of climate change  calamities such as landslides, unpredictable weather changes and a rapidly changing ecosystem.

To advocate this globally, Bhutan will host the second edition of the Snowman Race (SMR) between October 24 and 28 this year. It starts on the second day of the Royal Highland Festival in Laya and ends in Chamkhar town in Bumthang.

The SMR will be hosted by the Snowman Race Secretariat (SMRS)—highlighting the real effects of global warming, particularly on the planet’s most threatened ecosystems, such as in the high Himalayas.

The SMRS and the relevant agencies convened its technical meeting on May 6—the consultation meeting was to ensure a well-coordinated and informed programme.

Covering a distance of over 200 Kilometres at an elevation of 5,470 metres above sea level, 15 international and 5 national athletes are competing.

The race draws inspiration from the prescient wisdom of His Majesty The King on conservation of natural and cultural heritage. It aspires to bring the world’s attention to climate change, one of the defining issues of the era, and its impacts, particularly on the lives of people living in fragile mountain ecosystems.

As per the recent discussion , international athletes will individually fund their travel to Bhutan, except for a few revered runners who may receive support. The Secretariat will provide SDF waivers, visas, and logistic support within Bhutan.

Key agencies involved have shown their interest and support towards the programme—the safety of athletes was the top priority during the discussion and facilities such as a first aid team, emergency helicopter services, night camps, and GPS facility; which are crucial, were discussed.

The Secretariat expressed the race as a pivotal move to advocate Climate Action in which Bhutan champions.

As per the Secretariat each agency is to develop its own specific standard operating procedures (SOP) for Snowman Race 2024, seeking guidance from past focal persons within their agency. “A focal person shall coordinate the work within the agency and plan accordingly.”

The Race is considered to be one of the toughest races in the world and this has been attested to by the international athletes that participated in the first edition.

The athletes who took part in the first edition of the race noted that the race course provides snapshots of the effects of climate change, which are starkly felt in Bhutan as evident in the receding glaciers, ecosystem disruption and socio-economic impact on people including the remotest places of the country.

….USD 13 million collected from SDF                                  

Dechen Dolkar

Bhutan experienced a notable surge in tourism with 41,394 visitors arriving in the country during the initial four months of 2024. This figure stands in stark contrast to the 26,465 arrivals recorded during the corresponding period in 2023.

An official from the Department of Tourism highlighted a surge in April visitors, with 16,391 tourists this year compared to 13,769 in April 2023. They noted that this April marked the third busiest month since Bhutan reopened its borders post the Covid-19 pandemic in September 2022.

The estimated revenue collected from Sustainable Development Fees (SDF) between January and April 2024 is around USD 13 million.

A breakdown of visitor arrivals in 2024 reveals that 58 percent originated from India. The remaining 42 percent came from a diverse range of countries, including the US, China, the UK, Germany, Singapore, France, Italy, Malaysia, Vietnam, Australia, and Canada.

The official from the DoT said that some markets have almost reached or exceeded arrival numbers for the same period in 2019, including the USA, Singapore, and Germany markets.

New charter flights to meet demand

According to media reports in India, the online travel agency MakeMyTrip has announced a new exclusive charter service between Mumbai and Bhutan. This service is part of its holiday packages, and the exclusive charter will depart once a week.

The service has been launched due to the increasing popularity of Bhutan among Indian travellers.

On the MakeMyTrip platform, Bhutan is among the five most-searched emerging destinations, with a year-on-year increase of more than 200 percent.

The charted flight is catered by Drukair and Bhutan Airlines from Mumbai to Paro and Bengaluru to Paro.

Currently, 12  charted flights are booked, five chartered flight with Drukair and seven with Bhutan Airlines, starting from April 27 to June 2 this year, each carrying around 120 to 130 passengers from three tour companies from India.

The Department of Immigration confirms that the data includes only visitors entering Bhutan as tourists and excludes those entering under any other category.

Ugyen C Penjor

When Wangchuk Kinga’s H-1B visa term expired in 2003, he was offered a Green Card – a permit to live and work permanently in the US. His experience in organic farming, particularly in growing culinary herbs was a rare skill.

