༉ དུས་ཅི་ལོའི་ བཞི་དཔྱ་དང་པ་ ཟླཝ་༣ གྱི་ནང་འཁོད་ ན་གཞོན་ལཱ་གཡོག་མེད་པའི་ གནས་ཚད་བརྒྱ་ཆ་༢༢.༩ ཡོད་ས་ལས་ ལོ་ཕྱེད་ཀྱི་ནང་འཁོད་ལུ་འབད་བ་ཅིན་ བརྒྱ་ཆ་༡༩.༢ ལུ་ མར་བབས་སོང་ཡོད་པའི་ ཚོད་རྩིས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ རྒྱལ་ཡོངས་རྩིས་དཔྱད་བཀོད་འཛིན་གྱིས་ གསར་བཏོན་འབད་མི་ ལཱ་གཡོག་ལས་མི་ཞིབ་འཇུག་གི་ སྙན་ཞུ་དང་འཁྲིལ་ འབད་འབདཝ་ཨིན་པས།
ལོ་འདི་གི་ ལོ་ཕྱེད་ལུ་ ན་གཞོན་ལཱ་གཡོག་མེད་མི་ ཡོངས་བསྡོམས་༧,༩༠༣ ཡོད་ས་ལས་ ཕོ་སྐྱེས་༤,༡༨༧ དང་ ཨམ་སྲུ་༣,༧༡༦ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
དེ་གིས་ ན་གཞོན་ལཱ་གཡོག་མེད་པའི་ ཚད་གཞི་དེ་ ཕོ་སྐྱེས་བརྒྱ་ཆ་༡༨.༩ དང་ ཨམ་སྲུ་བརྒྱ་ཆ་༡༩.༦ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ཁྲོམ་སྡེ་དང་ གྲོང་གསེབ་ཀྱི་བར་ན་འབད་བ་ཅིན་ ཁྲོམ་སྡེའི་ནང་ ན་གཞོན་ལཱ་གཡོག་མེད་མི་ བརྒྱ་ཆ་༢༡.༧ ཡོདཔ་ད་ གྲོང་གསེབ་ནང་འབད་བ་ཅིན་ བརྒྱ་ཆ་༡༦.༧ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ལཱ་གཡོག་གི་ གནད་དོན་དང་འཁྲིལཝ་ད་ ན་གཞོན་ལཱ་གཡོག་མེད་པའི་ ལོ་ཚད་དེ་ཡང་ སྐྱེས་ལོ་༡༥ དང་༢༤ གི་བར་ན་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ དེ་གིས་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་ གནས་སྟངས་དང་འཁྲིལ་བའི་ ལོ་ཚད་དང་བསྟུན་ མི་རློབས་ཚུ་ཡོདཔ་སྦེ་ གསལ་སྟོན་འབདཝ་ཨིན་པས།
སྙན་ཞུ་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ ལཱ་གཡོག་མེད་པའི་ ཚད་གཞི་དེ་ འདས་པའི་ཟླཝ་༣ ནང་ བརྒྱ་ཆ་༤.༡ འབད་མི་དེ་ ལོ་ཕྱེད་ཀྱི་སྐབས་ལུ་ བརྒྱ་ཆ་༣.༧ ལུ་མར་ཕབ་འབད་ནི་སྦེ་ ཨིན་མི་དེ་ཡང་ སྤྱིར་བཏང་ལུ་ ན་གཞོན་ལཱ་གཡོག་མེད་མི་༡༥,༧༡༢ ལས་ ལོ་ཕྱེད་ལུ་༡༣,༥༠༥ ལུ་ མར་ཕབ་འབད་ནི་སྦེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལོ་ཕྱེད་ཀྱི་གནས་ཚད་དང་བསྟུནམ་ད་ ཨམ་སྲུ་གི་ཚད་གཞི་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༤.༥ དང་ ཕོ་སྐྱེས་ཚུ་ བརྒྱ་ཆ་༣.༡ འབདཝ་ལས་ ཨམ་སྲུ་དང་ཕྱདཔ་ད་ ཕོ་སྐྱེས་ཚུ་ མར་བབས་སོང་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་དང་ ཁྲོམ་སྡེ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ དགེ་ལེགས་ཕུག་ཁྲོམ་སྡེ་ནང་ བརྒྱ་ཆ་༨.༧ དང་ དེ་གི་འོག་ལས་ར་ བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་ལུ་ བརྒྱ་ཆ་༨.༦ དེ་ལས་ གཞལམ་སྒང་ལུ་ དམའ་ཤོས་བརྒྱ་ཆ་༠.༢ ཡོདཔ་སྦེ་ གསལ་སྟོན་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཤེས་ཡོན་ཅན་གྱི་ གནས་རིམ་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ འབད་བ་ཅིན་ འབྲིང་རིམ་སློབ་གྲྭ་གོང་མ་ མཐར་འཁྱོལ་མི་༦,༧༥༤ དང་ དེ་གི་འོག་ལས་ར་ འབྲིང་རིམ་སློབ་གྲྭ་འོག་མ་༢,༣༤༠དེ་ལས་ མཐོ་རིམ་ཤེས་ཚད་མཐར་འཁྱོལ་མི་༡,༩༠༡ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
སྙན་ཞུ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལཱ་འབད་མི་ ཡོངས་བསྡོམས་ཀྱི་ལོ་ཚད་དེ་ སྐྱེས་ལོ་༡༥ ཡན་ཆད་འབད་མི་༥༩༦,༩༢༦ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
སྤྱིར་བཏང་ ལཱ་གཡོག་ནང་འཛུལ་ཞུགས་ཡོད་པའི་ ཚད་གཞི་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༩༦.༣ སྦེ་ཡོད་མི་དེ་ ལྕོགས་གྲུབ་ཅན་ཚུ་ ཨིནམ་བཞིན་དུ་ དེ་གི་གྲངས་སུ་ ཕོ་སྐྱེས་བརྒྱ་ཆ་༩༦.༩ དང་ ཨམ་སྲུ་བརྒྱ་ཆ་༩༥.༥ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྡེ་ཚན་གྱི་ཐོག་ལུ་ དབྱེ་ཁག་ཕྱེ་བ་ཅིན་ ཞི་གཡོག་པའི་སྡེ་ཚན་ནང་ མཐོ་ཤོས་སྦེ་ བརྒྱ་ཆ་༤༥.༣ དང་ སོ་ནམ་སྡེ་ཚན་དང་ བརྒྱ་ཆ་༤༡.༢ དེ་ལས་ བཟོ་གྲྭ་སྡེ་ཚན་ནང་ བརྒྱ་ཆ་༡༣.༥ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྫོང་ཁག་དང་ ཁྲོམ་སྡེ་དང་འཁྲིལ་འབད་བ་ཅིན་ ཐིམ་ཕུག་ཁྲོམ་སྡེ་ནང་ མཐོ་ཤོས་སྦེ་༥༦,༣༨༨ ཡོད་པིའ་གུ་ དེ་གི་འོག་ལས་ར་ སྤ་རོ་ལུ་༢༦,༩༤༡ དེ་ལས་ བསམ་རྩེ་ལུ་༢༥,༢༡༦ ཡོད་པའི་སྙན་ཞུ་འདུག།
ལོ་ཚད་ལྟར་དུ་འབད་བ་ཅིན་ ལཱ་གཡོག་ནང་ཡོད་མི་ ལོ་ཚད་མཐོ་ཤོས་དེ་ སྐྱེས་ལོ་༣༠དང་༣༤ གི་བར་ན་འབད་མི་༦༣,༢༩༥ དང་ དེ་གི་འོག་ལས་ར་ སྐྱེས་ལོ་༣༥ དང་༣༩ གི་བར་ན་འབད་མི་༥༢,༢༩༢ དེ་ལས་ སྐྱེས་ལོ་༤༠དང་༤༤ གི་བར་ན་འབད་མི་༤༧,༩༤༣ ཡོདཔ་སྦེ་ གསལ་སྟོན་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལོ་ཕྱེད་ཀྱི་སྐབས་ལུ་ ལཱ་གཡོག་ལས་བྱེད་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་མིའི་ ཚད་གཞི་བརྒྱ་ཆ་༦༡.༨ དང་ དེ་ཡང་ མཐོ་ཤོས་དེ་ ཧཱ་ལུ་བརྒྱ་ཆ་༧༩.༢ དང་ དམའ་ཤོས་ཐིམ་ཕུག་ལུ་ བརྒྱ་ཆ་༥༢.༧ སྦེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལཱ་གཡོག་ནང་སྡོད་མི་ མཐོ་ཤོས་དེ་ སྐྱེས་ལོ་༤༠.༤༤ གི་བར་ན་འབད་མི་ བརྒྱ་ཆ་༨༠.༤ དང་ དམའ་ཤོས་དེ་ སྐྱེས་ལོ་༡༥ དང་༡༩ གི་བར་ན་འབད་མི་ བརྒྱ་ཆ་༨.༩ སྦེ་ ཡོདཔ་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ ད་རེས་འཕྲལ་ཁམས་ཅིག་ཁར་ ཐིམ་ཕུག་ལུ་འགོ་འདྲེན་འཐབ་མི་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡ་ཀ་ར་ཏི་འགྲན་བསྡུར་ཐེངས་༨ པའི་ནང་ དབྱངས་ཅན་ཕུག་འབྲིང་རིམ་སློབ་གྲྭ་བར་མའི་ སློབ་རིམ་༡༢ པའི་ སློབ་ཕྲུག་ཨ་ནི་ཤ་རའེ་གིས་ འབྲུག་པའི་སྡེ་ཚན་ནང་ལས་ དྲག་ཤོས་ཐོན་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མོ་གིས་ སྐྱེས་ལོ་༢༡ མན་ཆད་འབད་མི་ སྡེ་ཚན་ནང་ལས་ དངུལ་གྱི་རྟགས་མ་༢ ཐོབ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ ངོ་རྐྱང་དང་ གོང་རིམ་གྱི་ སྡེ་ཚན་ནང་ལས་ཐོབ་ཡོདཔ་ད་ ཀུ་མི་ཏི་དབྱེ་སྡེ་ནང་ལས་ ཀེ་ཇི་༦༦ འབད་མི་ངོ་རྐྱང་གི་ ལི་གི་རྟགས་མ་ཅིག་ ཐོབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཉིནམ་༢ ཀྱི་རྩེད་འགྲན་ནང་ ལྗིད་ཚད་དབྱེ་ཁག་༤ སྦེ་ཡོདཔ་ད་ གཞོན་ཤོས་སྐྱེས་ལོ་༢༡ མན་ཆད་དང་ གོང་རིམ་སྡེ་ཚན་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་དང་ རྒྱ་གར་ ནེ་པཱལ་ ཤྲི་ལང་ཀ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལས་ འགྲན་བསྡུར་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་པའི་ཀ་ར་ཏི་ཀ་རྩེད་མི་ཚུ་ མང་ཤོས་ར་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་པའི་ཀ་ར་ཏི་ རྩེད་མི་ཚུ་གིས་ དུས་ཅི་གི་རྩེད་འགྲན་ནང་ལས་ དྲག་ཤོས་དེ་ དུས་ཅི་ཐོན་ཡོདཔ་ད་ རྩེད་འགྲན་ནང་ འཐུས་མི་༤༧ གྱིས་ བཅའ་མར་གཏོགས་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ རྒྱལ་རྟགས་༤༢ ཐོབ་མི་ལས་༣༧ ལི་གི་རྟགས་མ་ཚུ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འབྲུག་པའི་རྩེད་འགྲན་པ་ བརྒྱ་ཆ་༩༠ དེ་ཅིག་གིས་ རྟགས་མ་ཚུ་ ཐོབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨ་ནི་ཤི་གིས་ འདི་བཟུམ་གྱི་ གྲུབ་འབྲས་ཐོན་མི་དེ་ སྦྱོང་བརྡར་དང་ སེམས་ཤུགས་ སློབ་སྟོན་པ་ཚུ་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ དེ་ལས་ ཕམ་དང་ ཀ་ར་ཏི་ཚོགས་སྡེའི་ཁ་ཐུག་ལས་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོད་མི་ལུ་བརྟེན་ ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་བཟུམ་སྦེ་ ང་བཅས་ལུ་ སྦྱོང་བརྡར་ཚུ་ལངམ་སྦེ་ ཐོབ་མ་ཚུགས་རུང་ ཉིན་བསྟར་གྱི་ སྦྱོང་བརྡར་ལུ་ ཤུགས་བཏོན་མི་གི་ གྲུབ་འབྲས་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཨ་ནི་ཤ་གིས་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༥ གི་ ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡའི་ཀ་ར་ཏི་ འགྲན་བསྡུར་ནང་ལས་ཡང་ གྲུབ་འབྲས་ལེགས་ཤོམ་ཐོན་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་ཡོད་ཨིན་པས།
འདི་བཟུམ་གྱི་ འགྲན་བསྡུར་དེ་ རིག་རྩལ་གོང་འཕེལ་དང་ ཉམས་མྱོང་ཚུད་ཐབས་ལུ་ མེད་ཐབས་མེདཔ་ཅིག་ཨིན་མས་ཟེར་ མོ་གིས་བཤད་པའི་ཁར་ ངེ་གི་ འགྲན་བསྡུརར་དེ་ མང་ཤོས་ར་ ཤྲི་ལངྐའི་རྩེད་འགྲན་པ་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ འབྲུག་པའི་ཀ་ར་ཏི་རྩེད་མི་ཚུ་ལུ་ ཁྱད་རིག་ཚུ་ཡོད་དེ་འབད་རུང་ ད་ལས་ཕར་ རྩ་འགེངས་དགོཔ་ཡང་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ལི་གི་རྟགས་མ་ཐོབ་མི་ འཇམ་གསལ་ཡེ་ཤེས་དབང་རྒྱལ་གྱིས་ རྩེད་འགྲན་ནང་ལས་ རྟགས་མ་ཚུ་ཐོབ་སྟེ་འབད་རུང་ གསེར་གྱི་རྟགས་མ་ཅིག་ཡང་ འཐོབ་མ་ཚུགས་མི་དེ་ དོ་འགྲན་ཅན་ཅིག་ ཨིན་མས་ཟེར་ཨིན་པས།
ང་གིས་ ལི་གི་རྟགས་མ་ཐོབ་ཚུགས་མི་ལུ་ སེམས་དགའ་ཡོད་རུང་ ད་རུང་ རྩ་འགེངས་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འབྲུག་པའི་ཀ་ར་ཏི་གི་རྩེད་འགྲན་ནང་ རིག་རྩལ་ཚུ་ ཡར་རྒྱས་གཏང་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ཚུ་གིས་ བཤད་མའི་ནང་ འདི་བཟུམ་གྱི་རྩེད་འགྲན་ཚུ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཐོག་ལས་ རིག་རྩལ་དང་ བློ་སྟོབས་ཚུ་ གོང་འཕེལ་བཏང་དགོཔ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
བཅའ་མར་གཏོགས་མི་ གཞན་མི་ཅིག་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འགྲན་བསྡུར་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་འཁོད་ལུ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་པའི་སྐབས་ལུ་ ཁོང་ལུ་གོ་སྐབས་ཚུ་ མང་སུ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ནེ་པཱལ་གྱིས་ རྟགས་མ་བསྡོམས་༦༢ ཐོབ་ས་ལས་ གསེར་གྱི་རྟགས་མ་༣༡ དངུལ་གྱི་རྟགས་མ་༢༠ དེ་ལས་ ལི་གི་རྟགས་མ་༡༡ ཐོབ་ཡོདཔ་ད་ སྤྱིར་བཏང་རྩེད་འགྲན་པ་༦༨ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱ་གར་གྱི་སྡེ་ཚན་ནང་ བཅའ་མར་གཏོགས་མི་༧༣ ཡོད་ས་ལས་ རྟགས་མ་༦༠ ཐོབ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ གསེར་གྱི་རྟགས་མ་༢༧ དངུལ་ཀྱི་རྟགས་མ་༢༠ ལི་གི་རྟགས་མ་༡༣ ཐོབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཤྲི་ལང་ཀ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གསེར་གྱི་རྟགས་མ་༥ དང་ དངུལ་གྱི་རྟགས་མ་༡༨ ལི་གི་རྟགས་མ་༣༡ ཐོབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལྷོ་ཨེ་ཤི་ཡའི་ ཀ་ར་ཏི་འགྲན་བསྡུར་དེ་ འབྲུག་ལུ་ཐེངས་དང་པ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ འབྲུག་གི་ཀ་ར་ཏི་ཚོགས་སྡེ་གིས་ དུས་སྟོན་དེ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཨེ་ཤི་ཡ་ཀ་ར་ཏི་ཚོགས་སྡེ་གིས་ སྦྱོང་བརྡར་ཚུ་ མང་སུ་འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཐོག་ལས་ མ་འོངས་པའི་ནང་ ཀ་ར་ཏི་གི་རྩེདམོ་དེ་ ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ལུ་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་དོ་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

༉ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༢ ལུ་ མི་དབང་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ རྒྱ་གར་གུ་ཇ་རཱཊ་གི་ གཞུང་དང་ མི་སེར་ཚུ་གིས་ ཕེབས་བསུ་ཞུ་ཡོདཔ་ད་ མི་དབང་མཆོག་གིས་ ཉིན་གྲངས་༣ གྱི་རིང་ རྒྱ་གར་གྱི་མངའ་སྡེའི་ནང་ གཟིགས་ཞིབ་གནང་ནི་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ བློན་ཆེན་དྲགོས་ཚེ་རིང་སྟོབས་རྒྱས་ཀྱིས་ མི་དབང་མཆོག་གི་ ཕྱག་ཞུ་སྟེ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མངའ་སྡེའི་བློན་པོ་ ཤྲི་ཇག་དིཤ་ བིཤ་ཝ་ཀར་མ་གིས་ བ་ཌོ་ཌ་ར་གནམ་ཐང་ནང་ ཕེབས་བསུ་ཞུ་བའི་ཤུལ་ལས་ ཡུ་ནི་ཊི་ ཨོཕ་ སི་ཊེ་ཅུ་ཟེར་མི་ གཅིག་སྒྲིལ་སྐུ་འདྲ་མཇལ་ནིའི་དོན་ལུ་ མི་དབང་མཆོག་གི་ ཕྱག་ཞུ་ཡོདཔ་ད་ རྒྱ་གར་གྱི་ མཁས་མཛངས་ཅན་གྱི་དབུ་ཁྲིདཔ་ སར་དར་ བ་ལཱཔ་བའེ་ པ་ཏིལ་གྱི་ རིང་ཚད་མི་ཊར་༡༨༢ འབད་མི་ སྐུ་འདྲ་དེ་ འཛམ་གླིང་ནང་ རིང་ཤོས་ཅིག་ཨིན་མས།
མི་དབང་མཆོག་གིས་ ཉེ་འདབས་ལུ་ཡོད་པའི་ འཛམ་གླིང་ནང་ སྦོམ་ཤོས་༢ པམ་ཨིན་མི་ སར་དར་ ས་རོ་བར་ ཆུ་བཀག་ར་ལུ་ གཟིགས་ཞིབ་གནང་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ རྒྱ་གར་གྱི་མངའ་སྡེ་ གུ་ཇ་རཱཊ་དང་ མ་དི་ཡ་ པར་དེཤ་ མ་ཧ་རཱཤ་ཊ་ དེ་ལས་ ར་ཇཱསི་ཐཱན་ལུ་ ཆུ་དང་གློག་མེ་བཀྲམ་སྤེལ་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ བཟོ་སྐྲུན་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་གི་ཤུལ་ལས་ མི་དབང་མཆོག་ གུ་ཇ་རཱཊ་གི་ གཙོ་འཛིན་བློན་པོ་ ཤྲི་བུ་པེན་ཌ་ པ་ཊེལ་གྱིས་ ཨཱ་མི་ད་བཱད་གནམ་ཐང་ནང་ ཕེབས་བསུ་ཞུ་བའི་ཤུལ་ལས་ མངའ་སྡེའི་རྒྱལ་ས་ གཱན་དི་ན་གར་ལུ་ གཟིགས་སྐོར་གནང་མིའི་དོན་ལས་ ཕྱི་རུའི་ཚོགས་སྟོན་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གུ་ཇ་རཱཊ་གི་ གཞུང་དང་མི་སེར་ཚུ་གིས་ འབྲུག་གི་འཐུས་མི་སྡེ་ཚན་ལུ་ རང་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ལས་ བསུ་ལེན་ལེགས་ཤོམ་འབད་མི་དེ་ལུ་ མི་དབང་མཆོག་གིས་ བཀའ་དྲིན་དགའ་ཚོར་ ཞུ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
མི་དབང་མཆོག་གིས་ གུ་ཇ་རཱཊ་ལུ་ བཞུགས་པའི་རིང་ མངའ་སྡེ་ནང་གི་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་སྦོམ་ཚུ་དང་ ལས་འགུལ་གཙོ་ཅན་ཚུ་ནང་ གཟིགས་ཞིབ་གནང་ནི་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ དགེ་ལེགས་ཕུག་དྲན་ཤེས་ཁྲོམ་ཚོགས་ཀྱི་དོན་ལུ་ ལཱ་འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་པའི་ ཆ་ཤས་བཟུམ་ཅིག་སྦེ་ རྒྱ་གར་དང་ འབྲུག་གི་བར་ནའི་ མཉམ་འབྲེལ་དོན་ལས་ གོ་སྐབས་འཚོལ་ཞིབ་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

བཙན་སྐྱོགས་དབང་འདུས།

༉ ད་རེས་ གློག་ཤུགས་མེ་ག་ཝཱཊ་༡,༠༢༠ འབད་མི་ སྤུ་ན་གཙང་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་༢ པའི་ ལཱ་བརྒྱ་ཆ་༩༧ དེ་ཅིག་ མཇུག་བསྡུ་ཡོདཔ་ལས་ དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༨ པ་ལས་ གློག་ཤུགས་ཐོན་སྐྱེད་ འགོ་བཙུགས་བཟུམ་ཅིག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ནུས་ཤུགས་དང་རང་བཞིན་ཐོན་སྐྱེད་ལྷན་ཁག་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གལ་སྲིད་ ག་ར་འཆར་གཞི་དང་འཁྲིལ་ཏེ་འགྱོ་བ་ཅིན་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ནང་འཁོད་ལུ་ གློག་ཤུགས་ཡུ་ནིཊ་༢ ལས་ གློག་ཤུགས་ཐོན་སྐྱེད་འབད་ནིའི་ ལས་རིམ་ཡོདཔ་ད་ ཡུ་ནིཊ་གཞན་༤ གིས་ དུས་ཅི་གི་ ལོ་མཇུག་ལས་ གློག་ཤུགས་ཐོན་སྐྱེད་འབད་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྤུ་ན་གཙང་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་༢ པའི་ནང་ ཡུ་ནིཊ་རེ་ལུ་ གློག་ཤུགས་ཡུ་ནིཊ་༡༧༠ རེ་བརྩིས་ཏེ་ ཡུ་ནིཊ་བསྡོམས་༦ ཡོདཔ་ད་ ད་རེས་ སྤྱི་ཟླ་༨ པའི་ནང་ ཡུ་ནིཊ་༢ ལག་ལེན་འཐབ་ནི་ འགོ་བཙུགས་ནི་ཨིན་མི་ལུ་ ཡུ་ནིཊ་བསྡོམས་༣༤༠ འོང་ནི་ཨིན་པས།
ཡུ་ནིཊ་༦ པོ་ཆ་རའི་ ལག་ལེན་འགོ་བཙུགས་པ་ཅིན་ ལོ་བསྟར་ གློག་ཤུགས་ཡུ་ནིཊ་ས་ཡ་༤,༣༥༧ ཐོན་སྐྱེད་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་པས།
ལྷན་ཁག་ལས་ འགོ་དཔོན་ཅིག་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ལས་འགུལ་ནང་ བཟོ་སྐྲུན་དང་འབྲེལ་བའི་ གདོང་ལེན་ཚུ་བྱུང་མི་ལུ་བརྟེན་ ལཱ་ཚུ་བསྣར་འགྱངས་སྦེ་ ལུས་ཡོདཔ་ད་ དུས་ཚོད་ཁར་ ལཱ་འབད་མ་ཚུགས་པའི་ གནད་དོན་གཅིགཔོ་དེ་ ཀོ་བིཌ་-༡༩ ལུ་བརྟེན་ ལོ་༢ དེ་ཅིག་ ལཱ་གི་ གྲུབ་འབྲས་ལུ་ ཐོ་ཕོག་ཅི་ཟེར་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁབ་ནང་ འགྲོ་འགྲུལ་བཀག་དམ་གྱི་ ཐབས་ཤེས་བཏོན་པའི་ཤུལ་ལས་ ལས་འགུལ་གྱིས་ ལཱ་འབད་ནི་འགོ་བཙུགས་ཡོདཔ་ད་ ལཱ་ཤུགས་བཏོན་དགོ་པའི་ གྲུབ་འབྲས་བརྒྱ་ཆ་༩༧ དེ་ཅིག་ མཇུག་བསྡུ་སྟེ་ཡོད་ཟེར་ འགོ་དཔོན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
གློག་མེ་ལས་འགུལ་གྱི་ བཟོ་སྐྲུན་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༠ ལས་ འགོ་བཙུགས་ཏེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༧ ལུ་ མཇུག་བསྡུ་དགོཔ་ཨིན་རུང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༡༦ ལུ་ ཆུ་རུད་སྦོམ་ཅིག་ ཐོན་པའི་ཤུལ་ལས་ གློག་མེ་འཕྲུལ་ཁང་རྐྱབ་ནི་ལུ་ འབྱེམ་ཕོག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འོང་འབབ་ཐོན་སྐྱེད་ཐད་ལུ་ འགོ་དཔོན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ རྒྱ་གར་གཞུང་དང་ སྤྱོད་ཁྲལ་སྐོར་ལས་ གྲོས་བསྟུན་འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ལས་འགུལ་མཇུག་བསྡུ་བའི་ཤུལ་ལས་ ཟད་འགྲོ་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༤.༤༦ དེ་ཅིག་ གནས་ནི་བཟུམ་ཅིག་ཡོདཔ་ད་ འགོ་དཔོན་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ ད་ཚུན་ལུ་ ལས་འགུལ་གྱི་ དངུལ་འབྲེལ་གྲུབ་འབྲས་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༩༠ ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
སྤུ་ན་གཙང་ཆུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་༢ པའི་ དངུལ་འབྲེལ་ཐབས་ལམ་དེ་ བརྒྱ་ཆ་༣༠ གྲོགས་རམ་དང་ བརྒྱ་ཆ་༧༠ རྒྱ་གར་གཞུང་ལས་ སྐྱིན་འགྲུལ་ཐོག་ལུ་ རྐྱབ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དུས་ཅི་ སྤྱི་ཟླ་༣ པ་ཚུན་ཚོད་ གློག་མེ་དང་འབྲེལ་བའི་བུ་ལོན་དེ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༦༧.༥ འབདཝ་ད་ ཕྱིའི་བུ་ལོན་(དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢༦༡.༡༢) ཡོངས་བསྡོམས་ལས་ བརྒྱ་ཆ་༦༤.༡ བརྩིས་ཨིན་པས།
དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གློག་མེ་བུ་ལོན་ཚུ་ གློག་མེ་ལུ་བརྟེན་ སྐྱིན་འགྲུལ་བཏབ་ཚུགས་ནི་ཨིནམ་ལས་ ཉེན་ཁ་དེ་ཅིག་མེདཔ་སྦེ་ ངོས་ལེན་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གློག་ཤུགས་ཕྱིར་ཚོང་སྤྱོད་ཁྲལ་དེ་ ལས་འགུལ་གྱི་ སྤྱིར་བཏང་བུ་ལོན་བཏབ་དགོ་པའི་ ཟད་འགྲོའི་ཚོད་རྩིས་དང་འཁྲིལ་ཏེ་ རྩིས་རྐྱབ་དོ་ཡོདཔ་ད་ དེ་གིས་ གློག་ཤུགས་བཙོང་སྟེ་ སྐྱིན་ཚབ་ལངམ་སྦེ་བཏབ་ནི་ལུ་ ངེས་བརྟན་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གློག་མེ་ལས་འགུལ་ག་ར་ རང་བཞིན་ཉེན་ཁ་ལས་ ཉེན་བཅོལ་དང་ ཉེན་བཅོལ་ལོག་འབད་དེ་ཡོདཔ་ད་ ཉེན་བཅོལ་མ་འབད་མི་ བུ་ལོན་དེ་ ཆུ་དང་འབྲེལ་བའི་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དངུལ་རྩིས་ལྷན་ཁག་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གློག་མེ་ལས་འགུལ་ཚུ་ ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་ནི་ འོས་འབབ་སྦོམ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཕྱིར་ཚོང་འཐབ་ནིའི་ ཚོང་ལམ་ཡང་ རྒྱ་གར་ལུ་ཡོདཔ་མ་ཚད་ གློག་མེའི་བུ་ལོན་བརྒྱ་ཆ་༩༡.༡ དེ་ རུ་པི་ཐོག་ལུ་ཡོདཔ་ལས་ ཏི་རུ་བརྗེ་སོར་དང་འབྲེལ་བའི་དཀའ་ངལ་ཚུ་ མི་འབྱུང་ནི་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

As Bhutan embarks on its 13th Five Year Plan, the stakes have never been higher. This ambitious plan, with a budget of Nu 512.28 billion—a substantial 63 percent increase from the 12th Plan—sets a bold vision for transforming Bhutan into a high-income country by 2034. With targets to elevate GDP to USD 5 billion by 2029 and USD 10 billion by 2034, and to raise GDP per capita to above USD 6,174 by 2029, the success of this plan is crucial for the nation’s future.