But Kinga chose to return to his country and start his own venture. After working on his farmland for some years, the Class X dropout started his own business of producing locally grown and made green tea, marketed under the Bhutan Herbal Tea brand. Today four tea varieties – Chamomile, Mint, Lemon Verbena, and Sea Berry are produced.

As an expert on herbs, Kinga claims that the herbs that he grows at higher altitudes have elevated levels of volatile oil compounds due to their slower growth process. “These unique attributes are because of factors such as temperature, air pressure, and soil composition, enabling the herbs to develop deeper flavours and more concentrated essential oils,” he said.

Wangchuk Kinga at a business exhibition in Bangladesh

Kinga got an opportunity to hone his skills when he received a scholarship to study farming organic herbs in Switzerland in 1999, for three years. After completing his studies, after a one-year internship, he worked for six years at the Chef Garden in the U.S. as part of the International Paid Agriculture Exchange Programs (CAEP).

Kinga said that his herbal teas come in a variety of packages that are perfect for daily use or as gifts and souvenirs. Claimed to be the only herbal tea farm and producer in the country, his venture is a popular destination for connoisseurs and tourists.

With Bhutan already known for its medicinal herbs, his goal is to establish a Bhutanese brand name for premium herbal tea for a wider global market.

Today, he sees an opportunity to enter the market by focusing on Southeast Asia, where high tea consumption is a part of the culture. A report by IFOAM Organics International states that people in China consume approximately 50 percent of the total green tea produced worldwide.

Japan is the second-largest consumer of green tea, consuming 80,000 tons of green tea annually. Indonesia and Vietnam are also significant consumers of green tea, with approximately 30,000 tons and 20,000 tons consumed per year, respectively.

Meanwhile, Kinga’s long-term goal is to start large-scale production of Green Tea by involving the whole community in the plantation of herbs by providing technical support.

Bhutan Herbal Tea began in 2011 when an experimental garden was established at the Yusipang RNR-RC center. After four years of research and development, Bhutan Herbal Tea was officially launched in 2016. In 2017, product testing at the SGS food testing lab in Taiwan found no harmful substances in the tea. The following year, the founder was awarded the LOAS (local organic assurance system) from the National Organic Programme, and in 2019, he was named Rural Entrepreneur of the Year by the then Ministry of Economic Affairs.

In 2020, he received the National Organic Certificate from the then BAFRA, and in 2023, Bhutan Herbal Tea was certified as a Brand Bhutan.

The plantation area at Krongmanba, Bumthang spans six acres and specialises in premium herbal tea grown in a pollution-free environment amidst the pristine blue pine forests.

Thinley Namgay

The upcoming Bhutan Women’s National League Qualifiers 2024 could witness three new teams out of eight participating teams.

Phuentsholing Heroes FC, Daga United FC, and the Royal Academy are newcomers. These teams will play alongside Ugyen Academy Women’s FC, Transport United Ladies, BFF Academy, RTC Women’s FC, and Panchali Women’s FC.

Ugyen Academy Women’s FC, Transport United Ladies, BFF Academy,  and RTC Women’s FC are view as strong teams.

Out of the eight teams, six will be selected for the Bhutan Women’s National League 2024.

Each team in the qualifiers will play seven games.

For Panchali FC, it will be the team’s second appearance in the tournament after the 2021 edition.

The tournament is set to commence on May 12.

Daga United FC’s coach, Tshering Dema, is optimistic about grabbing a spot in the national league. “Training is going well. We have been training for more than two months now. Players are optimistic.”

Daga United is the dzongkhag league winner.

Tshering Dema expects to land in the top three. The recent Saturday holiday declared for teachers and students made the work easier for Tshering Dema.

Tshering Dema said she could train her players all together. She said some students used to miss training as they had to go to school on Saturdays. As a new coach in the team, she finds it challenging for students to adapt to her tactics.

Phuentsholing Heroes FC’s coach Bikash Pradhan said the team couldn’t do much training as the team was formed ad-hoc. All players are from Phuentsholing. Students were not included in the squad, realising that it could disturb their studies.

According to Bikash, the team doesn’t have sponsors, and it will be challenging for them financially. He said the club is trying to find sponsors.