The 13th Plan represents a pivotal moment for Bhutan. We are at a crossroads where our decisions and actions will shape the trajectory of our nation’s development. The ambitious targets set forth in the plan are not merely numerical goals; they are a reflection of our aspiration to enhance the well-being of every Bhutanese citizen, uphold our unique cultural heritage, and sustain our environmental integrity.

Prime Minister Tshering Tobgay’s commitment to personally review the progress, outputs, and outcomes on a monthly basis is a commendable approach. It sets a high standard of accountability and demonstrates the seriousness with which the government is approaching this plan.

However, the success of the 13th Plan cannot rest solely on the shoulders of the prime minister. It requires the active participation and co-operation of all stakeholders—ministries, local governments, private sector entities, civil society organisations, and the citizens themselves.

Strong monitoring and evaluation mechanisms are the bedrock of effective plan implementation. They ensure that we remain on course, identify and address challenges promptly, and make necessary adjustments to achieve desired outcomes. Each ministry must rigorously monitor the implementation of their annual work plan activities and ensure alignment with the overarching goals of the 13th Plan. This collaborative and transparent approach will foster a culture of accountability and continuous improvement.

Our development partners have shown strong support for the 13th Plan. This support not only provides the necessary financial resources but also reflects the confidence that the international community has in Bhutan’s development strategy. It is imperative that we honour this trust by demonstrating the highest standards of governance and effective use of resources.

Plans often fail due to political self-interest and policy myopia. We cannot afford to let these be the stumbling blocks for the 13th Plan. The vision and targets set forth are too critical to be derailed by short-term thinking or partisan interests. We must embrace a long-term perspective, prioritising national interest over individual gains.

The success of the 13th Plan will have far-reaching implications. Achieving the targets will not only elevate Bhutan’s economic standing but also enhance our global reputation as a model of balanced and sustainable development. The 13th Plan is more than just a roadmap for economic growth; it is a blueprint for a prosperous and resilient Bhutan.

It is a national imperative.

KP Sharma

Amid escalating protest and violence in Dhaka, the capital of Bangladesh, the government has stepped up efforts to ensure the safe return of Bhutanese students studying at various universities in Bangladesh.

The Prime Minister’s Office yesterday announced that Drukair is operating a special flight today to repatriate students from Dhaka. Around 67 students are returning today onboard Drukair.

Foreign and External Trade Minister D.N. Dhungyel said that necessary arrangements has been made to safely transport students to Dhaka airport and evacuate them.

In fact, some Bhutanese students have already returned to the country via road through India.

The foreign and external trade minister confirmed that 25 students from Rangpur Community Media College and Rangpur Dental College crossed the Bangladesh-India border yesterday morning.

In addition, 17 of the 18 Bhutanese students at Mymensingh Medical College have returned home, leaving only one student back in the hostel.

Similarly, out of five students at Rajshahi Medical College, four returned on July 20 along with Indian students.

According to the Ministry of Foreign and External Trade, the intense situation has forced many students to cancel their flights due to the curfew, complicating travel plans.

Currently, 257 Bhutanese students are enrolled in various universities across Bangladesh, according to the ministry. The Royal Bhutanese Embassy in Dhaka has confirmed that all students still in Bangladesh are safe and that the embassy is providing necessary support, including accommodation for those who feel unsafe in the hostels.

Prime Minister Tshering Tobgay reassured the public on social media that the government is closely monitoring the situation. “The Royal Government of Bhutan is doing everything possible to ensure the safety and wellbeing of our students in Bangladesh.”

The Bhutanese embassy in Dhaka, along with other relevant agencies, is working on bringing the students back home.

The embassy has advised students outside Dhaka to remain in their hostels and stay in touch, urging them not to travel to Dhaka due to the risks involved.

The unrest in Bangladesh erupted due to widespread student protests demanding the abolition of a controversial quota system in government jobs. This system reserves up to 30 percent of positions for relatives of veterans from the 1971 war of independence against Pakistan.

The protesting students are against this quota as it primarily benefits supporters of Prime Minister Sheikh Hasina’s Awami League party, which led the independence movement. Protesters have called for an end to this perceived discrimination amid high unemployment rates, according to media reports.

In response to the escalating protests, the Bangladeshi government has imposed curfew and deployed the military to manage the situation. Communication blackout  has been enforced since Thursday, including the suspension of mobile data and text message services, according to media reports.

Overall unemployment rate is estimated at 3.7 percent

Thukten Zangpo

The youth unemployment rate in the country is estimated to drop to 19.2 percent in the second quarter, down from 22.9 percent in the first quarter of this year.

This projection is according to the latest Labour Force Survey report released by the National Statistics Bureau.

In substantial terms, a total of 7,903 youth were unemployed, comprising 4,187 males and 3, 716 females in the second quarter of this year.

This indicates a slightly lower youth unemployment rate for males (18.9 percent) compared to females (19.6 percent).

Urban areas reported higher youth unemployment of 21.7 percent compared to 16.7 percent in rural areas.

Youth unemployment rate is defined as the percentage of unemployed individuals in the age group between 15 to 24 years relative to the labour force, that is the economically active population in the same age group.

The report states that the overall unemployment rate of the country is expected to decline to 3.7 percent in the second quarter from 4.1 percent in the first quarter. This means the total number of unemployed individuals will drop from 15, 712 in the first quarter to 13,505  in the second quarter. 

The unemployment rate in the second quarter is higher for females at 4.5 percent compared to males at 3.1 percent.

By dzongkhag and thromdes, the highest unemployment rate was reported in Gelephu thromde with 8.7 percent followed by Samdrupjongkhar with 8.6 percent.  Zhemgang had the lowest unemployment rate at 0.2 percent.

By level of education, the highest unemployed were reported with individuals completing higher secondary at 6, 754 individuals, followed by middle secondary at 2,340 and bachelor’s degree at 1,901 individuals. 

According to the report, the country’s total working age-population (all persons aged 15 years and above) was 596,926.

With 355,415 individuals employed from the 368, 921 economically active population in the second quarter of this year, the employment rate comes to 96.3 percent.

Employment rate among males at 96.9 percent was higher than females at 95.5 percent.

By sector wise, the service sector had the highest employment of 45.3 percent, agriculture sector with 41.2 percent and 13.5 percent in industry sector.

By dzongkhags and thromdes, the highest employed were recorded in Thimphu thromde with 56,388 individuals, followed by 26, 941 in Paro, and 25,216 in Samtse.

By age group, the highest number of people employed was in the age-group between 30 and 34 years, with 63,295 individuals followed by 52,292 individuals between 35 and 39 years, and 47,943 between the 40 and 44 years.

In the second quarter, the labour force participation rate (LFPR) was 61.8. The highest was observed in Haa at 79.2 and lowest in Thimphu at 52.7.

By age group, the LFPR was the highest among the 40-44 years (80.4) and lowest rate of 8.9 in the 15-19 age bracket.

The LFPR provides information about the size of the supply of labour currently available for work compared to the whole working-age population.

Government is also discussing with RSCS to regularise them

Dechen Dolkar

The Royal Civil Service Commission (RCSC) has increased the maximum initial appointment period for General Service Personnel (GSP) and Elementary Service Personnel (ESP) from three to five years.

Previously, GSP and ESP were appointed for a maximum of three years, with subsequent extensions granted every three years based on clean service records and performance.

Currently, there are 2,821 GSP and 3,602 ESP in the country.

During its eighth meeting last week, the Commission amended the BSCR 2023. Section 4.5.5.5, which previously stated an initial appointment period of three years, and Section 4.6.5.9 (ii), which allowed for extensions of up to three years at a time with the consent of both the agency and the employee, were updated.

Now, the Commission maintains that agencies may determine the duration within the five-year limit based on the need for effective administration and management of GSP and ESP.

An official from RCSC said that extending the duration from three to five years would provide longer job security, reduce the administrative burden for those who are needed for a longer duration, and maintain the flexibility of ESP and GSP management at the agency level.

However, the official also said that the five-year contract term is dependent on the requirements of the agency, which may choose to enter into a contract agreement for less than five years.

“This change will balance administrative efficiency with effective personnel management,” said an RCSC official.

During a recent parliamentary session, Prime Minister Tshering Tobgay responded to a written question, stating that despite RCSC’s suggestion to maintain the status quo regarding the service conditions of ESP and GSP, the government was discussing with RCSC the possibility of regularising these positions.

Lyonchhen said that ESP and GSP personnel handled maximum workload.

Personnel under these categories are entitled to Provident Fund and Pension benefits, have access to bank loans, and receive annual leave and gratuity, similar to other civil servants.

However, ESP and GSP are not eligible for transfers, as they are usually recruited from the locality. They are also not eligible for promotion.

“We will explore other options and find appropriate service conditions for the employees currently serving as contract employees for ESP and GSP,” Lyonchhen said.

Sherab Lhamo

Final year students of Gyalpoizhing College of Information Technology (GCIT) won the assistive technology innovation challenge with Artificial Intelligence (AI) sign language translator app.

The challenge was organised at Jigme Namgyel Wangchuck Super Fab Lab (JNWSFL) in Thimphu on July 19,

The winning team’s  AI sign language translator app helps bridge communication gaps and was inspired by challenges faced by hearing-impaired students at Wangsel Institute for the Deaf in Paro.

Ashish Nepal, one of the members of GCIT team, said that the app translated signs into text and voice, and voice into sign language. He said that the system captured the signer through a camera and AI recognises gestures and expressions.

The app also includes an emergency feature that allows users to send a pre-programmed message for help to a guardian’s WhatsApp number.

The team plans to work on creating a video call feature, and adding additional local language, as it currently has English and Dzongkha features.

The innovation challenge was held from July 4 to 19 to foster creativity and collaboration, and develop assistive technologies to empower differently-abled communities in the country.

The challenge focused on addressing critical gaps in assistive technology and empowering individuals to overcome barriers and fully participate in society.

The winning team received Nu 100,000 to advance their project.  Along with the runners-up, the winners also received a one-year membership at JNWSFL.

The runners-up were Team Braille and Druk Assist.

Team Braille, the final year students from College of Science and Technology, created an affordable braille system in dual languages — English and Dzongkha. This system can be used to type and print braille content.

Yangchenphug Higher Secondary School students developed a smart switch called Druk Assist. This device allows users to control home appliances through a phone app or voice commands.

Designed to promote independence, Druk Assist can be particularly helpful for people with visual impairments, autism, cerebral palsy, and others who may face challenges with mobility.

Students from Drukgyel Higher Secondary School created a care connect app that connects a child with the caregiver. The app has features to type and speak, share emotions, play simple games and a feature to tell when a child is in need of help that can be shared with the caregiver.

The innovation challenge saw 26 participants, of which six teams were selected.

Participants were given mentorship support and access to resources at JNWSFL to create diverse solutions such as hardware, websites, and mobile applications.

Wildlife crime

on the rise

On June 20, 2024, Kuensel reported a news story headlined ‘Wildlife Crime on the Rise’, followed by another on July 20, 2024, titled ‘Combating Tiger and Wildlife Crime’. A forestry official speaking to Kuensel noted that wildlife crime yields enormous profits for criminal networks, ranking alongside trafficking in drugs, arms, and humans.

According to the statistics maintained by the Department of Forests and Park Services, there were 7,799 forest offense cases reported over the past five years (2018–2022). Timber offenses were the most common, accounting for 53 percent of the cases, followed by non-wood forest products at 21.5 percent, and fishing at 20 percent. Wildlife poaching was a mere 2.2 percent. During this period, total fines collected amounted to Nu 366 million, which is over six times higher than the corporate income tax (CIT) collected from the NRDCL, the government entity with a monopoly on timber, sand, and stone harvesting and sales. This high level of enforcement can be attributed to motivated eco-guards and attractive financial rewards for informants, who received an average of Nu 6 million annually.

Is peaceful Bhutan a hotbed for international wildlife crime?

The Kuensel headlines imply that Bhutan is a hotbed for international wildlife crime. However, wildlife poaching constituted only 2.2 percent of the total forest offenses, with about 75 percent of the cases related to trees and plants. The headlines are misleading as wildlife generally refers to wild animals, and wildlife crime typically means the killing of animals for trade. Nonetheless, as evidenced by the numbers, forest offenses related to trees and plants are common.

The root of the issue lies in Bhutan’s forest laws. The first forest law in 1969, rooted in British colonialism and imported from India, nationalised all forests, extinguishing customary rights and tightly regulating people’s access to them. When this law was revised in 1995, it added an additional layer by designating large portions of forests as protected areas, influenced by the wilderness ideology from the US, which propagated a hands-off approach to nature.

How permit raj, rationing and sanctions push farmers towards criminalisation

Just over half a century ago, Bhutan was wholly an agrarian society where farmers cultivated crops and raised livestock. They freely took from the forest what they needed, such as timber for house construction, energy for cooking, wild fruits, vegetables, medicinal plants, and raw materials for their village arts and crafts. Forests were considered common property, and there was no concept of state-reserved forest land. Farmers also periodically set fire to land to maintain open forestlands for cattle grazing and manage undergrowth.

However, the 1969 Forest Act introduced state ownership of all lands outside privately registered lands. Village commons became state land. The law defined “forest produce” to include all life and non-life forms above and below forest lands, which then belonged to the state. To tighten control, the state granted extensive powers to forest officers, including the authority to inspect, fine, charge, arrest, and detain those accused of forest offenses.

Farmers were no longer able to freely access, use, move, or trade forest produce without a government permit. Permits, granted after extensive paperwork and vetting, rationed forest produce—such as allowing 4,000 cft of timber for new house construction once every 25 years, strictly for approved purposes. In a subsistence society heavily reliant on their natural surroundings, these forest regulations confine farmers and often compel them to violate these rules.

Basis for forest rules: Bureaucratic power, not science or environmental concerns

Colonialism’s primary aim was to increase wealth and power by exploiting natural resources in their colonies. Upon occupying a territory, the British swiftly claimed ownership of the province’s forests and implemented forest rules that barred local people from tree felling while imposing duties on timber and other forest produce with economic value. Discussions on respecting indigenous peoples’ traditional rights were often dismissed with the assertion that The Right of Conquest is the strongest of all rights. It is a right against which there is no appeal. An early British Administrator roared that …not a single tree ought to be touched, not a stick of valuable wood allowed to be carried away for any purpose but those of the Government without express sanctions, and to declare all such forests in our territories the property of the Company…

The Colonial Administration established a forest department with the expressed aim of ensuring the sustained supply of timber required to meet the empire’s growing demand for navy, army, railways, public works and revenue generation. This department prioritised trees for the Empire over the needs of the local people. Forest rules served colonial interests by dominating the people, rather than for scientific or environmental reasons. A forest guard and informant reward system ensured no tree was felled without colonial permission, and all timber and forest produce movement was subject to detention for inquiry. Bhutan’s 1969 Forest Act was based on this anti-people template.

If the 1969 Forest Act was anti-people, the new Act that replaced it in 1995 ushered in an anti-development sentiment. The 1995 forest law heavily incorporated the American concept of National Parks as a forest conservation strategy, resulting in over half of Bhutan’s land being declared protected areas. This shift was influenced by the WWF, which established a base in Bhutan in the 1980s. In the US, where this concept originated, National Parks have a dark history of violence and injustice for local people, a pattern replicated in many other countries. This approach is rooted in a Western perspective that views nature as pristine wilderness, untouched by human activity and free from infrastructure development.

Colonialism may be history, but it left entrenched bureaucracies behind. In India, after gaining independence in 1947, the forest bureaucracy preserved colonial forestry structures. Bhutan, though never colonized, adopted the forest law from India. Bureaucracies often resist change, and colonial forestry continued to control the narrative and justified its existence through propaganda, claiming that local people’s activities harmed forests and needed regulation. Thus, forest rules primarily served to control people under the guise of national interest and environmental conservation. It is unfortunate that in the 21st century, Bhutan’s forest bureaucracy still reflects this colonial mindset, as evidenced by the new forest law passed in 2023, which stands as a forest law gone rogue in Bhutan—anti-people and anti-development.

The state of forest cover today

Since 2011, the Department has consistently reported lower forest cover figures, leading the Bhutanese public to mistakenly believe that forest cover has declined. In reality, forest cover has increased significantly. The Department reported a decrease in forest cover from 72.5 percent in 1995 to 70.5 percent in 2011, omitting the fact that, using their previous definition which included both Tree Cover and Shrub, forest cover actually increased to 80.95 percent. This impressive conservation success seemed problematic for the Department, which historically thrived on a narrative of deforestation crisis. Consequently, they redefined forests to exclude Shrub, which constituted 10.5 percent of the country’s territory and contained 58 million m³ of timber. By 2016, forest cover had risen further to 83.9 percent. The inconsistent forest cover reporting has significant national policy and management implications. The current forest definition adopted by the Department is inadequate and problematic and must be updated.

The FAO definition of a forest, partially adopted by the Department, is biased towards trees. The Constitution does not specify what constitutes a forest but emphasizes biodiversity protection and ecosystem integrity. Therefore, a broader definition is warranted. Currently, our forest definition excludes the land cover class Meadow, which covers 2.5 percent of the country and serves as vital habitats for herders, yaks, snow leopards, blue sheep, and medicinal plants. This exclusion is inconsistent with the Constitution’s intent and should be rectified. Including meadows in the forest definition would raise the forest cover to 86.41 percent.

The increase in forest cover occurred at the expense of agricultural land, which decreased from 7.7 percent to 2.5 percent, and meadows, which fell from 3.9 percent to 2.5 percent between 1995 and 2016.

The real crisis in

Bhutan’s forests

For years, the lack of comprehensive and reliable data on forest extent, composition, health, and growth rates was identified as the major bottleneck in formulating evidence-based policies and making informed decisions about forest management and conservation. Today, we have this data in the form of the National Forest Inventory reports.

According to the NFI 2023, over 93 percent of the country’s forests are classified as moderately dense to very dense. We see dense forests all around us and consider them the panacea for environmental conservation. But wait a minute. Scores of new research now say that dense forests with crowded trees are stressed ecosystems, vulnerable to pests, diseases, biodiversity loss, water guzzling, and ideal conditions for catastrophic megafires.

The NFI measured the total timber reserve in the country at 1,001 million m³, nearly double the 529 million m³ recorded in 1981, indicating an annual forest growth of 13.5 million m³. However, due to our forest preservation policy and our efforts to please an outside audience, the total wood removed from the forests annually has never exceeded 0.5 million m³, amounting to less than 4 percent of the annual growth. The consequence of these actions is that a poor country, despite being endowed with rich forest resources, is reduced to being a net importer of wood, with imports outstripping exports sevenfold. The forestry sector’s share of GDP is less than 3 percent. Most sadly, the farmers who are the soul of the country and for whom the forest is managed by the state are criminalised for their dependence on forest resources. This is the irony of all ironies.

The real crisis in Bhutan’s forests today lies in the persistence of a colonized mindset. Despite the expansive and overstocked forest cover, the prevailing narrative of deforestation and damage caused by people continues to dominate forest management. This has led to policies and practices that are fundamentally misaligned with current ecological, economic, and social realities, and are out of sync with the best international sustainable forest principles.

While Bhutan’s past forest protection measures have preserved vast areas, it is now essential to adopt a dynamic, people-centric, and proactive approach to sustainable forest management. A decolonised mindset is crucial for unlocking the full potential of our forests to foster sustainable and inclusive GDP growth, alleviate poverty among farmers, conserve biodiversity, and enhance forest resilience against climate change. It is time to stop fooling ourselves with a superficial and misplaced conservation agenda and the need to please an outside audience.

Contributed by

Phuntsho Namgyel (PhD)

phuntshonamgyel2011@gmail.com

Thinley Namgay

Aanisha Rai, a Class XII student of Yangchenphug Higher Secondary School, emerged as a top performer for Bhutan team at the eighth South Asian Karate Championship, recently held in Thimphu.

She won two silver medals in the under-21 individual kata and senior team kata categories, and a bronze in the above 66kg individual kumite category.

 

 

Aanisha Rai

The two-day tournament featured four weight categories in cadet, junior, under-21, and senior divisions. Some 244 karatekas from Bhutan, India, Nepal, and Sri Lanka participated in the tournament.

Most of the Bhutanese karatekas were students.

In one of the best performances for the Bhutanese karate fraternity in recent years, Bhutan’s team, consisting of 47 participants, won an impressive 42 medals, including 37 bronze.

Almost 90 percent of the Bhutanese karatekas won medals.

Reflecting on her achievements, Aanish Rai attributed her success to consistent training, confidence, and support from coaches, parents, and the Bhutan Karate  Association. “We did not have as comprehensive training as participants from other countries, but we made the best use of limited daily training despite academic commitments,” she said.

Aanisha expressed confidence in performing even better at the 2025 South Asian Karate Championship in Sri Lanka.

She highlighted the importance of such tournaments for exposure and skill acquisition. “All my matches were against Sri Lankan opponents. Bhutanese karatekas have great potential but need to work harder,” she added.

Bronze medalist Jamsel Yeshay Wangyel acknowledged the tournament’s competitive nature, noting that winning gold was challenging.

“I am happy with my bronze medal but I expected to do much better,” he said.  “There is a need for Bhutanese karatekas to improve both tactical and technical skills.”

Participants said that more international competitions need to be organised in the country to enhance skills and exposure.

Other Bhutanese participants said that the home venue worked to their advantage.

Nepal performed well, winning 62 medals – 31 gold, 20 silver, and 11 bronze, with 68 karatekas participating in the tournament.

The Indian team, comprising 73 athletes,  won 60 medals, including 27 gold, 20 silver, and 13 bronze. Sri Lanka secured five gold, 18 silver, and 31 bronze medals, with 56 participants.

The South Asian Karate Championship was hosted by Bhutan for the first time. The Bhutan Karate Association organised the event.

The Asian Karate Federation plans to conduct more seminars and competitions in Bhutan to promote karate in the future.

His Serene Highness Jigje Singye Wangchuck graced the closing ceremony of the championship.

Kinley Tshering

Two Bhutanese films, ‘Lunana: A Yak in the Classroom’ and ‘The Monk and the Gun’, directed by Oscar-nominated filmmaker Pawo Chonying Dorji, have had an incredible run in international cinemas, collectively grossing over USD 3 million in revenue so far.

The 41-year-old director’s debut feature film ‘Lunana: A Yak in the Classroom’ was nominated for Best International feature film at the 94th Academy Awards. His second feature ‘The Monk and the Gun’ was shortlisted for the Best International feature film at the 96th Academy Awards.

According to the Internet Movie Database (IMDb), a popular online website for information and statistics on movies, TV shows, actors and directors, ‘Lunana: A Yak in the Classroom’ has grossed USD 2 million while ‘The Monk and the Gun’ has earned USD 1 million so far.

The revenue for ‘Lunana: A Yak in the Classroom’ is expected to further increase as it does not yet include earnings from markets in Taiwan and Japan. The film also set records in Japan and Brazil, running continuously in commercial theatres for over a year, unlike most international films, which typically run for one to two months.

‘The Monk and the Gun’ started its international theatrical release only recently in France, Italy, and the United States of America. The film is set to release in Spain, Germany, Austria, and other parts of the world. Speaking to Kuensel, Pawo Chonying Dorji said that as a Bhutanese filmmaker, this success is extremely humbling, and considering the limitations of the film industry in the country and the production challenges both the films faced, particularly shooting a film in a remote place like Lunana with no modern amenities.

“As a filmmaker, I have always believed that the most important element in the art of filmmaking is the audience; artists create for the sake of the audience and it is the support of the audience that inspires us to create more,” Pawo Chonying Dorji said.

The international success of these two films is a first for films from Bhutan and a Bhutanese filmmaker.

Pawo Chonying Dorji said that the international commercial success of the two films that showcase Bhutan proves to us that the world is an eager audience for Bhutanese stories. “I hope that the journeys of the two films show our local filmmakers that, yes, Bhutanese films do have a market beyond Bhutan, and that the international audience wishes to watch Bhutanese films,” he added.

‘Lunana: A Yak in the Classroom’ has been translated into over 27 languages. As ‘The Monk and the Gun’ continues its international run, the film has been translated into seven languages so far – English, French, Korean, German, Spanish, Italian, Dutch, Slovenian and Norwegian.

Pawo Chonying Dorji said that film is the most powerful medium of story telling and one that is also universally accessible as societies the world over watch and enjoy films.

He said that as a small developing, landlocked country with limited resources, financial constraints will always pose challenges. “It is pertinent, therefore, for us to explore alternative avenues to generate awareness and promote brand ‘Bhutan.’ One important avenue which is often overlooked, I feel, is the soft power potential of the arts, particularly films.”

Pawo Chonying Dorji added that a thriving film industry can do so much to promote Bhutan and its culture while also making significant contributions to the economy. “Our government must try and help the Bhutanese film industry.”

He suggested that the government must make it easier for filmmakers to make films through incentives and easing of regulations, among others.

“It will benefit the industry so much more than building new cinema halls or film cities. Our current cinemas already run at half capacity and much of our younger, educated film watching population have migrated to Australia and Canada. Why build cinemas when there is just no domestic market?”

‘Lunana: A Yak in the Classroom’ was made with a budget of USD 200,000 while ‘The Monk and the Gun’ had a much bigger budget of USD 700,000.

Pawo Chonying Dorji is the youngest recipient of Druk Thuksey – the highest civilian award in Bhutan. He is also a member of the Academy of Motion Picture Arts and Sciences.