Bhutan Football Federation  (BFF) provides Nu 100,000 for each team as seed money and Nu 50,000 each for an away game. “As of now, our sole supporter is BFF,” said Bikash.

Royal Academy’s coach Tshering Pelden is hoping for an engaging tournament for her players. She said the team’s intention is not to win this season but to engage and let the players explore and learn.

She said the training is on track, but the tournament will be challenging. “However, we will try our best.”

སྤྱི་ཟླ་༥ པའི་ཚེས་༦ ལུ་ བློན་ཆེན་ཚེ་རིང་སྟོབས་རྒྱས་ཀྱིས་ སིངྒ་པོར་ གསོ་བ་གཞི་བཟུང་ལྷན་ཁག་གི་ བཀོད་ཁྱབ་གཙོ་འཛིན་འགོ་དཔོན་དང་ ཆེ་རིམ་འགོ་དཔོན་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ ཕྱད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཟུང་ཕྱོགས་མཉམ་འབྲེལ་དང་ འཕྲོད་བསྟེན་ལེགས་བཅོས་ལུ་དམིགས་ཏེ་ མཉམ་འབྲེལ་གོ་སྐབས་དང་ ཕན་ཚུན་གནད་དོན་ཚུ་གི་ཐོག་ལུ་ གསུང་གྲོས་ཚུ་གནང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཉོ་སྤྱོདཔ་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ ཉེན་སྲུང་འབད་དགོཔ།

༉ འཕྲལ་ཁམས་ཅིག་ཁར་ ཆུམ་ནང་འདྲེན་པ་ཅིག་གིས་ མགུ་འབྱིད་རྐྱབ་མི་ལུ་བརྟེན་ དབང་འཛིན་པ་ཚུ་གིས་ ཉེས་བྱ་བཀལ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ནང་འདྲེན་པ་དེ་གིས་ ཁེ་སང་མགྱོགས་དྲགས་བཟོ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཆུམ་གྱི་སྤུས་ཚད་ བྱང་ཉེས་འབད་མི་ཚུ་ ཁ་ཡིག་མ་འདྲཝ་ བྲིས་ཏེ་ཡོད་པའི་ ཕད་ཙི་གཞན་ཚུ་ནང་ ལོག་སྒམ་རྐྱབ་སྟེ་ བཙོང་ནི་དེ་གིས་ཨིན་མས།

ཁ་རྗེ་ཅིག་ལུ་བརྟེན་ ཆུམ་གྱི་སྤུས་ཚད་སྐོར་ལས་ ན་འཐན་སྦེ་ར་ རིགཔ་འགྱིམ་བལྟ་མི་ ཉོ་སྤྱོདཔ་ཅིག་གིས་ ཚུལ་མིན་འཐབ་པའི་ ཤེས་རྟོགས་བྱུང་སྟེ་ འབྲེལ་ཡོད་དབང་འཛིན་ལུ་ སྙན་ཞུ་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ མགུ་འབྱིད་རྐྱབ་མི་ ཆུམ་ནང་འདྲེན་པ་དེ་ འཛིན་བཟུང་འབད་ཚུགས་ནུག།

ང་བཅས་ར་ ཉིན་བསྟར་བཞིན་དུ་ ཉེ་བར་མཁོ་བའི་ བཟའ་ཆས་ཚུ་ ནང་འདྲེན་ལུ་བརྟེན་སྡོད་དགོ་ནི་དེ་གིས་ ཉོ་སྤྱོདཔ་ཚུ་ ངེས་པར་དུ་ ཉེན་སྲུང་འབད་ནི་དེ་ ཁག་ཆེ་དྲགས་ཅིག་ཨིནམ་ད་ ཐ་ན་ བཞེས་སྒོའི་རིགས་ སྐྱོ་སུ་འཚམས་ཅིག་ལས་བརྒལ་མ་འབད་རུང་ ཚྭ་ཚོ་ཏོ་ལས་འགོ་བཟུང་སྟེ་ ཆ་མཉམ་ར་ ནང་འདྲེན་ལུ་ བརྟེན་སྡོདཔ་ཨིན།