ཁ་ཙ་ གཞུང་གྲྭ་ཚང་གི་ རྡོ་རྗེ་སློབ་དཔོན་མཆོག་གིས་ ཐིམ་ཕུག་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་རྫོང་ནང་སྦེ་ བླམ་༡ དང་ དབུ་འཛིན་༢ བསྐོ་བཞག་ཐོག་ བཀྲ་ཤིས་ལེགས་དར་གནང་ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ (གཡས་ཁ་ཐུག་ལས་) མཁན་པོ་ཡེ་ཤེས་རྡོ་རྗེ་དེ་ ཐིམ་ཕུག་གསང་སྔགས་ཟབ་དོན་ཕོ་བྲང་བཤད་གྲྭའི་ དབུ་འཛིན་གསརཔ་དང་ མཁན་པོ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་དེ་ གསང་ཆེན་རྡོ་རྗེ་ལྷུན་གྲུབ་ཨ་ནེམོ་གི་ མཐོ་རིམ་བཤད་གྲྭའི་དབུ་འཛིན་གསརཔ་ དེ་ལས་ མཁན་པོ་ལས་སྐྱིད་མཁའ་འགྲོ་དེ་ རྒྱ་གར་རཱཇ་གིར་གྱི་ བླམ་སྦེ་བསྐོ་བཞག་གནང་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

༉ ཁ་ཙ་ རང་ཟླ་༦ པའི་ཚེས་༡༥ ཡར་ངོའི་དུས་བཟང་ཁྱད་པར་ཅན་དང་འབྲེལ་ ནང་པའི་ཆོས་ལུགས་ནང་ དབྱར་གནས་སྲུང་སྲོལ་ཡོདཔ་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་འཁོད་ཀྱི་ བཤད་གྲྭ་ག་རའི་ནང་ ཟླ་ངོ་ཕྱེད་དང་༢ ཀྱི་རིང་ལུ་ དབྱར་གནས་བསྲུང་ནི་ འགོ་བཙུགས་ཡི།
དབྱར་གནས་སྲུང་སྲོལ་དེ་ཡང་ སྔོན་མ་སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ རྒྱ་གར་རྡོ་རྗེ་གདན་ལུ་ སངས་རྒྱས་ཞིནམ་ལས་ དགེ་སློང་ཚུ་ལུ་ ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་ཏེ་བཞུགས་པའི་སྐབས་ དུས་རྒྱུན་འཚོ་བ་འཇིག་རྟེན་པ་ཚུ་ལས་ བསོད་སྙོམས་ལྷང་སྟེ་བཞུགས་ནུག།
ཨིན་རུང་ གནམ་བྱཱར་ད་རེས་བཟུམ་ཅིག་ཁར་ དགེ་སློང་ཚུ་ བསོད་སྙོམས་ལྷང་པར་ ཕར་ཚུར་འགྱོ་བའི་སྐབས་ལུ་ མིག་གིས་མ་མཐོང་མི་འབུབ་ཚུ་ རྐངམ་གིས་བསད་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ཕྱི་རོལ་མུ་ཏིག་པ་ཚུ་གིས་ ནང་པའི་ཆོས་འབད་མི་ཚུ་ལུ་ ཁ་བཏང་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཚུ་བྱུང་ནུག།
དེ་འབདཝ་ལས་ སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ ཕྱི་རོལ་པའི་འཕྱར་ཁ་ཟློག་ཐབས་ལུ་ གནམ་བྱཱར་གྱི་དུས་ཚོད་ ད་རེས་བཟུམ་ཅིག་ཁར་ དགེ་སློང་ཚུ་ ཟླ་ངོ་༣ གྱི་རིང་ ཕར་ཚུར་འགྱོ་མ་ཆོག་པར་ ཚུལ་ཁྲིམས་ཡང་དག་པར་བསྲུང་སྟེ་ ཆོས་འབད་བཅུག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱུ་མཚན་འདི་ལུ་བརྟེན་ཏེ་ ང་བཅས་རའི་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཡང་ ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་ འབྲུག་ལུ་ཕེབས་ཞིནམ་ལས་ བོད་ལུ་དབྱར་གནས་ཟླ་ངོ་ཕྱེད་དང་༢ སྲུང་མི་དེ་ འགོ་དང་པ་ ལྕགས་རི་དགོན་པ་ལུ་འགོ་བཙུགས་ནུག།
དེ་གི་སྐབས་ལུ་ དགེ་སློང་ཚུ་ བཤད་གྲྭའི་ཕྱོགས་༤ ལས་བརྒལ་ཏེ་ ཕྱི་ཁར་འགྱོ་མ་ཆོག་པའི་ཁར་ གསོ་སྦྱོང་ཡན་ལག་༤ དགག་དབྱེ་༤ བསྙེན་གནས་ཡན་ལག་༨ ཀྱི་ སྡོམ་པ་ཚུ་བསྲུང་དགོཔ་ད་ དེ་ཡང་ སྲོག་གཅོད་པ་དང་ མ་བྱིན་པ་ལེན་པ་ མི་ཚང་སྤྱོད་པ་ རྫུན་སྨྲ་བ་ ཆང་སྤང་བ་ ཕྱི་དྲོ་ཁ་ཟས་སྤང་བ་ དེ་ལས་ གར་སོགས་༣ དང་ཕྲེང་སོགས་༣ ཚུ་སྤང་སྟེ་ རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ ཉམས་སུ་བླང་དགོཔ་ཨིན་མས།
དེ་མ་ཚད་ དགེ་སློང་ཚུ་གིས་ དྲོ་མཛར་དང་ ཉིན་མའི་གསོལཝ་ རང་ལུགས་ཀྱི་ བཞེས་ཆ་དང་ ལྷུང་བཟེད་ནང་བཞེས་དོ་ཡོདཔ་ད་ ཉིན་མའི་ཆུ་ཚོད་༡༢ ལས་ དྲོ་པའི་ཆུ་ཚོད་༦ ཚུན་ ཁ་ཟས་ཀྱི་རིགས་ཚུ་སྤངས་ཏེ་ བཞུགསཔ་ཨིན་པས།
དེ་གི་སྐབས་ལུ་ དད་ལྡན་མི་སེར་ཚུ་གིས་ རང་སོའི་ འབྱོར་པ་དང་བསྟུན་ཏེ་ དགེ་སློང་ཚུ་ལུ་ གསོལ་ཚོགས་དང་ གཞན་ཉེར་མཁོའི་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ གྲོགས་རམ་འབད་དེ་ ཞབས་ཏོག་ཞུ་སྲོལ་ཡོདཔ་ད་ དབྱར་གནས་ཀྱི་སྐབས་ལུ་ ལུས་ངག་ཡིད་༣ གྱི་སྒོ་ལས་ སྡིག་སྒྲིབ་སྤང་ནི་དང་ སྤང་རྟོགས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཚུ་ ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་དག་གི་སྒོ་ལས་ ཉམས་སུ་བླང་བའི་རྒྱུ་ལས་བརྟེན་ ཚོགས་བསགས་སྡིག་སྒྲིབ་སྦྱང་ཚུགས་པའི་ ཕན་ཡོན་ཡོདཔ་ལས་ དད་ཅན་ཡོངས་ཀྱིས་ དད་མོས་གཙང་མའི་སྒོ་ལས་ མི་དགེ་སྡིག་བྱ་སྤང་སྟེ་ དགེ་སྦྱོར་ལུ་བརྩོན་གནང་ཟེར་ ཞུ་ནི་ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