ནང་འདྲེན་འབད་མི་ བཟའ་ཆས་ཀྱི་རིགས་ཚུ་ ཆ་མཉམ་ར་ སྒམ་རྐྱབ་སྟེ་འོང་ནི་དེ་གིས་ ལྟ་ཞིབ་འབད་ཐབས་མེདཔ་ལས་ ནང་འདྲེན་པ་དང་ སིལ་ཚོང་འཐབ་མི་ཚུ་ལུ་ སྤུས་ཚད་དང་ ལྗིད་ཚད་ནང་ མགུ་འབྱིད་རྐྱབ་ནིའི་ གོ་སྐབས་བྱིནམ་ཨིན་མས།

འདི་བཟུམ་མའི་ གནད་དོན་ལེ་ཤ་བྱུང་མིའི་གྲས་ལས་ དཔེ་འབད་བ་ཅིན་ ཉོ་སྤྱོདཔ་ཅིག་གིས་ ཁོ་གི་ཁྱིམ་ནང་ ཆུ་སླ་བསྲེས་རྐྱབ་མི་ཨོམ་ བཀྲམ་སྤེལ་འབད་བའི་ ཉོགས་བཤད་བཀོད་མི་དང་བསྟུན་ ཨོམ་བཞོ་མི་ བ་དེ་གིས་ ཆུ་ལེ་ཤ་འཐུང་དོ་ཡོདཔ་འོང་ནི་མས་ཟེར་ དགོད་བྲ་བསྒྱུར་ནུག།

གོ་བརྡའི་ཤེས་ཡོན་བྱིན་མི་དང་འབྲེལ་ ཧེ་མ་དང་ཕྱདཔ་ ཉོ་སྤྱོདཔ་ཚུ་གིས་ བཟའ་འཐུང་ལ་སོགས་པའི་ ཚོས་ཆས་ཚུ་ ག་ཅི་ར་ ཉོ་སྟེ་འབད་རུང་ ལྟ་ཞིབ་འབད་བའི་ཁར་ དྲི་བ་བཀོད་མི་དེ་ ལེགས་ཤོམ་ཨིནམ་མ་ཚད་ དེ་གིས་ ཉོ་སྤྱོད་པའི་ ཐོབ་དབང་དང་ ཡང་ན་ འགན་འཁྲི་སྐོར་ལས་ ཤེས་རྟོགས་མེད་མི་ཚུ་ལུ་ དྲན་ཚོར་འབད་ནི་ལུ་ ཆ་རོགས་འབད་ཚུགས་པའི་ ཕན་ཁྱད་འདུག།

ང་བཅས་ལུ་ ཉོ་སྤྱོད་པའི་ ཉེན་སྲུང་དོན་ལུ་ འགན་འཁྲི་འབག་མི་ དབང་འཛིན་ཚུ་ཡོདཔ་ལས་ ཁོང་ཆ་ཁྱབ་ལུ་ སྙན་ཞུ་འབད་བ་ཅིན་ ཚོང་གི་གོང་ཚད་ཚུ་ ཚད་འཛིན་འབད་ནི་དང་ སྤུས་དང་ཉེན་སྲུང་ཡོདཔ་བཟོ་ནི་ལུ་ ལྷན་གྲོགས་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་མས།

དེ་འབདཝ་ད་ མི་སྟོབས་དང་ འཆར་དངུལ་མ་ལང་པའི་དཀའ་ངལ་ལུ་བརྟེན་ དབང་འཛིན་ཚུ་གིས་ ལྟ་རྟོག་དང་ ཞིབ་དཔྱད་འབད་བར་ ས་གནས་ཆ་མཉམ་ནང་ ལྷོད་མ་ཚུགས་པའི་ གདོང་ལེན་བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཁོང་གིས་ ཚུལ་མིན་འཐབ་མི་ཚུ་ལུ་ ངོས་ལེན་འབད་ནིའི་དོན་ལས་ ཉོགས་བཤད་དང་ བདེན་ཁུངས་རྐྱངམ་གཅིག་ལུ་ བརྟེན་སྡོདཔ་ལས་ གཙོ་བོ་ཉོ་སྤྱོདཔ་ཚུ་གིས་ར་ སྙན་ཞུ་འབད་དགོཔ་འདུག།

འདི་བཟུམ་མའི་ མགུ་འབྱིད་རྐྱབ་ནི་དེ་ ཉིན་བསྟར་བཞིན་དུ་ གནས་རིམ་ཆ་མཉམ་གྱི་ཐོག་ལུ་ བྱུང་དོ་ཡོདཔ་ད་ གལ་སྲིད་ གོང་ཚད་ཁེ་བའི་ ནང་འདྲེན་ཆུམ་ཚུ་ ལོག་སྒམ་རྐྱབ་སྟེ་ གོང་ཚད་མཐོ་སུ་སྦེ་ ཚོང་ཁང་ཚུ་ནང་ ཁྱབ་ཆེ་དྲགས་སྦེ་ བཙོང་དོ་ཡོདཔ་ལས་ དེ་གིས་ ང་བཅས་རའི་ གཟུགས་ཁམས་འཕྲོད་བསྟེན་ལུ་ཡང་ གནོད་ནིའི་ཉེན་ཁ་འདུག།

ང་བཅས་རའི་ དབང་འཛིན་ཚུ་གིས་ བཟའ་འཐུང་གི་སྤུས་ཚད་དང་ ཉེན་སྲུང་ དེ་ལས་ གོང་ཚད་ཀྱི་ ལྟ་རྟོག་ཚུ་ ལེགས་ཤོམ་འབད་དགོཔ་མ་ཚད་ གྲོས་ཐག་བཅད་མི་ཚུ་ལུ་ ཐབས་རིག་དང་ མི་སྟོབས་གོང་འཕེལ་ལ་སོགས་པ་ཚུ་གི་ ཆ་རོགས་འབད་དགོཔ་འདུག།

Dechen Dolkar 

The inaugural session of Bhutan Agrifood Trade and Investment Forum (BATIF) 2024 in Thimphu will showcase the immense potential within Bhutan’s agri-food sector, highlighting high-value products cultivated in its unique geographical environment.

The event, scheduled from May 15 to 19, provide a platform for policymakers, entrepreneurs,and businesses to present investment opportunities to a wide audience, including, investors from foreign countries, multilateral development banks, and the private sector.

According to officials from the Ministry of Agriculture and Livestock, with strategic investments across priority value chains, Bhutan aims to boost its national economic development. 

“The forum aims to garner support from donors, private investors, and stakeholders, while also focusing on establishing linkages and streamlining logistical operations to create efficient supply chains connecting growers, processors, traders, and consumers,” the official said.

The event aims to bring together over 200 participants, including government officials, business leaders (with 55 international participants), development partners, civil society representatives, experts, youth representatives, and social entrepreneurs- all focused on agri-food systems.

The official said that the objectives of BATIF 2024 include creating business-to-business (B2B) and business-to-government (B2G) linkages, seeking investments and partnerships to enhance capacities and scaling of Bhutanese agri-food ventures, and facilitating engagement with policymakers, investors, and development partners to operationalise national agricultural strategies and investment plans.

Moreover, the upcoming 13th Plan in Bhutan has prioritised the agriculture sector, aiming to achieve ambitious targets for economic growth through strategic investments. 

By 2029, the nation aims to enhance productivity, broaden market access, and foster an ecosystem conducive to innovation and technological advancement in the agriculture sector. This plan targets a GDP contribution of close to USD 600 million.

Bhutan also seeks to increase export value from USD 36 million to USD 73 million by 2029, while simultaneously reducing GHG emissions by 710kt through the adoption of climate-smart and environmentally friendly technologies.

The BATIF 2024 presents a crucial opportunity for Bhutan to showcase its agrifood potential and attract investment towards sustainable economic growth, aligned with its vision for the future.

The event is spearheaded by the Ministry of Agriculture and Livestock, in collaboration with the Ministry of Industry, Commerce and Employment, the Food and Agriculture Organization of the UN, the European Union, various government agencies, and the Bhutan Chamber of Commerce and Industry.

Yangyel Lhaden

Travelling from western to central Bhutan in April is a captivating experience, as nature showcases its beauty with vibrant colours. Picture-perfect landscapes greet travellers, with rhododendron flowers adding splashes of red, pink, and white to the lush green surroundings. As you journey beyond Pelela Pass, just imagine, the number of vehicles dwindles, offering a serene atmosphere where one can almost feel like they have the road to themselves.