བཙན་སྐྱོགས་དབང་འདུས།

༉ བང་ལ་དེཤ་གྱི་རྒྱལ་ས་ ཌ་ཀ་ལུ་ ངོ་རྒོལ་དང་ བྱ་སྤྱོད་དང་འབྲེལ་བའི་ དཀའ་ངལ་ཚུ་ལུ་བརྟེན་ བང་ལ་དེཤ་གི་ གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཚུ་ནང་ ཤེས་ཡོན་སྦྱང་པའི་བསྒང་ཡོད་མི་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ གཞུང་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ཉེན་སྲུང་དང་ལྡནམ་སྦེ་ ལོག་འཁྱིད་འོང་ནིའི་དོན་ལུ་ ལཱ་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁ་ཙ་ བློན་ཆེན་ཚེ་རིང་སྟོབས་རྒྱས་ཀྱིས་ ད་རིས་ དམིགས་བསལ་གྱི་ འབྲུག་གི་མཁའ་འགྲུལ་ཐོག་ ཌ་ཀ་ལས་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ འཁྱིད་འོང་ནི་སྦེ་ གསལ་བསྒྲགས་འབད་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ད་རིས་ སློབ་ཕྲུག་༥༧ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྷོད་ནི་ཨིན་པས།
ཕྱི་འབྲེལ་དང་ཕྱིར་ཚོང་བློན་པོ་ ཌི་ཨེན་དུང་གཱལ་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཌ་ཀ་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནམ་གྲུ་ཐང་ལས་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ ཉེན་སྲུང་དང་ལྡནམ་སྦེ་ འཁྱིད་འོང་ནིའི་དོན་ལུ་ བདེ་སྒྲིག་ཚུ་ འབད་དེ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
སློབ་ཕྲུག་ལ་ལོ་ཅིག་གིས་ སྣུམ་འཁོར་ནང་ རྒྱ་གར་ལས་བརྒྱུད་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཕྱི་འབྲེལ་བློན་པོ་གིས་ ཁ་ཙ་དྲོ་པ་ རང་པུར་མི་སྡེ་བརྡ་བརྒྱུད་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་དང་ རང་པུར་སོ་བཅོས་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་ སློལ་ཕྲུག་༢༥ གིས་ བང་ལ་དེཤ་དང་ རྒྱ་གར་གྱི་ས་མཚམས་བརྒལ་ཏེ་ འོང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་མ་ཚད་ མའི་མིན་སིང་གསོ་རིག་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ནང་ སློབ་ཕྲུག་༡༨ ཡོད་མི་ལས་༡༧ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྷོད་ཡོད་རུང་ སློབ་ཕྲུག་༡ སློབ་གྲྭའི་ཁང་མིག་ནང་ ལུས་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ རཆ་ཧ་ཧི་གསོ་བའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ནང་ སློབ་ཕྲུག་༥ ཡོད་མི་ལས་༤ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༢༠ ལུ་ རྒྱ་གར་གྱི་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལྷོད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཕྱི་འབྲེལ་དང་ཕྱིར་ཚོང་ལྷན་ཁག་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ གནས་སྟངས་ཚབས་ཆེན་སྦེ་ཡོད་པའི་ཁར་ འགྲུལ་བཀག་ལུ་བརྟེན་ སྟབས་མ་བདེ་འབྱུང་ནིའི་ ཉེན་ཁ་ཡོདཔ་ལས་ འཕུར་འགྲུལ་ཚུ་ ཆ་མེད་བཏང་ནུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ད་རེས་ བང་ལ་དེཤ་གི་ མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ་ཁག་ཚུ་ནང་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་༢༥༧ དེ་ཅིག་ ཤེས་ཡོན་སྦྱང་པའི་བསྒང་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཌ་ཀ་ལུ་ཡོད་པའི་ འབྲུག་གི་ གཞུང་ཚབ་ཡིག་ཚང་གིས་ ད་རེས་ བང་ལ་དེཤ་ལུ་ཡོད་པའི་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ ཉེན་སྲུང་ཐོག་ལུ་ཡོདཔ་སྦེ་ གཏན་འཁེལ་སླབ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ གཞུང་ཚབ་ཡིག་ཚང་གིས་ སློབ་གྲྭའི་ཁང་མིག་ནང་སྡོད་ནི་ལུ་ ཉེན་སྲུ་མེད་མི་ཚུ་ལུ་ སྡོད་ཁྱིམ་བརྩིས་ཏེ་ དགོས་མཁོའི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚུ་ བྱིན་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བློན་ཆེན་ཚེ་རིང་སྟོབས་རྒྱས་ཀྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ མི་སྡེ་བརྡ་བརྒྱུད་ཐོག་ལས་ གཞུང་གིས་ གནས་སྟངས་ཚུ་ ལྟ་རྟོག་འབད་དོ་ཡོདཔ་མ་ཚད་ བང་ལ་དེཤ་ལུ་ཡོད་པའི་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་གི་ ཉེན་སྲུང་དང་ ཞི་བདེའི་དོན་ལུ་ ལཱ་འབད་དོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཌ་ཀ་ལུ་ཡོད་པའི་ གཞུང་ཚབ་དང་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་དང་གཅིག་ཁར་ འབྲུག་པའི་སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལོག་འཁྱིད་འོང་ནི་ལུ་ ལཱ་འབད་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གཞུང་ཚབ་ཡིག་ཚང་གིས་ ཌ་ཀ་ཕྱི་ཁ་ལུ་ཡོད་པའི་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་ སློབ་གྲྭའི་ཉལ་ཁྱིམ་ནང་ར་ སྡོད་དགོཔ་ད་ ཡིག་ཚང་ནང་ འབྲེལ་བ་འཐབ་དགོཔ་སྦེ་ སླབ་སྟེ་ཡོདཔ་བཞིན་དུ་ ཉེན་ཁ་ཡོད་མི་དང་བསྟུན་ ཌ་ཀ་ལུ་ འགྲོ་འགྲུལ་འབད་ནི་ལས་ མཛེམ་དགོཔ་སྦེ་ སླབ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བང་ལ་དེཤ་ལུ་ སློབ་ཕྲུག་ཚུ་གིས་ ངོ་རྒོལ་འགྲེམ་སྟོན་འབད་མི་དེ་ཡང་ གཞུང་གཡོག་གི་ ཐོབ་དབང་ལམ་ལུགས་མེདཔ་བཟོ་མི་ལུ་བརྟེན་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༡༨ ལུ་ འཆར་གཞི་༡༣ པ་ འགོ་འབྱེད་འབད་བའི་སྐབས་ བློན་ཆེན་ཚེ་རིང་སྟོབས་རྒྱས་ཀྱིས་ ལྟ་རྟོག་དང་ དབྱེ་ཞིབ་ལམ་ལུགས་ཚུ་ སྒྲིང་སྒྲི་བཟོ་དགོཔ་དེ་ གལ་ཅན་ཨིན་པའི་སྐོར་ལས་ བཤད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ དམིགས་ཡུལ་འགྲུབ་ནི་ལུ་ དྲན་བཏོན་འགན་གནས་དེ་ དགོས་མཁོ་ཅན་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འབྲེལ་ཡོད་ལས་སྡེ་ཚུ་གིས་ རང་སོའི་ལོ་བསྟར་ལས་སྣ་ཚུ་ ལྟ་རྟོག་དང་ ལག་ལེན་འཐབ་ནིའི་ འགན་ཁུར་ཨིན་རུང་ བློན་ཆེན་གྱིས་ ངོ་རྐྱང་ཐོག་ལས་ ཟླ་རིམ་བཞིན་དུ་ ལཱ་གི་གྲུབ་འབྲས་ཚུ་ བསྐྱར་ཞིབ་འབད་ནི་ཨིན་མི་དེ་ཡང་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ ལོ་ངོ་དང་པའི་ གནས་སྟངས་བཞག་ནིའི་དོན་ལུ་ཨིན་པས།
བསྐྱར་ཞིབ་སྙན་ཞུ་ཚུ་ཡང་ མི་དབང་མཆོག་ལུ་ ཟླཝ་༣ རེའི་བར་ན་ ཚར་རེ་ཕུལ་ནི་ཨིན་པས།
བློན་ཆེན་གྱིས་ འཆར་གཞི་༡༣ པ་དེ་ གལ་ཅན་ཅིག་ཨིན་མི་དེ་ཡང་ འབྲུག་འདི་ ལམ་རྒྱ་གྲམ་ལུ་ ལྷོད་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིན་ཟེར་ཨིནམ་ད་ འཆར་གཞི་ཚུ་ འཆར་གཞི་༡༢ པ་དང་ཕྱདཔ་ད་ གཉིས་ལྟབ་ཡོདཔ་ད་ དེ་གི་ དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ར་ དཔལ་འབྱོར་ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ཨིནམ་ད་ གདམ་ཁ་ལེགས་ཤོམ་འབད་དགོཔ་བཞིན་དུ་ དེ་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་དང་ མི་སེར་ཚུ་ ཕྱུགཔོ་བཟོ་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་གྲུབ་ཐབས་ལུ་ གཞི་རྟེན་གོང་འཕེལ་དང་ ཌི་ཇི་ཊཱལ་བཟོ་ནིའི་ གློག་མེ་གི་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ འཐོབ་ཚུགས་བཟོ་ནི་དང་ སོ་ནམ་མདུན་སྐྱོད་འབད་ནི་དེ་ གལ་གནད་ཅན་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ བློན་ཆེན་གྱིས་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
བློན་ཆེན་གྱིས་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་གིས་ རང་སོའི་ གཞི་རྟེན་དགོས་མཁོ་གྲུབ་མ་ཚུགས་པའི་ གདོང་ལེན་དང་ འོང་འབབ་བཟོ་ཐབས་ལུ་ རང་གི་བཟའ་སྤྱོད་ལས་ ཚོང་འབྲེལ་གྱི་དོན་ལུ་ སོ་ནམ་ལཱ་འབད་ནིའི་སྐོར་ལས་ཡང་ བཤད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
བློན་ཆེན་གྱིས་ བཤད་མིའི་ནང་ ཚོང་འབྲེལ་སྒྲིག་གཞི་འཇམ་ཏོང་ཏོ་བཟོ་ནི་དང་ བཟོ་གྲྭ་ལས་སྡེ་ལུ་རྒྱབ་སྐྱོར་ སེམས་ཤུགས་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ དེ་ལས་ ལྟ་བཤལ་ཡར་དྲག་གཏང་སྟེ་ སྒེར་སྡེ་ཚུ་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ མི་སྡེ་གོང་འཕེལ་འདྲ་མཉམ་གཏང་ནི་དེ་ གལ་ཅན་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ན་གཞོན་ཚུ་ དུས་རབས་༢༡ པའི་ ཤེས་ཡོན་འཐོབ་ནིའི་དོན་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ཤེས་རིག་སྤུས་ཚད་དང་འབྲེལ་བའི་ གནད་དོན་ཚུ་ སེལ་ཐབས་འབད་དགོ་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ སྤུས་ཚད་དང་ མཁས་མཆོག་ཚུ་བརྩིས་ཏེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ གསོ་བའི་ཞབས་ཏོག་ཚུ་ ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ འཆར་གཞི་༡༣ པ་ འགྲུབ་ཚུགས་ནི་ལུ་ བློ་སྟོབས་ཚུ་གི་སྐོར་ལས་ཡང་ བཤདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ ལྷན་ཁག་དང་ སྒེར་སྡེ་ འབྲུག་མི་སེར་རྒྱུ་ནོར་གཞི་བཟུང་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ གྲོས་བསྟུན་རྒྱས་པར་འབད་མི་ལུ་བརྟེན་ཨིནམ་ད་ བློན་ཆེན་གྱིས་ འབྲེལ་ཡོད་རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་ སོ་ནམ་ ལྟ་བཤལ་ གཞི་རྟེན་ དེ་ལས་ ཤེས་རིག་གི་ སྤུས་ཚད་ཡར་དྲག་གཏང་ནིའི་སྐོར་ལས་ རྫོང་བདག་ཚུ་དང་ གྲོས་བསྟུན་འབད་ནི་ ལས་རིམ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ མ་དངུལ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༨༥ རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ དཔལ་འབྱོར་ལྷན་ཐབས་མ་དངུལ་འོག་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༥ གནང་མི་ལུ་ བཀྲིན་དགའ་ཚོར་ཡོད་ལུགས་ཚུ་ བཤད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ འཆར་གཞི་༡༢ པའི་ནང་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༤༥ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ དམིགས་ཡུལ་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༣༤ འི་ནང་འཁོད་ལུ་ འབྲུག་འདི་ འོང་འབབ་ཆེ་བའི་ རྒྱལ་ཡོངས་དགའ་སྐྱིད་དཔལ་འཛོམས་ཀྱི་ རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་སྦེ་ བཟོ་ནི་དེ་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༩ གི་ནང་འཁོད་ལུ་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ཐེར་འབུམ་༥ དང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༣༤ གི་ནང་འཁོད་ལུ་ ནང་འཁོད་ཐོན་སྐྱེད་ཡོངས་འབོར་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ཐེར་འབུམ་༡༠ བཟོ་ནི་ཨིན་པས།
དེ་བཟུམ་སྦེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༩ གི་ནང་འཁོད་ལུ་ མི་ངོམ་རེ་གི་ འོང་འབབ་ཡང་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་༦,༡༧༤ བཟོ་ནི་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ འཆར་དངུལ་ཡོངས་བསྡོམས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༥༡༢.༢༨ བགོ་བཀྲམ་འབད་མི་དེ་ འཆར་གཞི་༡༢ པ་དང་ཕྱདཔ་ད་ བརྒྱ་ཆ་༦༣ དེ་ཅིག་ ཡར་སེང་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
རྒྱལ་སྤྱི་མཉམ་འབྲེལ་བ་ཚུ་གི་རྒྱབ་སྐྱོར།
འགོ་འབྱེད་ལས་རིམ་སྐབས་ རྒྱ་གར་གྱི་གཞུང་ཚབ་ སུ་དཱ་ཀར་ ཌ་ལི་ལ་གིས་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ ཡིག་ཆ་ཚུ་ནང་ འབྲུག་གི་གོང་འཕེལ་ལས་སྣ་ཚུ་ནང་ གཞུང་སྐྱོང་དང་ གསོ་བ་ ཤེས་རིག་ རིག་རྩལ་གོང་འཕེལ་ ཌི་ཇི་ཊཱལ་ ནུས་ཤུགས་ དཔལ་འབྱོར་ གཞི་རྟེན་མཐུན་རྐྱེན་ དེ་ལས་ སྒེར་སྡེ་ཚུ་ ཚུད་དེ་འདུག་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ འབྲུག་དང་ རྒྱ་གར་༢ ཀྱི་བར་ན་ གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ མཛའ་བཤེས་མཐུན་ལམ་ཡོདཔ་ལས་ ང་བཅས་རའི་ མཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མཉམ་འབྲེལ་ནང་ ལས་སྡེ་ཁག་མ་འདྲཝ་ ཤེས་རིག་ལས་དཔལ་འབྱོར་དང་ གསོ་བ་ གློག་མེ་ རྩེད་རིགས་ལས་གནམ་སྟོང་ དེ་ལས་ ཌ་ཊ་ལས་ འཕྲུལ་རིག་ཚུ་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
མིག་དཔེ་མཉམ་འབྲེལ་ནང་ མི་གི་བར་ན་ མཐུན་འབྲེལ་སྒྲིང་སྒྲི་དང་ ན་གཞོན་མཐུན་འབྲེལ་ དེ་ལས་ ལམ་སྲོལ་ཚུ་ གཙོ་རིམ་ཅན་ཅིག་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
གཞུང་ཚབ་ཀྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ རྒྱ་གར་གྱིས་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་དང་ འབྲུག་གི་དོན་ལུ་ རྒྱུན་གཏན་གོང་འཕེལ་གྱི་ མཉམ་འབྲེལ་བ་ཅིག་སྦེ་ སྡོད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ཇའི་ཀ་གི་ གནས་བཞུགས་སྐུ་ཚབ་ ཏོ་མི་ཡུ་ཀི་ ཡ་མ་ད་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གོང་འཕེལ་མཉམ་སྲིད་བྱུས་བསྐྱར་ཞིབ་འབད་མི་གིས་ གསོ་བ་དང་ བཟོ་གྲྭ་གོང་འཕེལ་ ད་རེས་ སོ་ནམ་དང་གཞི་རྟེན་ལུ་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་མི་ཚུ་ འཕྲོ་མཐུད་དེ་ར་ གཙོ་རིམ་བཟུང་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ སོ་ནམ་དང་ གསོ་བ་དང་ གསོ་བའི་གཅེས་སྐྱོང་ཚུ་ལུ་ མཉམ་འབྲེལ་ལས་རིམ་ གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ཨིནམ་ད་ བཟོ་གྲྭ་གོང་འཕེལ་དང་ གཞུང་སྐྱོང་ རང་བཞིན་གནས་སྟངས་ དེ་ལས་ རྐྱེན་ངན་བཀག་ཐབས་ཚུ་ལུ་ཡང་ གཙོ་རིམ་བཟུང་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ཏོ་མི་ཡུ་ཀི་ ཡ་མ་ད་གིས་ དུས་ཅི་ མི་དང་སེམས་ཅན་བར་ནའི་ བྲེལ་ཟིང་གི་གནད་ལུ་ སོ་ནམ་དང་སྒོ་ནོར་ལྷན་ཁག་དང་ མཉམ་འབྲེལ་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ ལས་འགུལ་དེ་གིས་ ཇ་པཱན་གྱི་ ལོ་ཐོག་གནོད་སྐྱོན་ཡོད་མི་ ཉམས་མྱོང་ཚུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ཨིནམ་བཞིན་དུ་ ཐོན་སྐྱེད་ཡར་དྲག་དང་ གྲོང་གསེབ་ཚུ་ནང་ འོང་འབབ་ལུ་ ལྷན་ཐབས་འབྱུང་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ ཇོ་མོ་རི་དང་ འབྲུག་བི་དུ་གློག་མེ་ལས་འགུལ་གྱི་དོན་ལུ་ འབྲུག་སླར་འབྱུང་གློག་མེ་ལས་འཛིན་དང་ འབྲུག་གློག་མེ་ལས་འཛིན་དང་ གྲོས་བསྟུན་འབད་བའི་བསྒང་ཡོདཔ་ད་ ཇའི་ཀ་ཡིག་ཚང་གིས་ སོ་ནམ་ཚུ་ལུ་ མ་དངུལ་འབྲེལ་བའི་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཚུ་ཡང་ འབད་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ཇའི་ཀ་ཡིག་ཚང་གིས་ ཆུ་རུད་བཀག་ཐབས་ཐབས་ལམ་དང་ ཤར་ཕྱོགས་རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ གསོ་བའི་ཅ་ཆས་ཚུ་གི་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ ལས་རིམ་ཡོདཔ་ད་ ཇའི་ཀ་གིས་ གསོ་བ་ལྷན་ཁག་དང་འབྲུག་གཞུང་འཕྲུལ་རིག་དང་ མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ ཌི་ཇི་ཊཱལ་དངུལ་ཁང་དང་ གསོ་བའི་དངུལ་ཁང་ སྨན་བཅོས་དངུལ་ཁང་ བཱའོ་དངུལ་ཁང་ དེ་ལས་ ཁྱིམ་གུང་དངུལ་ཁང་ཚུ་ལས་ རྒྱབ་སྐྱོར་ཚུ་ བལྟ་བའི་བསྒང་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
འབྲུག་ལུ་ རྒྱལ་སྤྱི་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ གནས་བཞུགས་སྐུ་ཚབ་ འཛམ་གླིང་ཟ་སྤྱོད་ལས་རིམ་གྱི་མདོ་ཆེན་ ཀེ་རི་ མོ་རི་སཱོན་གྱིས་ སླབ་མིའི་ནང་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ མཉམ་འབྲེལ་གཞི་བཀོད་ནང་ གཙོ་རིམ་བཟུང་ཐོག་ལས་ རྒྱབ་སྐྱོར་འབད་ནི་ཨིནམ་ད་ དེ་ཡང་ ཡུན་བརྟན་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་ སྣ་མང་ལ་སོགས་པ་ཚུ་ལུ་ གཙོ་རིམ་བཟུང་ནི་ཨིན་པས།
མཉམ་འབྲེལ་གཞི་གནད་ཀྱི་ གཙོ་རིམ་ཚུ་གི་འོག་ལུ་ འབྲུག་ལུ་ཡོད་པའི་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱིས་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ རྒྱབ་སྐྱོར་དོན་ལུ་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ས་ཡ་༢༠༠ བྱིན་ནི་ཨིན་པས།
རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ ཡེ་ཤི་ཡཱན་གོང་འཕེལ་དངུལ་ཁང་གི་མདོ་ཆེན་ ཤ་མིཊ་ ཅག་ཀ་ར་བར་ཏི་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ དངུལ་ཁང་ནང་ ཕབ་ཆག་ཀྱི་རྒྱབ་སྐྱོར་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལར་ས་ཡ་༣༥༠ ཡོདཔ་ད་ དེ་ཡང་ མ་འོངས་ལོ་༤ གི་རིང་ གློག་མེ་ལས་འགུལ་གྱི་ མ་རྩ་མཐུན་རྐྱེན་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལ་ས་ཡ་༣༨༠ ལས་ ཡུ་ཨེསི་ཌོ་ལ་ས་ཡ་༤༠༠ མ་བརྩིས་བར་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཁོ་གིས་འབད་བ་ཅིན་ གནམ་དགུན་ལུ་ གློག་མེའི་རྩིས་ཆད་ མར་ཕབ་དོན་ལུ་ དངུལ་ཁང་གིས་ ད་རེས་ ཟླཝ་༢ ཆུ་བསགས་བཞག་ནི་གི་ དར་དཀར་ཆུ་ཆུ་མཛོད་གློག་མེ་ལས་འགུལ་གུ་ མཚན་རྟགས་བཀོད་ནི་གི་ ལཱ་འབད་བའི་བསྒང་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ ཡེ་ཤེ་ཡཱན་གོང་འཕེལ་དངུལ་ཁང་གིས་ དཔལ་འབྱོར་གཞི་སྒྱུར་ལས་རིམ་དང་ རིག་རྩལ་ལས་རིམ་ དེ་ལས་ སྐྱེ་ལྡན་གནས་སྟངས་སྣ་མང་དང་ གདོང་ལེན་ལས་རིམ་ནང་ གཙོ་རིམ་བཟུང་འོང་ཟེར་ཨིན་པས།
ཤ་མིཊ་ ཅག་ཀ་ར་བར་ཏི་གིས་ སླབ་མིའི་ནང་ གསོ་བའི་ནད་བརྟག་དང་ ཉི་དྲོད་གློག་མེའི་ནང་ མི་མང་དང་ སྒེར་སྡེའི་མཉམ་འབྲེལ་ཅིག་སྦེ་ ལཱ་འབད་འོང་ཟེར་ ཨིན་པའི་གནས་ཚུལ།

ཨོ་རྒྱན་རྡོ་རྗེ།

༉ སྤྱི་ཟླ་༧ པའི་ཚེས་༡༧ ལུ་ མི་དབང་རྒྱལ་ཡུམ་ སངས་རྒྱས་ཆོས་སྒྲོན་དབང་ཕྱུག་མཆོག་གི་ དབུ་ཁྲིད་འོག་ལུ་ ཆེ་རིམ་གནས་ཚད་ཀྱི་ གྲོས་བསྟུན་ཞལ་འཛོམས་འཚོགས་པའི་སྐབས་ ས་གནས་གཞུང་གི་ འགོ་ཁྲིདཔ་ཚུ་གིས་ ཁོང་རའི་རྫོང་ཁག་ནང་ སྣ་མང་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་དང་ མི་སྡེའི་གཞི་རྟེན་རྒྱབ་སྐྱོར་རིམ་ལུགས་ཚུ་ རྩ་བརྟན་བཟོ་ནི་ལུ་ ཁས་བླངས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྣ་མང་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་དང་ མི་སྡེའི་གཞི་རྟེན་རྒྱབ་སྐྱོར་རིམ་ལུགས་ཡོངས་འབྲེལ་དེ་ མི་སྡེའི་ནང་ མི་མང་གསོ་བའི་འཕྲོད་བསྟེན་དང་ མི་སྡེའི་གནད་དོན་གྱི་ གོ་སྐབས་དོན་ལུ་ མི་དབང་རྒྱལ་ཡུམ་མཆོག་གི་ སྐྱབས་འཛིན་འོག་ལུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྣ་མང་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་དེ་ གསོ་བ་ལྷན་ཁག་གི་འོག་ལུ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༠༡ ལུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོདཔ་ད་ མི་སྡེའི་གཞི་རྟེན་རྒྱབ་སྐྱོར་རིམ་ལུགས་དེ་ སྤྱི་ལོ་༢༠༠༥ ལུ་ ཨམ་སྲུ་ཆ་བཞག་དང་ལྕོགས་གྲུབ་ཡར་སྐྱེད་ལས་སྡེའི་འོག་ལུ་ གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
སྤྱི་ལོ་༢༠༡༤ ལུ་ ཡོངས་འབྲེལ་གཉིསཔོ་དེ་ གཅིག་གྱུར་ཐོག་ལས་ ལཱ་འབད་དོན་གྱི་དམིགས་གཏད་ལུ་ མཉམ་སྡེབ་བཟོ་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ལས་རིམ་དེ་ འགོ་བཙུགས་པའི་སྐབས་སུ་ མི་མང་ལུ་ ཞབས་ཏོག་ལྷོད་མ་ཚུགས་པར་ལུས་མི་དེ་ ལྷོད་ཚུགསཔ་བཟོ་ནིའི་ལག་ཆས་བཟུམ་ཅིག་དང་ ས་གནས་ཀྱི་ གནད་དོན་ཚུ་ སེལ་ཐབས་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་རུང་ ད་རེས་འབད་བའི་བསྒང་ལས་ འཆང་དངུལ་གྱི་གདོང་ལེན་དང་ མི་སྟོབས་ལང་མ་ཚུགས་མི་ དེ་ལས་ མཉམ་འབྲེལ་སྐྱོ་དྲག་འབད་མི་ཚུ་ཡང་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ཆེ་རིམ་གནས་ཚད་ཀྱི་ གྲོས་བསྟུན་ཞལ་འཛོམས་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་མི་དེ་ ཡོངས་འབྲེལ་བྱ་རིམ་ནང་ ལཱ་འབད་མ་ཚུགས་པར་ལུས་མི་ཚུ་ ངོས་འཛིན་འབད་ནི་དང་ བར་འབྲེལ་བ་ཚུ་ལས་ བསམ་འཆར་ལེན་ནི་ ཡོངས་འབྲེལ་དེ་ རྩ་བརྟན་བཟོ་དོན་ལུ་ ཐབས་བྱུས་གོང་འཕེལ་གཏང་ནི་ཚུ་ ཡོདཔ་ཨིན་པས།
འཆར་དངུལ་གྱི་ གདོང་ལེན་འབྱུང་མི་ལུ་བརྟེན་ གསོ་བ་ལྷན་ཁག་གིས་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ནང་ སྣ་མང་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་དང་ མི་སྡེ་གཞི་རྟེན་རྒྱབ་སྐྱོར་རིམ་ལུགས་དོན་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ས་ཡ་༥ བཞག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
གསོ་བའི་བློན་པོ་ རྟ་མགྲིན་དབང་ཕྱུག་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འཆར་དངུལ་ཚུ་ མགྱོགས་པ་ར་ རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ རང་སོའི་དགོས་མཁོ་དང་བསྟུན་ བགོ་བཀྲམ་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
ཞལ་འཛོམས་ཀྱི་སྐབས་ལུ་ ས་གནས་གཞུང་གི་ འགོ་ཁྲིདཔ་ཚུ་གིས་ སྣ་མང་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་དང་ མི་སྡེ་གཞི་རྟེན་རྒྱབ་སྐྱོར་རིམ་ལུགས་དེ་ འཆར་གཞི་ནང་བཙུགས་ཞིནམ་ལས་ རྒེད་འོག་འཆར་གཞི་གི་འོག་ལུ་ འཆར་དངུལ་བཞག་ནི་དང་ འཆར་གཞི་དང་འཁྲིལ་བའི་ ལཱ་ཚུ་འབད་ནི་ཨིན་ཟེར་ཨིན་པས།
མི་མང་གསོ་བའི་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ ལཱ་འབད་ནི་དང་ དེ་ཡང་ ཨམ་སྲུ་ཆ་བཞག་དང་ ལྕོགས་གྲུབ་ཡར་སྐྱེད་དང་ ས་གནས་གཞུང་དང་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ལས་ སྣ་མང་ལས་བྱེད་ཚོགས་ཆུང་དང་ མི་སྡེའི་གཞི་རྟེན་རྒྱབ་སྐྱོར་རིམ་ལུགས་དེ་ ཡར་དྲག་བཟོ་སྟེ་ ལོ་བསྟར་གྱི་འཆར་གཞི་ནང་བཙུགས་ཐོག་ལས་ ཟླཝ་གསུམ་གསུམ་གྱི་བར་ན་ བསྐྱར་ཞིབ་ཚར་རེ་འབད་དེ་ ཟད་འགྲོ་དང་ གནད་དོན་གཞན་གྱི་རིགས་ཚུ་ བལྟ་ནི་ཨིན་པས།
ནཱ་རོ་རྒཔོ་ མགོནམ་ཚེ་རིང་གིས་ བཤད་མིའི་ནང་ འདི་བཟུམ་གྱི་བྱ་རིམ་ནང་ མི་དབང་རྒྱལ་ཡུམ་མཆོག་གིས་ རྒྱབ་སྐྱོར་སྦོམ་མཛད་གནང་ཡི་ཟེར་ཨིནམ་ད་ ས་གནས་གཞུང་གི་ འགོ་ཁྲིདཔ་ཚུ་གིས་འབད་རུང་ ཡོངས་འབྲེལ་དེ་ རྩ་བརྟན་བཟོ་སྟེ་ ལག་ལེན་སྒྲིང་སྒྲི་སྦེ་ བསྟར་སྤྱོད་འབད་ནིའི་ ཁས་བླངས་ཡོད་ཟེར་ཨིན་པས།
ས་གནས་གཞུང་གི་ འགོ་ཁྲིདཔ་ག་ར་གིས་ འདི་ལུ་རྒྱབ་སྐྱོར་ཡོདཔ་སྦེ་ ཞུ་མི་དང་འབྲེལ་ རྫོང་ཁག་ཚུ་ནང་ གློ་བུར་གྱི་ སྡོད་གནས་ཚུ་དགོ་པའི་ཁར་ ཕོ་མོའི་ནང་འཁོད་རྩུབ་སྤྱོད་ དམིགས་བསལ་གྱི་ མཐའ་ཟུར་རྒེད་འོག་ཚུ་ནང་ རྩོད་གཞི་འཛིན་སྐྱོང་པ་ བསྐོ་བཞག་འབད་དགོཔ་ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
མཐའ་ཟུར་ས་གནས་ཚུ་ནང་ ཁྲོམ་སྡེ་དང་ཕྱདཔ་ད་ ཕོ་མོའི་ནང་འཁོད་རྩུབ་སྤྱོད་ཀྱི་ གནད་དོན་མང་སུ་ཐོན་དོ་ཡོདཔ་ད་ འདི་ལུ་ཞབས་ཏོག་ཚུ་ ཚུལ་ལྡན་སྦེ་ བྱིན་མ་ཚུགས་པར་ཡོད་ཟེར་ རྒཔོ་གིས་བཤདཔ་ཨིན་པས།
ཨམ་སྲུ་ཆ་བཞག་དང་ ལྕོགས་གྲུབ་ཡར་སྐྱེད་ཀྱིས་ མི་སྡེའི་ནང་ ཞབས་ཏོག་ཚུ་ ཚུལ་ལྡན་བྱིན་ཐབས་ལུ་ རྫོང་ཁག་༡༠ ནང་ མི་སྡེ་ཞབས་ཏོག་ལྟེ་བ་༡༠ གཞི་བཙུགས་འབད་བའི་ཁར་ ད་རུང་ ལྟེ་བ་༦ རྐྱབ་པའི་བསྒང་ཡོདཔ་ད་ ལྟེ་བ་དེ་ཚུ་ནང་ གློ་བུར་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་ཚུ་ ཡོདཔ་སྦེ་ཨིན་པས།
ཞལ་འཛོམས་ནང་ རྫོང་བདག་དང་ ཁྲོམ་དཔོན་ རྫོང་ཁག་ཚོགས་འདུ་ཁྲི་འཛིན་ རྒཔོ་ དེ་ལས་ རྒེད་འོག་༢༠༥ ནང་ལས་ རྫོང་ཁག་འགོ་དཔོན་དང་ གསོ་བ་དང་ཤེས་རིག་བློན་པོ་ འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་མ་དངུལ་ འཛམ་གླིང་གསོ་བའི་ལས་ཚོགས་ དེ་ལས་ ཨ་ལོ་ཉེན་སྲུང་གི་ འཐུས་མི་འགོ་དཔོན་ཚུ་གིས་ བཅའ་མར་གཏོགས་ཡོད་པའི་གནས་ཚུལ།