Continuing the adventure past Trongsa and heading south along the Trongsa-Zhemgang highway takes travellers to the villages inhabited by the Monpa community. These villages are less frequented by tourists, providing an opportunity to immerse oneself in the authentic culture and lifestyle of the Monpa people. Away from the bustling tourist spots, travelers can experience the tranquility of rural life and witness the unique traditions of this community.

The feeder road leads to Dangdung hospital and then to the Langthel Gewog

Exploring these lesser-known destinations not only offers a chance to admire Bhutan’s natural beauty but also allows for meaningful cultural exchanges and a deeper understanding of the diverse communities that call Bhutan home. It’s a journey that promises both scenic delights and enriching experiences off the beaten path.

In Trongsa, the Langthel gewog comprises three villages: Wangling, Jangbi, and Phumzur. These villages are home to the Monpas, considered to be the earliest settlers of Bhutan.

I travelled from Tangsibji, Trongsa, to Jangbi, taking a shortcut road that passes through the Mangdechhu hydropower plant, thus avoiding Trongsa. Along the route, you encounter various villages like Taktse, Samcholing, and Kuenga Rabten until you reach the junction where the old and new highways of Sarpang-Gelephu-Trongsa meet. From there, to reach Jangbi, you need to continue along the old highway.

A small feeder road leads to Dangdung hospital and then to the Langthel Gewog Administration.

Continuing along this path, the road gradually transitions into a rough but well-paved surface, compacted to minimise dust. As we progress, we notice a rise in temperature, typical of the southern region of Trongsa. Upon crossing the bridge over Mangdechhu, the landscape opens up to reveal the villages inhabited by the Monpas.

I didn’t encounter a single vehicle on the rough road, and the only traffic jam was caused by the hundreds of cows, most of which were Jatshas. These cows, with their massive build, appeared unfamiliar with vehicles; they didn’t yield space for vehicles to pass, as their owners were nowhere to be seen. It felt as though the road was more suited for the Jatshas and horses than for vehicles.

My colleague, who also served as our driver, took on an additional responsibility on the road. He had to act as a conductor, directing the Jatshas to clear the way for our vehicle. This added task made the journey to Jangbi village quite arduous, extending the travel time to several hours.

In one incident, we witnessed a lone mother Jatsha running frantically. My colleague and I were puzzled by her behavior until we noticed her young calf nearby. She stopped abruptly to protect her offspring, emitting a low “moo” as we honked our horn. Despite our attempts to proceed, she refused to move until both she and her calf began to flee. Feeling helpless, we watched as the mother retreated to the upper road, while the calf matched the speed of our car. In an effort to encourage the calf to stop running, my colleague increased our speed.

The landscape leading to the village was dominated by dense forests under the scorching sun, with the Mangdechhu river flowing alongside, and dotted with numerous cows and horses.

Upon reaching Jangbi village, located in rugged terrain with winding roads, we encountered the first house where a young woman was tending to her farm. Seeking directions to Ap Tawla’s house, she gestured uphill and advised, “Take a turn after the school, and you’ll reach his house.”

At Ap Tawla’s house, we found a bustling shop where many Monpas had gathered, engaged in lively conversations in their native Monpa language while enjoying refreshing sodas, taking a break from their work.

It took us five hours from Tangsibji to finally meet our contact, Ap Tawla, and hear captivating stories about local healing practices from him.

Bumthang Swiss Cheese provides ready market for dairy farmers 

Yangyel Lhaden

If there is an example of mutual-benefit cooperation, the Bumthang Swiss Cheese and farmers had been leading the way for at least  more than three decades.

The cheese manufacturing unit needs milk and the 25 or more farmers need the market. A family-run business now,  Bumthang Swiss Cheese, as the name suggests, specialises in making premium Swiss cheese varieties such as Gouda, Emmental, and soft cheese.

Bumthang Swiss Cheese was started in the 1980s through a partnership between Helvetas and the government

Every morning, Yoezer Lhamo’s eldest son drives around villages like those in Chokhor gewog to collect milk left on the roadside by farmers who rear livestock. Some of these farmers have been supplying milk to the factory for more than 30 years.

Bumthang Swiss Cheese was started in the 1980s through a partnership between Helvetas and the government. It was later privatised in 1991 and has since been operated as a family business by Yoezer Lhamo’s family.

Lamden, 57, from Chokhor, along with her family, has been supplying milk to Bumthang Swiss Cheese for the last 32 years. “We need not worry about the market. No matter how much milk we produce, the factory is always ready to buy it all.”

Even during the Covid-19 pandemic, the family did not struggle as the factory kept buying milk from them. “It encourages us to continue with livestock farming when we have a good consistent market. We value the  relationship with the proprietor of the factory,” Lamden said.

Ap Sangayla, 68, from Thangbi village, is happy with the arrangement – they milk the cows and leave the milk at the collection point. “What more could farmers ask for? Besides tending to our cows and milking them, there is no additional labour required.”

Bumthang Swiss Cheese lends money to the farmers to invest in their livestock. The cheese-processing machine has a capacity of  800 litres. Currently, the factory on an average gets a supply of about 600 litres of milk daily from farmers and the Brown Swiss Cattle Farm. Farmers are paid Nu 48 a litre.

“We need more milk,” Yoezer Lhamo said. “Our machines are worth millions, and without enough milk, we could incur losses.”

However, Yoezer Lhamo said that this year they secured the tender to get milk from the Brown Swiss Cattle farm, to ensure sufficient milk supply. “We require good quality milk to process premium cheese and the quality is good from the Brown Swiss Cattle farm.”

Yoezer Lhamo said that before the factory was privatised there was a scheme to provide livestock farmers incentives when they produce good quality milk based on fat-content  to encourage farmers to rear livestock with utmost care. 

Meanwhile, the cattle population in Bhutan is declining, with an increasing number of livestock farmers abandoning livestock farming. According to livestock statistics, in 2015, there were 302,744 heads of cattle, out of which Bumthang had 10,977. However, in 2022, the number decreased to 254,897 cattle, with Bumthang having 8,885 cattle.

The annual press freedom ranking by Reporters Without Borders is a topic that often stirs debate and scepticism. As a national newspaper deeply entrenched in Bhutanese journalism, we find ourselves questioning the validity of these rankings.

Over the years, not once has Reporters Without Borders sought our input or insights into Bhutan’s press freedom landscape.

One cannot help but wonder: who exactly is Reporters Without Borders consulting to evaluate Bhutan’s press freedom? The absence of engagement with local journalists and media outlets raises serious doubts about the accuracy and comprehensiveness of their assessments.

Here in Bhutan, we pride ourselves in our ability to gauge our own progress and development, setting our own standards and benchmarks. Should you know, Bhutanese journalism is not just a reflection of this ethos; it is a testament to our commitment to responsible and principled reporting.

Unlike some other nations, where sensationalism and misinformation often dominate the media landscape, Bhutanese journalism has always been characterised by its sensibility and integrity. We prioritise accuracy, objectivity, and fairness in our reporting, striving to uphold the highest ethical standards.

In light of this, it seems somewhat ironic that Reporters Without Borders would cast aspersions on the state of press freedom in Bhutan without fully understanding the nuances and complexities of our media environment. It is akin to passing judgment on a dish without ever tasting it or examining the ingredients.

Instead of focusing solely on external assessments, perhaps Reporters Without Borders would benefit from taking a closer look at their own methodologies and criteria for evaluating press freedom. After all, true progress and improvement can only come from introspection and self-reflection.

Furthermore, Bhutanese journalism has much to offer to the global discourse on press freedom and media ethics. Our commitment to ethical journalism and our unique approach to media regulation could serve as a model for other nations struggling to strike a balance between freedom of expression and responsible reporting.

While the press freedom ranking by Reporters Without Borders may grab headlines, it is essential to take such assessments with a grain of salt, especially when they fail to capture the true essence of Bhutanese journalism.

We remain steadfast in our commitment to responsible reporting and will continue to uphold the highest standards of journalistic integrity, irrespective of external assessments.