ཚེ་རིང་དབང་འདུས།

དཔལ་འབྱོར་ཡར་དྲག་ཐོག་ལས་ དོན་སྨིན་ལཱ་གཡོག་བཟོ་དགོཔ།
༉ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤-༢༥ འི་ འཆར་དངུལ་སྙན་ཞུ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ འབྲུག་གི་ དཔལ་འབྱོར་ཡར་འཕར་ཚད་གཞི་དེ་ སང་ཕོད་ཀྱི་ལོ་ནང་ བརྒྱ་ཆ་༨.༩ ལུ་ ལྷོད་ཚུགས་པའི་ རེ་བ་བསྐྱེདཔ་ཨིན་པས།
དེ་ཡང་ གཙོ་བོ་ར་ སྤུ་ན་གཙང་ཆུ་༢ པའི་ ལག་ལེན་འགོ་བཙུགས་དང་ བཟོ་སྐྲུན་ལས་སྡེའི་ལེགས་སྒྱུར་ དེ་ལས་ ལྟ་བཤལ་དང་འབྲེལ་བའི་བཟོ་གྲྭ་ཚུ་ བསྐྱར་གསོ་འབད་ནིའི་ ལས་འཆར་ཡོད་མི་དང་བསྟུན་ཨིན་མས།
ཨིན་རུང་ དཔལ་འབྱོར་ཡར་འཕར་གྱི་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་མི་དེ་ ད་ལྟོ་ ང་བཅས་རའི་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ དོ་འགྲན་མང་རབས་ཅིག་བྱུང་སྟེ་ཡོད་མི་ཚུ་ སེལ་ཐབས་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ལཱ་གཡོག་གི་ གོ་སྐབས་གང་མང་བཟོ་ནི་ལས་ལྷག་པའི་ ཐབས་ལམ་ཚུ་བཏོན་དགོཔ་འདུག།
སྙན་ཞུའི་ནང་ གཞུང་གིས་ དཔལ་འབྱོར་ལྷན་ཐབས་ལས་རིམ་བཟུམ་མའི་ ཐབས་བྱུས་བཏོན་མི་དེ་གིས་ དཔལ་འབྱོར་ཡར་འཕར་གཏང་ནི་ལུ་ ལྷག་པར་དུ་ ལྷན་ཐབས་འབད་ཚུགས་ཟེར་ཨིན་མས།
རྩིས་ལོ་༢༠༢༤-༢༥ འི་དོན་ལུ་ གཞུང་གིས་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༩༧.༦༣ བགོ་བཀྲམ་འབད་མི་དེ་ འཆར་གཞི་༡༣ པའི་ ལོ་ངོ་དང་པའི་དོན་ལུ་ཨིནམ་ད་ དཔལ་འབྱོར་ལྷན་ཐབས་ལས་རིམ་དོན་ལུ་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༡༥ བཞག་མི་ལས་ གཞུང་གིས་ གོ་རིམ་དང་པའི་ དངུལ་ཀྲམ་ཐེར་འབུམ་༢.༥ བགོ་བཀྲམ་འབད་དགོཔ་ཡོདཔ་ད་ སོ་ནམ་ལས་སྡེའི་ནང་ སྤྱི་ལོ་༢༠༢༤ དང་༢༠༢༥ གི་བར་ན་ ཡར་འཕར་བརྒྱ་ཆ་༥ ལྷོད་ཚུགས་པའི་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེདཔ་ཨིན་མས།
དཔལ་འབྱོར་ཡར་འཕར་འགྱོ་མི་དང་བསྟུན་ མཐའན་མཇུག་ཁར་ མི་སེར་ཚུ་གི་ འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ནང་ ལེགས་བཅོས་འབད་དགོཔ་ད་ ལཱ་གཡོག་གི་ གོ་སྐབས་མེད་མི་དེ་གིས་ དཔེ་འབད་བ་ཅིན་ སོ་ནམ་ཐོན་སྐྱེད་མར་འབབ་འགྱོ་ནི་དང་ གྲོང་གསེབ་ལས་ ཁྲོམ་ཁར་གནས་སྤོ་འགྱོ་ནི་ དེ་ལས་ ཕྱི་ཁར་གནས་སྤོ་འགྱོ་བའི་ དཀའ་ངལ་ཚབས་ཆེན་ཚུ་ བྱུངམ་ཨིན་མས།
རིག་རྩལ་ཅན་གྱི་ ན་གཞོན་ཚུ་གིས་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་འཚོལ་ནིའི་དོན་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ཁར་ འགྱོ་མི་དེ་གིས་ ང་བཅས་རའི་ མི་སྟོབས་མར་ཉམས་འགྱོ་བ་གིས་མ་ཚད་ ང་བཅས་རའི་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ མ་འོངས་གོང་འཕེལ་ལུ་ཡང་ གནོད་ཉེན་ཡོདཔ་ཨིན་མས།
དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་ལུ་བརྟེན་པའི་ ཁེ་ཕན་བཟོ་ནིའི་དོན་ལུ་ དོན་སྨིན་ཅན་དང་ ཡུན་བརྟན་ཅན་གྱི་ ལཱ་གཡོག་བཟོ་ནི་ལུ་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་དགོཔ་འདུག།
བཟོ་སྐྲུན་ལས་སྡེའི་ནང་ ལེགས་བཅོས་འབད་མི་དེ་གིས་ ལཱ་གཡོག་གི་ གོ་སྐབས་བཟོ་ཚུགས་ནི་ཨིནམ་ལས་ ལས་མི་འབོར་ཆེ་དྲགས་སྦེ་ བཙུགས་ཚུགས་པའི་ཁར་ ལག་ཤེས་དང་རིག་རྩལ་སྦྱོང་བརྡར་ཡང་ རྒྱ་སྐྱེད་འབད་ཚུགས་ནི་ཨིན་མས།
ལྟ་བཤལ་བཟུམ་ཅིག་འབད་རུང་ ལཱ་གཡོག་གི་གོ་སྐབས་ གང་མང་བཟོ་ཚུགས་ནིའི་ འོས་འབབ་ཡོདཔ་ད་ འདི་གི་དོན་ལུ་ ཞབས་ཏོག་དང་ ཐོན་སྐྱེད་གོང་འཕེལ་ནང་ གཙོ་རིམ་བཟུང་དགོཔ་ད་ ན་གཞོན་ཚུ་ལུ་ དགོས་མཁོའི་རིག་རྩལ་ཚུ་ བྱིན་ཚུགས་པ་ཅིན་ ཁོང་གིས་ རྒྱལ་ཁབ་ཡར་འཐོན་ནང་ འགན་ཁུར་གསརཔ་འབག་སྟེ་ ཕན་འདེབས་འབད་ཚུགས།
སོ་ནམ་ལས་སྡེའི་ཐད་ཁར་ དོ་འགྲན་བྱུང་སྟེ་འབད་རུང་ ང་བཅས་རའི་ དཔལ་འབྱོར་གྱི་དོན་ལུ་ གལ་ཆེ་དྲགས་ཅིག་ཨིནམ་ད་ ལས་སྡེ་འདི་ནང་ གོང་འཕེལ་བརྒྱ་ཆ་༥ འི་ དམིགས་གཏད་བསྐྱེད་མི་དེ་གིས་ སོ་ནམ་པ་ཚུ་གི་དོན་ལུ་ ངེས་པར་དུ་ མིག་མཐོང་ཁེ་ཕན་ཚུ་ འབྱུང་བཅུག་དགོཔ་ད་ དེ་ཡང་ ཚོང་ལམ་ལེགས་བཅོས་འབད་ནི་དང་ མཐུན་རྐྱེན་ལེགས་ཤོམ་བྱིན་ནི་ དེ་ལས་ དེང་སང་གི་ སོ་ནམ་ཅ་ཆས་ཚུ་ འགོ་བཙུགས་ནི་དེ་ཨིན་མས།
སོ་ནམ་ལས་སྡེ་དེ་ འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་དོན་ལུ་ གདམ་ཁ་ལེགས་ཤོམ་དང་ ཕན་ནུས་ཅན་སྦེ་ བཟོ་ཚུགས་པ་ཅིན་ ང་བཅས་ཀྱིས་ གྲོང་གསེབ་ལས་ ཁྲོམ་ཁར་གནས་སྤོ་འགྱོ་ནི་དེ་ མར་ཕབ་རྐྱབ་ཚུགས་པའི་ཁར་ མཐའ་ཟུར་གྱི་མི་སྡེ་ཚུ་ རང་སྡོད་སར་ བག་ཆགས་ཏོག་ཏོ་སྦེ་ བཟོ་ཚུགས།
ལཱ་གཡོག་མེད་པའི་གནད་དོན་དང་ གྲོང་གསེབ་ཚུ་ནང་ མི་རློབས་མར་ཉམས་འགྱོ་མི་ དེ་ལས་ རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ཁར་འགྱོ་མིའི་ དཀའ་ངལ་ཚུ་ སེལ་ཐབས་འབད་ནིའི་དོན་ལུ་ ལཱ་གཡོག་བཟོ་ནིའི་ ཐབས་བྱུས་དང་གཅིག་ཁར་ དཔལ་འབྱོར་ཡར་འཕར་གཏང་ནིའི་ གཅིག་སྒྲིལ་ཐབས་ལམ་ཚུ་ ངེས་པར་དུ་ བཏོན་དགོཔ་འདུག།

The details of the 13th Plan are out. The total budget for the Plan is more than Nu 512 billion, a 63 percent increase from the 12th Plan.

With the details now out, we are looking at a massive plan that has considered a 10-year strategic framework, looking beyond the next five years. The 13th Plan, like the Prime Minister announced, is critical as Bhutan stands at a crossroads. Besides the size of the Plan, it is the starting point of making Bhutan not only  rich but also a high-income GNH country in the next decade, by 2034.

The Plan, according to the government, is a transformative agenda designed to address the multifaceted challenges and opportunities in the 21st century. Many will understand the Plan as they have already read the details and scrutinised the budget allocated in their interest areas. What we can surmise, going by the document, is that the 13th Plan is an inclusive plan calling on all agencies, local or central, to take ownership in implementing, monitoring and taking accountability.

What is encouraging, even as we kickstart the biggest Plan in terms of budget size and activities, is the support of our development partners. There is the commitment from out reliable partners in our furthering our priorities. This should be welcomed as many speed bumps along our development journey could be smoothened out. For Bhutan’s small economy to expand, we need the support and commitment of our development partners. 

There is a palpable optimism in the air. Bhutan is embarking on a journey from a donor-dependent to a high-income country. The priorities are set with achieving economic development, if not economic independence, being the main goal, and understanding the importance of other priorities like infrastructure, digitisation, agricultural advancement, health, education and tourism to be implemented in consultation with local government, private sector, farmers and government agencies.

The priorities of the 13th Plan are also in line with addressing our key development challenges and transitioning to a sustainable and prosperous economy. Earlier this year, we launched what is called the “Taking the Green growth Agenda Forward” initiative, which is in line with the Plan. Bhutan’s development, guided by our GNH philosophy, is a proof that economic growth is possible without harming the environment. The 13th Plan aims at strategic shifts in implementing GNH to meet our evolving needs, finding the middle path for economic development.

However, how the new Plan transforms Bhutan will be closely followed as we start the activities. For skeptics, these are no new priorities, perhaps. We have been building roads since the first Plan, talking about food self-sufficiency, energy, and more. What will transform will depend on the commitment of the government and its machinery to roll out the planned activities. 

A good reference point is the Flagship Programmes of the 12th Plan. After the initial hype, there are many questions – what have we achieved after spending millions? What is the progress?  Will they be carried over in the current plan? Will newer priorities overshadow the flagship programmes?

Total dividend contribution increased to Nu 213.16 million

Thukten Zangpo

The financial performance of state-owned enterprises (SOEs) under the finance ministry significantly improved last year, with only three companies incurring losses compared to nine companies in the previous year.

This indicates that the SOEs had performed well despite the subsidy from the government declining over the years.

The dividend contribution from SOEs increased from Nu 153 million in 2022 to Nu 213.16 million in 2023, largely driven by the dividend contribution of Bhutan Development Bank Limited (BDBL).

The BDBL alone contributed Nu 151.88 million as dividend to the government last year.During the same period, the corporate income tax from SOEs increased from Nu 95.67 million to Nu 174.03 million.

Collectively, the SOEs recorded a net profit of Nu 1.09 billion, and contributed to Nu 387.19 million in form of tax and dividends.

The SOEs like Green Bhutan Corporation Limited (GBCL) recorded profit of Nu 5 million last year, up from Nu 8 million loss in the previous year.

The Food Corporation of Bhutan Limited also saw an improvement in its financials, bouncing back with Nu 29 million profit last year after incurring a huge loss of Nu 70 million in 2022.

The Bhutan Postal Corporation Limited significantly turned around its financial performance, recording Nu 52 million profit last year after incurring Nu 15 million loss in 2022.

The BDBL also made a profit of Nu 218 million, after incurring Nu 278 million loss in the previous year. 

Similarly, Kuensel Corporation Limited also saw a modest improvement in its performance, registering a profit after tax of Nu 4 million last year, from Nu 13 million loss in the previous year.

Among the SOEs, the National Housing Development Corporation Limited’s profit was the highest with Nu 598 million last year from Nu 7 million in 2022.

The three SOEs that ran into losses are Farm Machinery Corporation Limited (FMCL), Bhutan Livestock Development Corporation Limited (BLDCL), and Bhutan Broadcasting Service Corporation Limited (BBSCL).

The losses of all these three SOEs significantly jumped last year. The FMCL’s loss after tax increased to Nu 43 million last year, up from Nu 2 million in 2022 while the BLDCL recorded a loss of Nu 75 million last year, significantly increasing from Nu 29 million in 2022. The BBSCL recorded a loss of Nu 16 million, up from Nu 1 million in 2022.

The National Cottage and Small Industry Development Bank Limited (NCSIDBL) were merged with the BDBL last year. This was done to enhance efficiency, reduce duplication, and strengthen the financing capacity of the bank.

The NCSIDBL, after seeing a loss of Nu 54 million in 2022, recorded a profit of Nu 17 million last year.

Over the years, the subsidy from the government to SOEs has been decreasing Figures speak for itself.

The government provided a subsidy of Nu 2.28 billion in fiscal year 2019-20 and Nu 2.14 billion in fiscal year 2021-22 to the SoEs. The subsidy amount decreased to Nu 1.11 billion in fiscal year 2022-23, which represents 52.8 percent drop compared to previous fiscal year.

This was largely attributed to the reduction of operational subsidies to BPCL, FCBL, BBSCL, NCSIDBL, and FMCL.

However, the BBSCL, BLDCL, and FMCL received operational subsidy for pay increment, as these companies were not able to absorb the additional impact of the pay revisions.

The finance ministry’s rationalised subsidies to the SoEs for the fiscal year 2023-2024 amount to Nu 836.7 million.

For the fiscal year 2023-24, the BBSCL was estimated to receive a subsidy of Nu 212.84 million from Nu 127.49 million in the previous year.

BLDCL was expected to receive an estimated subsidy of Nu 8.43 million in the last fiscal year.

The FMCL’s subsidy was recorded at Nu 19.81 million in the fiscal year 2023-24.

The government is reducing subsidy support to SOEs in a phased approach, reiterating the need for these companies to be financially viable and sustainable.

As of December 2023, the combined net asset of SOEs stood at Nu 9.18 billion, an increase of 5.9 percent as compared to the previous year.